Morgunblaðið - 29.05.2005, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 29. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Vafin Drottins ástarörmum
engilhreina vinan smá.
Laus frá jarðlífs hættu og hörmum
heima áttu Guði hjá.
Þú varst lán á lífsins vegi
ljósgeisli sem aldrei dvín.
Heilög minning hinsta að degi
hjartasárin græðir mín.
Ofangreinar ljóðlínur eru eftir-
mæli Rósu Aðalheiðar Georgsdóttur
eftir Kristínu dóttur hennar sem
myrt var tveggja ára árið 1947.
„Ég vissi frá því ég var á ellefta
ári að eitthvað mjög hræðilegt
myndi henda mig, þegar ég stóð
andspænis vitskertum morðingjan-
um þá hugsaði ég: „Nú er þetta
komið fram, þetta voðalega sem beið
mín,“ segir Rósa Aðalheiður við mig
þegar ég sit í herbergi hennar á
Hrafnistu og skoða myndir af Krist-
ínu litlu nýskírðri með móður sinni.
Örlög þessa fallega barns urðu
þyngri en tárum tæki.
„Ég var sem frosin fyrst á eftir,
gat ekki grátið,“ bætir móðirin við.
Rósa Aðalheiður Georgsdóttir á
að baki átakamikla lífssögu. Strax
við fæðingu hennar, hinn 26. febrúar
1919 á Patreksfirði, voru aðstæður
óvenjulega erfiðar.
„Móðir mín hafði misst fyrsta
barn sitt, svo fæddist ég, elst 13
systkina sem upp komust. En móðir
mín veiktist mjög alvarlega í kjölfar
fæðingar minnar og það tók mig góð
kona sem Rósa hét. Hún lét skíra
mig Rósu eftir sjálfri sér og bætti
við nafninu Aðalheiður, það tók hún
úr enskri skáldsögu. Þegar ég var 2
mánaða kom hún mér svo í fóstur
inni í Firði því að móðir mín var þá
enn veik,“ segir Rósa Aðalheiður.
Hún er alþjóð kunn fyrir vasklega
baráttu sína fyrir bættum aðstæðum
til handa geðveikum afbrotamönn-
um. Hún stofnaði 26. nóvember 2004
Kærleikssjóð Sogns og það er henni
mikið hjartans mál að sá sjóður
verði sem gildastur og geti lagt lið
þeirri uppbyggingu sem þeir sem til
þekkja telja að nauðsynleg sé hvað
Sogn varðar. Brýn þörf er á að hýsa
þar alla þá einstaklinga sem ekki
teljast sakhæfir en hættulegir eru
umhverfi sínu.
„Nú er allt fullt á Sogni og mikil
þörf á að bæta þar við húsnæði. Á
Sogni er unnið merkilegt starf sem
er mikilvægt fyrir samfélag okkar,
svo sem ný og gömul dæmi sanna,“
segir Rósa Aðalheiður.
Hún talar sannarlega af eigin
reynslu.
Vitskertur maður myrðir ungbarn
Særir með hnífsstungu móðurina
og annað barn hennar.
Þannig hljóðar fyrirsögn og und-
irfyrirsögn á forsíðu Morgunblaðs-
ins þann 4. maí 1947.
„Sá HRYLLILEGI atburður
gerðist hjer á níunda tímanum í
gærkvöldi að brjálaður maður rjeðst
með stórri sveðju á konu og tvær
dætur hennar, tveggja og átta ára
að aldri. Myrti hann yngri dótturina
en særði mörgum hnífsstungum
móðurina og eldri dótturina,“ segir í
Morgunblaðinu ennfremur.“
„Það héldu margir að ég væri
löngu dáin þegar ég fór að láta í mér
heyra í sambandi við Sogn, fólk hélt
ég hefði dáið af sárum mínum,“ seg-
ir Rósa Aðalheiður.
En hver er þessi kona og hvernig
hefur líf hennar verið, bæði áður en
dóttir hennar var myrt og eftir þann
hörmulega atburð?
„Ég er ættuð af Snæfellsnesi, af-
komandi sjáandans Þorleifs í Bjarn-
arhöfn. Foreldrar mínir hétu Guð-
finna Bjarnadóttir og Georg
Jónasson og voru bæði Snæfelling-
ar.
Ég ólst ekki upp hjá foreldrum
mínum, ég kynntist þeim ekki fyrr
en ég var orðin fullorðin. Ég var
fyrst í fóstri hjá fullorðnum hjónum
inni í Firði, maðurinn var náskyldur
Jóni Thoroddsen skáldi. Dóttir
þeirra á unglingsaldri tók að mestu
við umönnuninni á mér. Ég sendi
henni oft blóm síðar undir yfirskrift-
inni: „Grös fyrir bleiuþvottinn“. Ég
var á þessum stað til 3 ára aldurs.
Þá sendu foreldrar mínir eftir mér
og ætluðu að hafa mig, en húsnæð-
isleysið var mikið í Reykjavík þá og
ég var send á milli kunningjafólks.
Magnús á Vatnsenda vildi fá mig til
ættleiðingar en af því varð ekki. Um
vorið fóru foreldrar mínir austur í
Grafning og voru þar við búskap í
eitt sumar en fóru svo suður aftur
um haustið. Ég varð eftir, var send í
fóstur til mjög fullorðinna hjóna að
Hlíð í Grafningi og þar ólst ég upp
til fullorðinsára.
Þessi gömlu hjón hétu Jón Guð-
mundsson og Sigríður Jónsdóttir.
Þau létu mig ekki kalla sig mömmu
og pabba og ég missti mikið við það,
mér þótti það leiðinlegt þegar ég bar
mig saman við önnur börn. Sam-
kvæmt minni reynslu á fólk sem tek-
ur börn til uppeldis að láta þau kalla
sig mömmu og pabba. Það er heppi-
legra fyrir sálarheill barnsins. Það
bjargaði mér að ég var trúaður
krakki. Af því ég var svo einmana
varð ég mjög trúuð, Guð var minn
besti vinur. En lengi fann ég til þess
að vera alin upp af vandalausum og
eiga engan að. Þegar ég kynntist
foreldrum mínum, orðin uppkomin,
var ég feimin, átti erfitt með að kalla
þau mömmu og pabba og tengdist
þeim lítt. Ég líkist þó mömmu í
ýmsu þótt ég væri ekki alin upp hjá
henni, hún var dugleg, kjarkmikil og
úrræðagóð kona. Raunar finnst mér
konur gæddar þessum eiginleikum í
mun ríkari mæli en karlar.
Var orðin gömul í sinni ung stúlka
Ég var að mestu ein með þessum
gömlu hjónum og varð fljótt fullorð-
in í því umhverfi. Ég var orðin göm-
ul þegar ég var ung stúlka, ég átti
líka við heilsuleysi að stríða, var
nýrnaveik og var skorin upp 16 ára
til að ráða einhverja bót á því.
Sigríður og Jón voru búin að ala
upp tvær fósturdætur áður en ég
kom til sögunnar en þau áttu engin
börn saman. Sigríður hafði alið upp
að hluta sem ung kona fósturson for-
eldra sinna en Jón eignaðist níu
börn í sínu fyrra hjónabandi. Hann
missti fimm barna sinna sama vet-
urinn úr barnaveiki. Um þetta sagði
hann: „Maður skyldi ekki gráta
börnin, þeim líður vel.“
Þau Jón og Sigríður voru orðin
slitin og ég gekk í öll verk strax og
ég hafði aldur til. Vegna þessa varð
ég alvarleg í bragði, ég var ekki vön
því að verið væri að flírast neitt við
mig.
En þetta var gott fólk, Sigríður
skipti aldrei skapi allan þann tíma
sem við vorum samtíða, hún dó þeg-
ar ég var 16 ára. Jón var mesti og
besti bóndi sem ég hef þekkt en bú-
skapurinn var nokkuð fornlegur í
Hlíð. Eldað var á hlóðum, Sigríður
vildi ekki eldavél. Ég eldaði á hlóð-
unum en eldavél kom eftir að Sigríð-
ur dó.
Bærinn var úr torfi og grjóti með
timburstöfnum, ég ólst upp við
þrifnað og vandvirkni, þessir eigin-
leikar eru raunar í mínu eðli eins og
margra snæfellskra kvenna.
Ég elskaði skepnur og hafði mik-
inn áhuga á að verða bóndakona. Ég
sat löngum og lét mig dreyma um
þetta, setti saman ljóð um sveitina
mína undir nafninu Heiða frá Hlíð,
ég hef lengst af verið kölluð Heiða.
Það átti þó ekki fyrir mér að liggja
að verða bóndakona.
Í sveitinni minni var farskóli og
þar kenndi Sigurður, faðir Ólafs Jó-
hanns rithöfundar, sem var skóla-
bróðir minn. Sigurður gerði sér ferð
að Hlíð til að hvetja fósturforeldra
mína til að senda mig í skóla, kvað
mig hafa góða námshæfileika, en
þau máttu ekki missa mig frá bú-
störfunum og það var lítið hugsað
um hvað mig langaði. Ég las allt sem
ég náði í og þegar ég var komin und-
ir tvítugt komst ég í Kvennaskólann
í Reykjavík og var þar einn vetur.
Þá var húsnæðisleysi í bænum og at-
vinnuleysi.
Trúlofaðist og eignaðist dóttur
Eftir námið var ég heima í Hlíð
um tíma en Jón fóstri minn hætti
búskap um þetta leyti. Ég sinnti svo
Ljósgeisli sem aldrei
Æ oftar gerast hræðilegir at-
burðir á Íslandi en þeir voru
fátíðari þegar 2 ára dóttir
Rósu Aðalheiðar Georgs-
dóttur var myrt árið 1947.
„Öll þjóðin grét,“ segir hún
í samtali við Guðrúnu Guð-
laugsdóttur. Lífshlaup Rósu
Aðalheiðar er óvenjulega
átakamikið og rekur hún
hér sumt af því sem hent
hefur hana á ævigöngunni.
Morgunblaðið/Eyþór
Rósa Aðalheiður hefur barist vasklega fyrir meðferðarheimilið Sogn þar sem geðveikir afbrotamenn eru vistaðir.
Rósa Aðalheiður með Kristínu dóttur sína nýskírða. Kristín var afar fallegt barn.