Vikublaðið - 15.03.1996, Blaðsíða 2

VDCUBLAÐIÐ 15. MARS 1996
2
Útgefandi: Tilsjá ehf.
Ritstjóri og ábm.: Páll Vilhjálmsson
Fréttastjóri: Friðrik Þór Guðmundsson
Púsundþjalasmiður: Ólafur Þórðarson
Auglýsingasími: 552 8655 - Fax: 551 7599
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: 552 8655 - Fax: 551 7599
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinnsla: ísafoldarprentsmiðjan hf.
Leið út úr bankakreppu
A íslandi hefur ríkt bullandi bankakreppa síðustu ár. Ut-
lánatap íslenskra banka og sjóða hefur verið fyllilega sambæri-
legt við tap banka annarsstaðar á Norðurlöndum þennan áratug.
Munurinn er sá að í Finnlandi, Svíþjóð og Noregi hefur banka-
kreppan verið viðurkennd og brugðist hefiir verið við henni með
beinum afskiptum stjómvalda, mannabreytingum og uppstokk-
un í bankakerfinu. Hér hefur verið breitt yfir bankakreppuna og
hún hulin sjónum almennings með bómull. Afleiðingin er háir
vextir og slæm staða bankanna til þess að mæta samkeppni með-
an bankar annarsstaðar á Norðurlöndum eru famir að rétta úr
kútnum vegna þess að skarplega var bragðist við.
Af hálfu þeirra sem á vegum ríkisstjómarinnar vilja gera Bún-
aðarbanka og Landsbanka að hlutafélögum hefur verið bent á að
vafamál megi telja að síðamefhdi bankinn sé góð söluvara nema
þar verði breytingar á stjómarháttum og rekstri. Reyndasti
bankastjóri Landsbankans hefur í ratm svarað með því að benda
á að sameiginlega gætu þessir bankar, ásamt fleiri opinberam
sjóðum, orðið að sterkum viðskiptabanka sem staðist gæti inn-
lenda og erlenda samkeppni. Tveggja banka kerfi ásamt sterkri
keðju sparisjóða ætti að vera bæði hagkvæmt og nægilegt í litlu
landi.
Sameining Búnaðarbanka og Landsbanka í einn sterkan við-
skiptabanka er kostur sem ætti að gaumgæfa. Hvort sá banki yrði
í eigu ríkisins eða hlutafélags þar sem ríkið hefði meiri eða minni
ítök er ekki höfuðatriði þessa máls.
Alþýðuflokkur 80 ára
Alþýðuflokkurinn er áttatíu ára og Vikublaðið óskar honum til
hamingju. Flokkurinn ástundar sjálfsstyrkingu með því að halda
upp á affnæh sín á fímm ára ffesti og það er vissulega nokkuð
sem hægt er að leyfa sér þegar saga hans fer að nálgast 100 ár.
Það má hinsvegar segja um formann Alþýðuflokksins að hon-
um svipar mjög til foringja fjórða og fimmta áratugar aldarinn-
ar, þegar það var til siðs að prédika söguskoðanir. Eins og klerk-
ur í stól syngur hann Alþýðuflokknum lof; allt honum að þakka
í áttatíu ár, allt hinum að kenna; og er þó sjálfur eiginlega stærri
hluti af forsögu Alþýðubandalagsins heldur en Alþýðuflokksins.
En Alþýðuflokkurinn má vissulega eiga það sem hann hefur vel
gert og þjóðfélagsgagnrýni hans, offast nær með hægri vinkli,
hefur oft verið skarpari en annarra flokka, m.a. fyrir tdlstilli
manna eins og Gylfa Þ. Gíslasonar, Vilmundar Gylfasonar og
Jóns Baldvins Hannibalssonar.
En það er afskaplega ánægjulegt til þess að vita að kominn er
góður tónn í samskipti stjómarandstöðuflokka. Það virðist vera
fyrir hendi vilji til þess að byggja upp samstarf sem geti reynst
trúverðugt í augum almennings. Það er rétt hjá formanni Al-
þýðuflokksins að þörfin er á stóram flokki jafnaðannanna, sterk-
um pólitískum bakhjarli launafólks á Alþingi og í sveitarstjóm-
um, er ákaflega brýn. Hver langferð hefst með einu skrefi og það
er ósk blaðsins til Alþýðuflokksins á þessum tímamótum að nú
verði senn lagt upp og skref stigið í rétta átt.
Hugsjonir, hagsmunir og
DV sendi Alþýðuflokknum
snemmbúna affnæhskveðju á föstu-
dag þegar blaðið birti ffétt um beiðni
forystu Alþýðuflokksins fyrir síðustu
kosningar um fjárstuðning ffá
sænskum krötum. Islensk lög banna
að stjómmálaflokkar þiggi fjárstuðn-
ing erlendis ffá og frétt DV var því
óheppilegri fyrir Alþýðuflokkinn að
formaður hans var nýbúinn að
hneykslast á ffétt sama
blaðs um þárreiður
flokksins þar sem er-
lendir peningar komu
við sögu. Ekki er ein-
leikið hversu Alþýðu-
flokkurinn verður illa
úti í fjölrrdðlum. Guð-
mundar Áma-mál og
spillingarumræðan fyrir
síðustu kosningar em
nýleg dæmi. Ekki mikið
eldri em hremmingar
Jóns Baldvins Hanni-
balssonar formanns
flokksins vegna skink-
unnar sem þvældist í far-
angur eiginkonumiar í
Leifsstöð. í ríkisstjóm
Steingríms Hermanns-
sonar gerði umræða um
ráðherrabrennivín Jóni
Baldvini lífið leitt; bæði
veigamar sem veittar
vom í afmæli ritstjóra
Alþýðublaðsins og mun-
gátin í affnælisveislu eig-
inkonunnar.
Á fundi sem Jón Bald-
vin hélt í þingflokksher-
bergi Alþýðuflokksins
30. september 1994, og
var ein síðasta tilraunin
tdl að bjarga ráðherra-
dómi Guðmundar Ama
Stefánssonar, sagðist
hann enga hugmynd
hafa um það hvers vegna
fjölmiðlar væm svona
gagnrýnir á Alþýðuflokkinn.
Jóni Baldvini var vorkunn. Og er
enn. Hann á fjarska erfitt með að út-
skýra hvers vegna flokkurinn er ekki
stærri en raun ber vitni.
Klofningur, segir Jón Baldvin, og
persónuleg átök em ástæðumar fyrir
litlu fylgi flokksins. Svarið er ekki
sannfærandi. Skýringin gerir of mik-
ið úr þættd einstakra forystumanna
og minna úr pólitískum ástæðum en
efni standa tdl.
Trúnaður bindur fólk við flokka.
Trúnaðarsambandið er ofið úr
mörgum þáttum; bæði koma tdl eig-
inhagsmunir og hugsjónir. Eftdr því
sem flokkurinn er minni er meiri
nauðsyn á hugsjónatengslum sem
virkja stuðning þrátt fyrir að flokks-
menn eygi litla von um persónuleg-
an ábata. Hafi stjómmálaflokkur náð
ákveðinni stærð þarf hann elcki að
hafa miklar áhyggjur af hugsjónum
þar eð hann orðinn fúlltrúi fyrir
meginsjónarmið í samfélaginu- og
þau draga ffemur dám af hagsmun-
um en hugsjónum. Á lýðveldistíma-
bilinu hefur Alþýðuflokkurinn löng-
um hagað sér eins og hann væri stór
flokkur, hvað greinilegast var það á
Viðreisnaráratugnum, en látdð Al-
þýðubandalaginu og forvemm þess
um hugsjónirnar; andófið gegn her-
setunni og útópískan sósíalisma.
Klofningur, segir Jón Baldvin,
og persónuleg átök eru
ástœðurnar fyrir litlu fylgi
flokksins. Svarið er ekki
sannfœrandi. Skýringin gerir
of mikið úr þœtti einstakra
forystumanna og minna
úr pólitískum ástœðum en
ejhi standa til.
Vegna þess að íslenskt efnahagslíf
nútímavæddist mun seinna en það
skandinavíska, en þaðan sóttd Al-
þýðuflokkurinn fyrirmynd sína, var
eftdrhermustefna flokksins ekki með
nýjabmm brautryðjandans. Eftdr
lýðveldisstofhun tdleinkaði Sjálfstæð-
isflokkurinn sér hugmyndir velferð-
arríkisins og þar með var þrengt að
Alþýðuflokknum bæði ffá hægri og
vinstri.
Alþýðuflokkurinn kom útjaskaður
úr Viðreisnarstjórninni og við lá að
hann félli af þingi í kosningunum
1974. En flokkurinn fékk endumýj-
aða lífdaga með andófsmanninum
Vilmundi Gylfasyni og vann stórsig-
ur, ásamt Álþýðubandalaginu, árið
1978, sem kom þó fyrir lítdð. Vil-
mundur hraktdst úr flokknum þegar
hagsmunahópurinn í Alþýðuflokkn-
um, sem Vilmundur kallaði „skíta-
pakkið,” vildi taka upp gamla háttu.
Jón Baldvin tók við flokknum fyrir
rúmum áramg, með því að fella
teknókratann Kjartan Jóhannsson úr
formannsstól, og vildi hann sameina
hugsjónapólitík og hagsmunastjóm-
málin. Efidr fundaherferð'úm landið
undir yfirskrifidnni „Hverjir eiga ís-
land?” gerði Jón Baldvin sameiningu
jafnaðarmanna að sinni hugsjón.
Ríkdsstjóm Steingríms Hermanns-
sonar 1988 virtdst lofa göðu með
ffamhaldið þar sem A-
flokkamir áttu ágætt
ríkisstjórnarsamstarf.
En formaður Alþýðu-
flokksins sneri blaðinu
við eftir kosningamar
1991 og myndaði
stjóm með Sjálfstæðis-
flokknum. Rökin sem
hann beittd vom m.a.
þau að hann hefði
tryggt flokknum meiri
áhrif en í þriggja flokka
stjóm með Framsókn-
arflokki og Alþýðu-
bandalagi.
Trúverðugleiki Al-
þýðuflokksins og for-
manns hans beið
hnekki árið 1991 en
sennilega hefði verið
hægt að bæta skaðann
með skynsamlegri póli-
tík Upp úr 1990 talaði
Jón Baldvin æ oftar um
nauðsyn strúktúrbreyt-
inga á samfélaginu.
Ekki var alltaf gott að
henda reiður á hvert
hann væri að fará ’en
undir þessari fyrirsögn
gagnrýndi Jón Baldvin
t.a.m. landbúnaðar-
kerfið, kvótakerfið,
kjördæmakerfið og op-
inberan rekstur.
Stjómarflokki klæðir
ekki vel andóf af þessu
tagi og því verr sem
hann situr lengur að völdum. Stein-
inn tók þó úr þegar Jóni Baldvini
datt í hug að gera aðildarumsókn að
Evrópusambandinu að baráttumáli
fyrir síðustu kosningar. Varla er
heppilegt að fara inn í náið alþjóða-
samstarf með ónýtan strúktúr. ísland
hlýtur að standa illa að.vígi í Bmssel
með liðónýtt landbúnaðarkerfi, von-
Iausa kjördæmaskipun og úreltan op-
inberan rekstur.
Mótsagnir af þessum toga vekja
tortryggni og þeir sem fyrstir taka
efidr þeim em blaðamenn. I augum
margra þeirra er Alþýðuflokkurinn
ekki alvöm stjómmálaflokkur með
sterkar rætur í íslensku samfélagi
heldur stjórna honum hviklyndir
töffarar sem skemmtilegt er að negla
nær þeir gefa höggstað á sér. Ál-
þýðuflokkurinn á verkefni fyrir
höndum. Til hamingju með afrnæl-
ið.
Páll Vilhjálmsson
Til hamingju með afmœlið Alþýðujiokkur!
Þið eigið rœtur að rekja til þess
merka atburðar að Alþýðusamband
íslands var stofnað 12. mars drið
1916,fyrstu allsherjarsamtök verka-
lýðsins hér á landi sem tókst að halda
velli. Áður höfðu Bárufélögin sem
stofnuð voru fyrir og eftir aldamótin
reynt að mynda almenn samtök, en
þau náðu aldrei varanlegri festu.
Sama er að segja um Verkamanna-
samband Islands, sem stofnað var
árið 1907, en lognaðist út afþremur
árum síðar. Með stofnun Alþýðusam-
bandsins hefstfyrir alvöru barátta
verkalýðsins fyrir bcettum lífskjörum
og auknum mannréttindum, barátta
sem staðið hefur síðan og mun halda
áfram.
Úrþessum jarðvegi er Alþýðuflokk-
urinn sprottinn þótt þeir tímar hafi
komið að eifitt hefur verið að greina
œttarmótið. En það er sagt að tvisvar
verði gamall bam og ef til vill á það
fyrir Alþýðuflokknum að liggja að
leita uppruna síns með það fyrir aug-
um að efla rofm tengsl við œttingja
sína í stjómmálum. Sá dagur gœti
komið að Alþýðuflokkurinn ogAl-
þýðubandalagið sameinuðu krafta
sína íþágu alls launafólks á landinu.
Hann hefur ekki langt líf að missa
sem gamall er, segir máltœkið.
Heima á Stokkseyri fékk ég snemma
að heyra afþeim klofningi sem varð í
verkalýðsfélögunum innan Alþýðu-
sambandsins á þriðja og fjórða ára-
tugnum. Á þeim tíma þegar „komm-
ar“ og „kratar" deildu sem harðast
fyrir hönd verkamanna. Árið 1932
höfðu kratamir í verkalýðsfélaginu
Bjarma á Stokkseyri tögl og hagldir í
félaginu og notuðu meirihluta sinn til
að bœta nýrri grein (félagslögin, sem
svo hljóðar: „Effélagsmaður verður
uppvt's að því að vinna á móti kosn-
ingu Alþýðuflokksins, skal stjóminni
heimilt að víkja honum úr félaginu “.
Ekki veit ég hvort þessari aðferð
var beitt víðar, en varla hefur hún
verið til þessfallin að laða menn að
félaginu eða Alþýðuflokknum og efla
samheldni þeirra sem börðustfyrir
bœttum kjörum launamanna. Greinin
var síðar felld úr lögunum og eftir
það óxfélagið og dafnaði og varð
sterkur bakhjarlfélagsmanna og allra
íbúa Stokkseyrar í baráttunni fyrir
bœttum kjörum og öryggi. Sagan er til
að lœra af henni og hún sýnir að sam-
vinna skilar meiri árangri en enda-
lausar vœringar og klofningur þeirra
sem eiga samleið. Gott er að vera
gamall og muna margt, en minning-
amar mega ekki bera menn ofurliði.
Alþýðuflokkurinn og Alþýðubanda-
lagið eiga margt sameiginlegt og cettu
að geta unnið saman að því megin-
verkefni að jafita og bœta lífskjörin á
íslandi. Vonandi berum við gœfu til
þess ásamt öðrum sem vinna að sama
marki. Fyrir hönd Alþýðubandalags-
ins óska ég Alþýðuflokknum til ham-
ingju með afmœlið.
Margrét Frímannsdóttir
formaður Alþýðubandalagsins
I