Morgunblaðið - 23.07.2005, Blaðsíða 12

12 | HNLFÍ 50 ÁRA
„Ég hef tvisvar verið í Hveragerði
og notið dvalarinnar til fullnustu.
Ég veit ennfremur að svona stað
vantar alltaf eitthvað, t.d. ný tæki
og því vaknaði hjá mér hugmynd
um að stofna Hollvinasamtök
Heilsustofnunar,“ segir Ásmund-
ur Friðriksson.
Ásmundur setti sig í samband
við Heilsustofnun NLFÍ þar sem
hugmyndinni var vel tekið. Hann
fékk síðan til liðs við sig Guðjón
Hjörleifsson alþingismann,
Guðna Ágústsson landbún-
aðarráðherra, Jónu Einarsdóttur,
fyrrv. starfsmann HNLFÍ í Hvera-
gerði og Orra Hlöðversson bæj-
arstjóra. „Við settum undirbún-
ingsnefnd á laggirnar og höfum
verið að ýta hugmyndinni úr vör.
Hollvinasamtökin verða svo
stofnuð á afmælinu 24. júlí og
formleg stjórn kosin,“ segir Ás-
mundur og að ætlunin sé að gefa
myndarlega afmælisgjöf.
Undirbúningsnefndin fékk
óskalista yfir tæki sem Heilsu-
stofnun þarfnast. Nefndin safnar
einnig félögum í samtökin og fyr-
irtækjum sem vilja taka þátt í af-
mælisgjöfinni. Leitað er til þeirra
sem hafa dvalið á Heilsustofnun
til að ganga í félagið. Ársgjald
verður innheimt, en öllum vel-
unnurum er frjálst að gerast með-
limir. „Ætlunin er að gefa mynd-
arlega gjöf á nokkurra ára fresti
og vinna að framfaramálum
stofnunarinnar,“ segir Ásmundur
sem telur sjálfsagt að fyrirtæki,
stofnanir og félög geti gerst
stuðningsaðilar Hollvinasamtak-
anna.
„Það hafa margir áhuga á að
styðja við bakið á Heilsustofnun,
enda eiga þeir sem hafa dvalist
þarna henni margt að þakka,“
segir Ásmundur og nefnir að gjaf-
ir þurfi ekki alltaf að felast í pen-
ingum, því sumir geti haldið tón-
leika eða verið með
menningarkvöld svo nokkuð sé
nefnt. „Við viljum breiðan hóp
stuðningsfólks í samtökin, hvað-
anæva af landinu,“ segir hann.
„Það er snilld að vera þarna,
þetta er gimsteinn sem margir
eiga eftir að uppgötva,“ segir Ás-
mundur sem var á Heilsustofnun í
endurhæfingu eftir hnéaðgerðir
árin 2000 og 2004. „Ég tel að þeir
sem vilja halda góðri heilsu eigi
að fara á Heilsustofnunina áður
en eitthvað gerist,“ segir hann.
„Ég tel að stofnunin hafi góðan
vaxtarbrodd sem staður til að
halda heilsu sinni við. Þarna upp-
lifir maður heilbrigt líferni og lær-
ir reglur til að viðhalda því. Þarna
er gott og verndað umhverfi sem
hjálpar manni til að setja sig í
góðan gír,“ segir hann og að
Hveragerði sé glæsilegur staður,
einstakur bær.
Hollvinasamtök
Heilsustofnunar
Guðrún Hrönn Hilmarsdóttir og
Gunnar Magnússon koma við
sögu við upphaf Heilsustofnunar
Náttúrulækningafélagins í Hvera-
gerði. Hrönn var nýútskrifuð frá
Húsmæðrakennaraskóla Íslands
og réðst þá til Jónasar Kristjáns-
sonar læknis á heilsuhælið á
Hverabökkum. Hún var fyrsta for-
stöðukonan og var því ein af þeim
sem lögðu hönd á plóginn til að
gera drauminn um heilsuhælið að
veruleika..
Heilsuhælið var opnað 24. júlí
1955 en til að svo gæti orðið
þurfti að vinna mikið. „Þarna var
unnið út í eitt og allt fyrir hug-
sjónina. Nóttina áður en opnað
var voru að störfum iðnaðarmenn
úr sjö greinum,“ segir Guðrún
Hrönn sem sinnti ýmsum störfum
auk matargerðarinnar, t.d. á skrif-
stofunni og að hjálpa til í baðhús-
inu. „Ég hljóp í gúmmígalla til að
hjálpa við að taka fólk upp úr
leirnum og spúla það,“ segir hún
og minnist þessa tíma með
glampa í augum.
Hrönn starfaði í hálft annað ár
á nýja hælinu. Áfram hélt hug-
sjónastarfið eins og sjá má af því
að þrír starfsmenn voru ráðnir í
hennar störf þegar hún hætti.
„Jónas var hvílíkur öðlingur!
Hann var hugsjónamaður“ segir
hún. Guðrún Hrönn kynntist Jón-
asi fyrir þegar hún vann hjá hon-
um á Hverabökkum. Árný Filipp-
usdóttir var með húsmæðraskóla
á Hverabökkum (Breiðumörk 23)
á árunum 1936–1956, en á sumrin
var Náttúrulækningafélag Íslands
með starfsemi í húsmæðraskól-
anum. Þar gisti fólk sem stundaði
leirböðin á hverasvæðinu og var í
fæði. Seinna byggði NLFÍ svo
heilsuhælið og var það opnað
formlega árið 1955.
Hrönn saumaði gardínur og
dúka, þreif og pússaði ásamt öðru
tilfallandi með starfsfólki sínu á
meðan lokið var við bygginguna.
Auk þess kynnist hún ungum
manni, Gunnari Magnússyni sem
hafði verið í námi í húgagnasmíði
hjá Guðmundi í Víði, en ekki
treyst sér aftur í námið sökum
liðagigtar. Guðmundur hringdi í
Gunnar og spurði hvort hann vildi
ekki fara á Heilsuhælið til Jónasar
og gerði hann það.
Batavonir voru ekki miklar
Læknar áttu ekki von á bata
Gunnars því hann var þá mjög
slæmur, en Jónas hafði trú á bata
og byrjaði á því að taka Gunnar af
sterkum lyfjum sem hann var á.
„Jónas skoðaði í töskuna hjá mér
og tók lyfin. Hann fór með mig í
gufuböð og lét mig ganga til að
þreyta mig. Hann vakti mig jafn-
vel á nóttunni til að fara í gufu,“
segir Gunnar. Hrönn segist fyrst
hafa séð Gunnar þegar hann var á
spjalli eftir háttatíma við aðra
dvalargesti. Hún hafi því rekið
hann í rúmið. Síðar felldu þau
hugi saman og urðu hjón 9. sept-
ember 1956.
Gunnar var tvítugur þegar hann
var á heilsuhælinu og segist hafa
tekið ráð Jónasar mjög alvarlega,
því ekkert þráði hann meira en að
fá heilsu á ný. „Mataræðið gerði
mikið fyrir mig, ég hafði áður að-
allega borða kjöt og kartöflur, en
nú opnaðist nýr heimur með
grænmeti,“ segir hann sem náði
sér af liðagigtinni, lauk námi og
hélt síðan til náms í húsgagna-
arkitektúr í Danmörku.
Hrönn og Gunnar hafa æv-
inlega haft heilsufæði í hávegum
á heimili sínum og grænmeti með
öllum mat. „Það hefur fylgt okkur
og börnum okkar,“ segir Guðrún
Hrönn sem þurfti að hraðfrysta
forsoðið grænmeti fyrir veturinn
þegar hún starfaði á heilsuhæl-
inu, en úrval og hráefni var ekki
mikið á þeim tíma. Hún nefnir
einnig pressaðan haugarfa sem er
þrunginn bætiefnum, hann er
mikið drukkinn af þvagfæra- og
nýrnasjúklingum.
Matreiðslubókin Grænmeti og
góðir réttir, eftir Guðrúnu Hrönn
kom út á þessum árum. Auk þess
var hún með vinsælan þátt í
morgunútvarpinu sem hét Fimm
mínútur húsmæðranna, þar sem
hún var með ráðleggingar til hús-
mæðra um mataræði, heilsu og
hagsýni.
Fyrsta forstöðukonan
„Ég hljóp í gúmmígalla til að hjálpa við að taka fólk
upp úr leirnum og spúla það“
Guðrún Hrönn Hilmarsdóttir og Gunnar Magnússon.
Nýrnabaunatortilla með salsa
(fyrir 6)
4 heilhveititortillur
300 g soðnar nýrnabaunir
1 saxaður laukur
4 saxaðir hvítlauksgeirar
1 tsk. kanell
100 g gulrætur, skornar í teninga
100 g sellerírót, skorin í teninga
1 dós maukaðir tómatar
1/2 bolli rifinn ostur, 17 %
Aðferð: Brúnið grænmetið ásamt
kanel og bætið tómötum og
nýrnabaunum út í. Sjóðið rólega í
u.þ.b. 10 mínútur.
Setjið fyllinguna í kökurnar
ásamt osti og rúllið upp. Bakið í
ofni við 200°C í 10 mínútur. Berið
fram með guacamole, salsa, hýð-
ishrísgrjónum og góðu salati.
Salsa (fyrir 4)
2 stórir tómatar (4 litlir), fínt
saxaðir
1 paprika, fínt söxuð
2 vorlaukar, fínt saxaðir
1 lítill, grænn chilipipar, saxaður
safi úr einu lime
salt og nýmalaður svartur pipar
eftir smekk.
Aðferð: Blandið öllu saman í skál.
Guacamole (fyrir 4)
2 þroskuð avókadó, skræld og
steinninn fjarlægður
2 tómatar, skornir í litla bita
6 vorlaukar, fínt saxaðir
2 msk. safi úr lime
salt og nýmulinn svartur pipar eft-
ir smekk.
Aðferð: Setjið avokado í skál og
stappið með gaffli. Bætið öllu út í
og hrærið vel saman. Einnig má
bæta út í ½ lítra af léttri AB-mjólk
sem er búið að sigta yfir nótt í
gegnum síudúk.
Graskerssúpa (fyrir 6)
2 msk. grænmetisolía
1 laukur, saxaður
2 hvítlauksgeirar, saxaðir
700 g af skrældu graskeri, skorið
í um 3 cm bita
500 g skrældar kartöflur í sneiðum
600 ml grænmetissoð eða vatn
400 ml kókosmjólk (1 dós)
1 tsk. cumminfræ
2 tsk. safi úr lime
sjávarsalt og nýmulinn svartur
pipar eftir smekk.
Aðferð: Brúnið lauk, hvítlauk og
cumminfræ í olíunni við með-
alháan hita í nokkrar mínútur eða
þar til laukurinn er orðinn gull-
brúnn. Bætið út í graskeri, kart-
öflum, soði og kókosmjólk. Sjóðið
við vægan hita í um það bil 20 mín-
útur eða þar til grænmetið er orð-
ið meyrt. Maukið með töfrasprota
eða í matvinnsluvél. Bætið lime-
safa út í og kryddið til. Borið fram
með grófu brauði og fersku salati.
www.hnlfi.is
Uppskriftir HNLFÍ