Morgunblaðið - 16.08.2005, Qupperneq 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 16. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Vigdís Finnboga-dóttir, fyrrver-andi forseti, vakti
máls á stöðu íslenskunnar
í ræðu sem hún hélt á
Hólahátíð síðastliðinn
sunnudag. Í máli hennar
koma m.a. fram áhyggjur
vegna áhrifa enskunnar í
setningum og minnkandi
skilnings á íslenskum
orðatiltækjum. „Það má
heldur ekki framhjá okk-
ur fara að fjöldinn allur af
orðatiltækjum er að glat-
ast úr hugum fólks, orða-
tiltæki sem eru svo undur-
falleg og lýsandi fyrir íslenska
tungu,“ sagði Vigdís og hvatti í
leiðinni til þess að sérstökum
kennslustundum yrði komið á til
að bregðast við þessari þróun.
Þeir íslenskukennarar og
-fræðimenn, sem Morgunblaðið
bar tilmæli Vigdísar undir, stað-
festu orð hennar og sögðu þverr-
andi orðaforða vera afleiðingu
síminnkandi lesturs barna á bók-
menntum og lengri textum. Hins
vegar höfðu margir orð á því að
börn nú á dögum læsu og skrifuðu
mjög mikið, jafnvel meira en áð-
ur. Þau lesa t.d. af tölvuskjánum
upplýsingar af netinu, og skrifa
býsnin öll af texta á msn-inu og í
sms-skilaboðum. Þessi nýi lestur
virðist hins vegar ekki hafa aukið
við skilninginn á hefðbundnum
textum, heldur hefur lesskilning-
ur barna þvert á móti farið versn-
andi í kjölfar þessara breytinga.
„Ég rekst á æ fleiri nemendur
sem aldrei hafa lesið bók þegar
þeir koma í framhaldsskóla,“
sagði Halla Kjartansdóttir, ís-
lenskukennari í Menntaskólanum
við Sund. „Það er eitthvað að
breytast og lesskilningi ungling-
anna hefur hrakað að undanförnu.
Skilningi á fornsögunum og hæfn-
inni til að lesa þær hefur t.d.
hrakað mikið undanfarin ár. Þá
kemur þessi þróun fram í ritsmíð-
um nemendanna. Þeir virðast
eiga í meiri erfiðleikum með að
skrifa lengri texta og halda rök-
legum þræði í gegnum ritsmíð-
arnar.“
Halla segir einnig að ekki hafi
tekist sem skyldi að tengja
kennslu í málfræði við daglega
málnotkun nemendanna.
„Við þurfum að finna leiðir til
að tengja textana betur við dag-
legt líf nemendanna, veita þeim
meiri þjálfun í lestri og betri að-
stoð við úrvinnslu á lesnum text-
um.
Það má hins vegar alls ekki slá
slöku við kennsluna, eins og fólst í
tillögum menntamálaráðherra um
styttingu náms til stúdentsprófs.
Ef þær hefðu gengið eftir hefði
það þýtt að íslenskukennslan
hefði dregist saman um 33% á síð-
ustu 10 árum. Það er ekki rétta
svarið við þessum breyttu tímum
og aðstæðum. Við þurfum að
bæta í. Það þarf stórátak í ís-
lenskukennslu.“
Tilslökunarstefnan
Inga Rósa Þórðardóttir, ís-
lenskukennari við Foldaskóla,
tekur undir orð Höllu og segist
sjá augljós merki um hrakandi
málskilning meðal nemenda
sinna. „Ég hef áhyggjur af undan-
láts-stefnunni sem ég heyri æ
fleiri halda á lofti. Það sem áður
var kallað villa er nú kallað þróun.
Og þessi þróun er eins og ein-
hvers konar skrímsli sem enginn
virðist vilja sporna við.“
Kristján Árnason, prófessor við
íslenskuskor í Háskóla Íslands,
segir einnig ýmislegt í tíðarand-
anum stuðla að kæruleysi gagn-
vart íslenskunni. „Áhugi stjórn-
málamanna fyrir verndun
íslenskunnar hefur farið minnk-
andi. Þetta sést t.d. á því að ís-
lenskukennsla hefur verið skorin
niður á öllum skólastigum. Þannig
hefur stöðugildum við íslensku-
skor Háskólans verið fækkað á
undanförnum árum.
Efnahagsrökin með enskunni
eru sterk og fleiri halda þeim nú á
lofti en áður. Þá er lítill áhugi
meðal fyrirtækja á því að styrkja
rannsóknir og fræðistörf í ís-
lensku – það þykir augljóslega
ekki nægilega góð auglýsing. Inn-
an sjálfs háskólasamfélagsins hef-
ur mörgum verið uppsigað við
hreintungustefnuna. Meira að
segja hefur því verið haldið fram
að verndunarstefnan hafi þver-
öfug áhrif og ýti frekar undir
hnignun íslenskunnar en verndun
hennar.
Allt eru þetta vámerki og þetta
andrúmsloft hefur ýtt undir
hirðuleysi gagnvart íslenskunni.
Umræðu er því þörf, menn þurfa
að horfast í augu við þessa þróun
og gera sér grein fyrir því hvert
gildi íslenskunnar sé fyrir ís-
lenskt samfélag.“
Sigurður Konráðsson, prófess-
or við Kennaraháskóla Íslands,
segist vissulega kannast við þess-
ar tilslökunarraddir í samfélag-
inu, en segir þær þó ekki hafa
hljómgrunn meðal þeirra sem
vinna að kennslu og rannsóknum
á íslensku.
„Þvert á móti er hugur í mönn-
um að gera betur og finna nýjar
leiðir til að stuðla að betri móður-
málskennslu en áður. Það er hægt
að spyrna við þessari þróun.
Finnar leggja t.d. meira kapp og
tíma en við í móðurmálskennsl-
una og alþjóðlegar rannsóknir
sýna að þeir hafa náð mun betri
árangri.“
Fréttaskýring | Lesskilningi íslenskra
barna hefur verið að hraka síðustu ár
33% minni ís-
lenskukennsla
„Það sem áður hét villa er nú kallað
þróun sem enginn getur spornað við“
Orðaforði fer þverrandi að mati kennara.
Lestur barna hefur dregist
mikið saman undanfarið

Þorbjörn Broddason, prófess-
or í félagsfræði við Háskóla Ís-
lands, hefur á undanförnum ár-
um kannað reglulega lestur
íslenskra barna. Niðurstöður
hans sýna m.a. að árið 1991
höfðu 18% barna á aldrinum 10–
15 ára ekki lesið bók á síðustu 30
dögum. Árið 1997 var hlutfallið
27% og árið 2003 var það 33%. Þá
lásu 90% barna reglulega dag-
blað árið 1968, en árið 2003 var
hlutfallið komið niður í 40%.
Kristán Torfi Einarsson
kte@mbl.is
VON er á 31 flóttamanni hingað til
lands á næstu vikum; sjö manna fjöl-
skyldu frá Kósóvó og 24 konum og
börnum frá Kólumbíu. Rauði kross
Íslands er þessa dagana að undirbúa
komu flóttafólksins, en það mun
dvelja í Reykjavík. „Sjálfboðaliðar
Rauða krossins sjá um að standsetja
íbúðirnar í Reykjavík en Rauði kross-
inn útvegar húsgögn og húsbúnað,“
segir Atli Viðar Thorstensen, verk-
efnisstjóri hjá Rauða krossi Íslands.
Hann segir að börnin og táning-
arnir muni fara í Austurbæjarskóla
og Iðnskólann í Reykjavík, en full-
orðna fólkinu er ætlað að stunda ís-
lenskunám næsta árið. Vel hefur
gengið að fá stuðningsfjölskyldur
fyrir flóttamennina, segir hann. Þær
fjölskyldur munu hjálpa þeim að að-
laga sig íslensku samfélagi.
Sigrún Árnadóttir, framkvæmda-
stjóri Rauða kross Íslands, og Árni
Magnússon félagsmálaráðherra und-
irrituðu fyrr í sumar samning um
móttöku flóttafólksins í samræmi við
ákvörðun ríkisstjórnarinnar fyrr á
árinu. Áður hafði Flóttamannastofn-
un Sameinuðu þjóðanna farið fram á
það við Íslendinga að þeir veittu
flóttamönnunum hæli.
Koma á morgun
Fjölskyldan frá Kósóvó, hjón með
fimm börn, þar af tvö á grunnskóla-
aldri, er væntanleg á morgun, mið-
vikudag. Atli Viðar segir að fjölskyld-
an hafi búið í flóttamannabúðum í
Bosníu í nokkur ár. Þá koma fjórtán
flóttamenn frá Kólumbíu hinn 6.
september en ekki liggur enn fyrir
hvenær hinir flóttamennirnir tíu
koma til landsins. Atli Viðar segir að
flóttafólkið frá Kólumbíu hafi um
nokkurn tíma búið í Kosta Ríka og
Ekvador. „Það er að flýja einstak-
lingsbundnar ofsóknir eða stríðs-
átök,“ segir hann en borgarastyrjöld
hefur verið í Kólumbíu í u.þ.b. fjöru-
tíu ár.
Fyrsti flóttamannahópurinn kom
til Íslands árið 1956 frá Ungverja-
landi. Síðan komu hópar árin 1959,
1979, 1982, 1990 og 1991, samkvæmt
upplýsingum á vef Rauða kross Ís-
lands. Eftir það hefur verið tekið á
móti flóttamönnum á hverju ári frá
1996, að undanskildum árunum 2002
og 2004. Alls 420 flóttamenn hafa
komið til Íslands frá árinu 1956 og
bætist 31 við þá tölu á þessu ári.
31 flóttamaður
á leið til landsins
Eftir Örnu Schram
arna@mbl.is
ALEXANDRA Sæbjört Líf Lárusdóttir og Rakel Kjart-
ansdóttir voru nýkomnar úr hárgreiðslu þegar ljós-
myndari Morgunblaðsins hitti þær niður í miðbæ
Reykjavíkur. Þær stöllur voru með dúkkuna Gínu, en
dúkkan er það ung að ekki þarf að hafa mikið fyrir því
að greiða henni.
Morgunblaðið/Sverrir
Með Gínu dúkku á kaffihúsi
FRAMLEIÐSLA á mjólk í júlí
var minni en í sama mánuði í
fyrra. Flest bendir því til að
ekki takist á þessu verðlagsári,
sem lýkur 31. ágúst nk., að
framleiða alla þá mjólk sem
mjólkuriðnaðurinn hefur óskað
eftir að kaupa.
Framleiðslan í júlí nam 9
milljónum lítra, samanborið við
9,6 milljónir í júlí í fyrra. Miðað
við þessar tölur þyrfti fram-
leiðslan að vera 10 milljónir
lítra í ágústmánuði til að upp-
fylla óskir afurðastöðvanna. Í
ágúst í fyrra nam framleiðslan
8,9 milljónum lítrar.
Sala á mjólkurafurðum hefur
verið mjög góð á þessu ári,
bæði próteinríkum og fiturík-
um mjólkurvörum. Aukningin
milli ára er 2-3%. Mjólkuriðn-
aðurinn hefur lýst því yfir að
greitt verði fyrir allt að 6,5
milljónir lítra sem framleiddir
verða umfram kvóta. Þá hefur
mjólkurkvóti á næsta verðlags-
ári verið stóraukinn.
Mjólkur-
framleiðsla
undir
væntingum