Vikublaðið - 15.03.1996, Blaðsíða 4

4
VIKUBLAÐID 15. MARS 1996
Afjmæll
Alþýðusamband ísland 80 ára
Kjarabaráttan, lífsgæðin
og verkalýðshreyfingin
Sumir tala um að nú standi verka-
lýðshreyfingin á krossgötum. Breyttar
aðstæður kalli á aðlögun og breytingar á
starfsháttum. Brýnast sé ef til vill að
vekja áhuga fólks á hreyfingunni og fá
það til þátttöku í baráttu hennar fyrir
bættu þjóðfélagi. Talað er um að sér-
hyggja fari vaxandi og skilningur á því
sem gert er til að verja velferðarþjóðfé-
lagið gegn síauknum þrengingum og
ffeista þess að snúa vöm í sókn, fari
þverrandi. Hluti skýringarinnar gæti
einmitt verið hve ósýnileg verk hreyf-
ingarinnar em fyrir þeim sem í reynd
hfa í þeim dag ffá degi.
Þegar staða verkalýðshreyfingarinn-
ar er rædd við hina eldri forystumenn,
sem staðið hafa í baráttunni undanfarna
fjóra til fimm áramgi, er þeim það ofar-
lega í huga að fólk hafi litla hugmynd
um það, hverju hreyfingin hefur í raun
og veru fengið áorkað. Þeir benda á, að
velferðarkerfið, almannatryggingamar,
atvinnuleysisbætumar, veikindaréttur-
inn, uppsagnarrétturinn, orlofið og
sjúkrasjóðimir, með öðmm orðum vel-
flest réttindi verkafólks, hafi komist á
fyrir tilstuðlan verkalýðshreyfingarinn-
ar. En öll þessi réttindi, velferðarkerfið
eins og það leggur sig, séu núorðið
bundin í lög og hverjum manni sjálf-
sögð. Flestir hafi gleymt þeirri baráttu
og þeim fómum sem þetta kostaði allt á
sínum tíma. Og jafnffamt gleymt að
þessa ávinninga þarf að verja samhhða
því sem sækja þarf ffani á nýjum svið-
um.
Við þetta bætist að fjölda launafólks
finnst það ahs eklá lifa í neinu fyrir-
myndarþjóðfélagi og það bendir á lang-
an vinnutíma, takmörkuð réttindi á
mörgum sviðum og sultarlaun. Reiðin
beinist ekki síst gegn forystu verkalýðs-
hreyfingarinnar sem sumir segja að sitji
í jábræðralagi með vinnuveitendum og
sökkvi æ dýpra í útreikninga á „þjóð-
hagsstærðum" sem byggðir séu á
talnarunum frá Þjóðhagsstofnun, þeim
lúnum sömu talnarunum og sérffæð-
ingar atvinnurekenda og rílásstjómar
hggi yfir - og fái einatt sömu útkomur.
Niðurstaðan sé sú, að ætíð sé fallist á að
almennt launafólk sýni „ábyrgð“ og
sætti sig við litlar sem engar kauphækk-
anir til að tryggja efriahagslegan stöð-
ugleika. Þegar hærra launaðir hópar
ganga svo ffam fyrir skjöldu og
skammta sér launahækkanir sem nema
jafnvel mánaðarlaunum verkafólks, eins
og gerðist haustið 1995, brýst reiðin út.
En samningar vom bundnir svo eina
útrásin fyrir reiðiölduna var inn á við,
inn í hreyfinguna.
Fljótlega kemur að kjarasamningum
á ný og auk þess þarf að takast á við hin
endalausu verkefni hversdagsins; berjast
gegn réttindabrotum, reyna að þoka
hinum ýmsu stefnumálum hreyfingar-
innar áleiðis og verjast adögum að rétt-
indum og kjörum. I öllu þessu reynir á
samstöðuna og styrlánn.
Vaxandi gagnrýni
Alþýðusambandið lét gera viðamikla
könnun á viðhorfum fólks til verkalýðs-
hreyfingarinnar haustið 1994. Þá töldu
64% aðspurðra að allir ætm að vera fé-
lagar í stéttarfélögum og um helmingur
taldi mjög mikilvægt að sýna samstöðu
með vinnufélögunum. Samkvæmt
sömu könnun er um helmingur þjóðar-
innar hludaus gagnvart Alþýðusam-
bandinu, rúmur þriðjungur jákvæður
og um 16% neikvæð. Arið 1986 var
gerð sambærileg könnun. Þá kváðust
54% aðspurðra vera jákvæðir gagnvart
ASI, 30% hludausir en sama hlutfall að-
spurðra og í seinni könnuninni kvaðst
vera neikvætt. Er þetta vísbending um
hugarfarsbreytingu sem taka verður al-
varlega?
Guðmundur J. Guðmundsson, ffá-
farandi formaður Dagsbrúnar, sagði í
samtali við Vinnuna í febrúar, að nú-
orðið væri of áberandi að menn hugs-
uðu aðeins um sjálfa sig, sinn vinnustað,
sinn launataxta, menn hefðu ekki í sér
„þessa félagshyggju fyrir stéttina, fyrir
hinn ahnenna fátæka mann“. Guðríður
Eh'asdóttir, fonnaður Verkakvennafé-
lagsins Framtíðarinnar í Hafnarfirði,
segir í viðtali í affnæhsriti Vfrmunnar,
sem nýkomið er út, að fólk vilji að því sé
rétt allt upp í hendumar, finnist það
ekki þurfa að gera neitt sjálft, geri ekki
eins núklar kröfur til sjálfs sín og það
gerði áður fyrr, og samstaða fólksins sé
h'til. Eklá ber að draga í efa þann lær-
dóm sem þetta fólk hefur dregið af
starfi sínu innan verkalýðshreyfingar-
innar í áratugi.
Nýafstaðnar Dagsbrúnarkosningar
benda til þess að þeir sem gagnrýna
verkalýðsforystuna hvað harðast hafi
nokkurt fylgi. Sú gagnrýni hefur fyrst
og fremst beinst að meintum svikum
forystumanna í kjarasamningum og
þeir hafi ekki fylgt launakröfum nægi-
lega fast effir, og hörð hríð er gerð að
„grútmátdausri“ forystu.
Benedikt Davíðsson, forseti Alþýðu-
sambandsins, víkur sér ekkert undan
þessari gagnrýni í viðtali í affnæhsriti
Vinnunnar en bendir jafnframt á, að
kjarasamningar hafi áður fært launa-
fólki hækkanir í krónum tahð, en mis-
jafhlega mikla aukningu kaupmáttar, og
offar en ekki hafi verulegur ávinningur
af kjarabaráttu verið snarlega telánn aff-
ur með gengislækkunum og stórfelld-
um hækkunum á verði lífsnauðsynja.
- Eg lít miklu frekar þannig á, að
þýðingarmest sé að bæta heildarkjörin,
segir Benedikt og bendir á að sjálf sam-
félagsþjónustan sé ekki síður milálvæg
fyrir launafólk og samfélagið allt en
launahækkanir í krónum.
Snorri Jónsson, forseti Alþýðusam-
bandsins á tímum óðaverðbólgu, sí-
felldra gengisfelhnga og rniláha sveiflna
í lífskjörum telur að ekki megi kenna
það „aumingjaskap" forystunnar, að
ekki hefur telást að semja um laun sem
fólk sé ánægt með, þjóðfélagið sé allt
orðið margbromara en það hafi verið
og verkalýðssamtökin komin víðar inn í
þjóðh'fið og á sterkari hátt en áður.
- Það er ekki allt fengið með kaupinu
þótt nauðsynlegt sé að halda því uppi
hka, segir Snorri.
Til framtíðar
Verkalýðshreyfing nútímans er afl,
sem á að vera með skoðanir á öUum
helsm málaflokkum: Heilbrigðismál-
um, sjávarútvegsmálum, iðnaði og
menntunarmálum svo eitthvað sé nefnt.
Ollu því sem afkoma okkar byggist á.
Að ýmsum þessara mála hefur líka verið
unnið meira og minna í gegnum tíðina
og off hefur náðst ágæmr árangur.
Fyrir rúmum tveimur árum, meðan
stöðnun og samdráttur í íslensku efna-
hagsh'fi var hva'ð mesmr í seinni tíð, fór
af stað innan verkalýðshreyfingarinnar
mikil vinna að mótun nýrrar atvinnu-
stefiiu. Tilgangurinn var að sýna stjóm-
völdum, sem höfðu enga tilburði haft í
þá veru að móta slíka stefriu, að slíkt
væri nauðsynlegt. Þama var verkalýðs-
hreyfingin einnig að koma til móts við
þær fullyrðingar sem off hafa heyrst úr
röðum atvinnurekenda og stjómvalda,
að sterkt, gott og fjölbreytt atvinnuh'f sé
undirstaða góðrar afkomu almennings.
Alþýðusambandið gaf út afrakstur
þessarar vinnu í bældingi, sem nefndist
,Atvúmustefna til nýrrar aldar“ og var
dreiff innan hreyfingarinnar og til fjöl-
miðla en efni hans virðist nú vera að
mesm gleymt. I atvinnusteínunni er
drepið á hugmyndir, sem smndum hafa
heyrst, og snúast um að stærsta vanda-
mál okkar sé hinn svonefndi skipulags-
vandi á vinnumarkaði og hátt launastig;
atvinnuleysisbætur séu of háar og
greiðslutími sé of langur. Bætur þurfi
því að lækka og stytta þann tíma sem
þær em greiddar, végna þess að núver-
andi fyrirkomulag letji fólk til vinnu.
Formælendur shkra hugmynda benda
gjarnan á Suðaustur-Asíu og Bandarík-
in máh sínu til stuðnings. Niðurstaða
þeirra vinnuhópa, sem unnu að mótun
atvinnustefnunnar var skýr: Þessum
hugmyndum var að sjálfsögðu öllum
hafnað, þar sem forsenda þeirra væri lág
laun og bágborin réttindi verkafólks -
íslendingar ætm ekki að keppa á slíkum
láglaunamarkaði.
I atvinnustefnu Alþýðusambandsins
var hins vegar lögð megináhersla á, að
skapa ætti forsendur til að fjölga vel-
launuðum störfum, byggja á stöðugt
meiri franúeiðni, aukimú menntun og
þjálfún, bæði starfsfólks og stjómenda.
Efla þurfi nýsköpun og auka nýja tækni
og orkunotkim við framleiðslu hér á
landi, framleiða verðmætar vömr. Og
varað er við því að einblína á þá gömlu
hugsun, að aukinn hagvöxmr og velsæld
verði sótt í vaxandi sókn í fiskistofhana
og með því að beita nýjusm tækni við
veiðar og vinnslu. Enda þótt sjávarút-
vegur verði áfram mikilvægasta at-
vinnugreinin þurfi að sækja fram í nýj-
um greinum.
ASI setti ffarn hugmyndir um það á
hvaða atvinnugreinar vænlegt væri að
leggja áherslu og tihögur um það
hvernig standa ætti að því. Og þær til-
lögur hljóta að vera meira en orðin tóm,
enda hafa þeir sem þama um véluðu yf-
irgripsmikla þekkingu á öUum helsm
atvinnuvegum þjóðarinnar. 1 niður-
stöðum atvinnustefhunnar segir meðal
annars að, það sé skoðun Alþýðusam-
bandsins að mynda verði almenna sátt
um stefrmmótun í atvinnumálum milh
aðila vinmunarkaðar og stjómvalda,
þróa áffarn þríhhða samstarf þessara að-
ila og skapa því formlegri sess. Með því
móti megi smðla að aukinni samstöðu
um forgangsröðun og mat þessara aðila
á einstaka málaflokkum þannig að þeir
vinni að samræmdu markmiði.
En frumkvæði verkalýðshreyfingar-
innar í þessum efnum næst ekki nema
með víðtækri sátt innan hennar, öflug
samstaða og þátttaka í starfi hennar
auldst vemlega. Ymsir af hinum eldri
forystumönnum hreyfingarinnar gagn-
rýna harðlega þær innri deilur sem geis-
að hafa að undanfömu. Harðar umræð-
ur um markmið og leiðir eiga fylhlega
rétt á sér, ekki skammir og ónot á opin-
berum venvangn. Samstaða er grund-
völlur farsællar verkalýðsbaráttu. Orð-
taldð „sameinaðir stöndum vér en
sundraðir föllum" hefur dýpri merk-
ingu en svo, að það eigi einungis við á
hátíðlegum stundum en sé virt að
vettugi þess á milli.
Næsm verkefni verkalýðshreyfingar-
innar em að ná sátt um það hvemig
baráttuiuú fyrir betri afkomu launafólks
verður háttað á næstu mánuðum og
misseram og brjóta á bak aftur tilrauiúr
stjómvalda til að þrengja að grundvah-
arréttindum stéttarfélaga. Langtíma-
verkefiúð er að taka þátt í þróun at-
vinnuh'fsins sem og mótun mennta-
stefnu með það fyrir augum að bæta af-
komuna - sjá til þess, að bati efnahags-
lífsins, sem nú virðist vera framundan,
verði ekki aðeins atvinnurekendum og
fjármagnseigendum til góða, heldur
öUu launafólki. Gamla krafan mn
stækkun kökunnar og réttláta skiptingu
hennar er í fuUu gildi. I síbreytilegum
heimi hefur hreyfingin einnig það núk-
ilvæga verkefni að vera stöðugt að end-
urmeta hvað átt er við með hugtakinu
„h'fsgæði" svo bæði stefnumótun og mat
á árangri taki mið af stöðu launafólks,
velferð þess og h'fsgæðum í sem víðust-
um skilningi.
Þorgrímur Gestsson
-stytt útgáfa afgreininni „Framtíðar-
sýtiin birtist í verkunmn “ í afmdlimti
ASI, mars 1996. Fyrirsagnir eru
Vikublaðsins.
UTBOÐ
F.h. Hitaveitu Reykjavíkur, Gatnamálastjóra, Símstöðvarinn-
ar í Reykjavík og Rafmagnsveitu Reykjavíkur er óskað eftir
tilboðum í endurnýjun veitukerfa og gangstétta 1. áfanga 1996 -
Sund. Göturnar sem endurnýjað er við eru: Holtavegur, Efsta-
sund, Skipasund og Sæviðarsund.
Helstu magntölur eru:
Lengd hitaveitulagna í plastkápu alls um 5.250 m
Skurðlengd 6.700 m
Malbikun 1.800 m2
Steyptargangstéttir 4.900 m2
Útboðsgögn verða afhent á skrifstofu vorri frá og með þriðju-
deginum 12. mars n.k. gegn kr. 15.000.- skilatryggingu.
Opnun tilboða: Þriðjud. 26. mars n.k. kl. 11:00.
F.h. Sjúkrahúss Reykjavíkur er óskað eftir tilboðum í blóðtöku-
kerfi.
Útboðsgögn verða seld á kr. 1.000.- skrifstofu vorri.
Opnun tilboða: Þriðjud. 9. aprfl n.k. kl. 11:00.
F.h. Sjúkrahúss Reykjavíkur er óskað eftir tilboðum í viðhald
tækja á röntgendeild.
Útboðsgögn verða seld á kr. 1.000.- skrifstofu vorri frá og með
miðvikud. 13. mars n.k.
Opnun tilboða: Fimmtud. 11. apríl n.k. kl. 11:00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 552 5800