Morgunblaðið - 16.08.2005, Qupperneq 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 16. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
9. sýn. sun. 21/8 kl. 14 nokkur sæti laus
10. sýn. sun. 28/8 kl. 16 sæti laus
11. sýn. fim. 1/9 kl. 19 sæti laus
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar,
Laugarnestanga 70, 105 Rvík.
www.lso.is - lso@lso.is
Þriðjudagstónleikar
16. ágúst kl. 20.30
Il Rosignolo -
Næturgalinn
Ítölsk barokktónlist.
Jóhanna Halldórsdóttir alt,
Heike ter Stal teorba,
Steinunn A. Stefánsdóttir
barokk selló og Guðrún
Óskarsdóttir semball
Kabarett
í Íslensku óperunni
Næstu sýningar
Föstudaginn 19. ágúst - UPPSELT
Laugardaginn 20. ágúst kl. 20.00
Föstudaginn 26. ágúst kl. 20.00
Laugardaginn 27. ágúst kl. 20.00
Sunnudaginn 28. ágúst - Örfá sæti laus
Miðar í síma 511 4200, og á www.kabarett.is
Leikhópurinn Á senunni í samstarfi við SPRON
“Söngur Þórunnar
er í einu orði sagt
stórfenglegur...”
SH, Mbl.
Guðmundi Emilssynihljómsveitarstjóra hefurverið boðið að stjórnasinfóníuhljómsveitinni í
Karlovy Vary (Karlsbad) í Tékk-
landi í desember á sérstökum
minningartónleikum um Jón Leifs.
Guðmundur segir að upphaf þessa
máls megi rekja til þess er Eva
Haleróva, framkvæmdastjóri
Tékknesku fílharm-
óníuhljómsveitarinnar
í Prag, kom að máli
við hann í Bayreuth
sl. sumar en þar
stjórnaði Guðmundur
frumflutningi á óp-
erunni Gretti eftir
Þorkel Sigurbjörns-
son.
„Haleróva sagðist
vilja koma mér á
framfæri við tékk-
neskar hljómsveitir.
Eitt leiddi af öðru og
nú í vor barst mér
boð um að stjórna
tónleikum í Karlovy
Vary 15. desember
nk., en þá verða 80 ár
liðin frá því hinn bráðungi, snjalli
og fjárvana Jón Leifs stjórnaði
þar frumflutningi á hljómsveit-
arverki sínu op.1, Trilogia Picc-
ola.“
Guðmundur segir að þegar
sænski Jóns Leifs sérfræðing-
urinn Carl-Gunnar Åhlen hafi
frétt af þessari hugmynd hljóm-
sveitarinnar hafi hann boðist til
þess að fjalla um tónskáldið í
tengslum við tónleikana.
„Ég ákvað þegar að þekkjast
þetta boð, enda Jón Leifs mér af-
ar kær. Ég lít á þetta sem heiður
fyrir mig, en ekki síst fyrir Jón
Leifs. Mestu hljómsveitarstjórar
heimsins hafa stjórnað hljómsveit-
inni í Karlovy Vary í tvær aldir og
borgin var og er vettvangur lista-
manna og þjóðhöfðingja. Þar um
slóðir hittust þeir Beethoven og
Goethe í eina tíð og Richard
Wagner frumflutti þar drög sín að
Tannhauser. Schopenhauer dvaldi
oft í héraðinu sér til hressingar.
Franz I. Austurríkiskeisari, Alex-
ander I. Rússakeisari og Friðrik
Vilhelm III. Prússakeisari réðu
þar ráðum sínum 1813 og gjör-
sigruðu Napoleon í kjölfarið ásamt
öðrum byssuglöðum höfðingjum.
Það stendur síst á mér að bætast í
þennan föngulega hóp. Karlovy
Vary er einnig miðstöð einnar
virtustu kvikmyndahátíðar heims,
eins og alþjóðlega kvikmyndahá-
tíðin í Reykjavík ber með sér í
haust.
Að höfðu samráði
við hljómsveitina í
Karlovy Vary komum
við okkur saman um
kjarnmikla efnisskrá
þar sem dregin er
upp mynd af þremur
tónskáldum, þeim
Jóni Leifs, sem dáði
Beethoven alla tíð,
Beethoven og Sibel-
iusi – en þeir Jón og
Sibelius fóru sínu
fram í norðri líkt og
Beethoven í suðri
fyrr um tíð.“
Guðmundur dregur
ekki dul á þá skoðun
sína að í Jóni Leifs
og Sibeliusi fari tvö frumlegustu
tónskáld Norðurlanda á fyrri hluta
síðustu aldar. „Helsinki var hins
vegar vettvangur mestu niðurlæg-
ingar Jóns. Flutningur Jussi Jal-
as, tengdasonar Sibeliusar, á
Sögusinfóníu Jóns á norrænum
músíkdögum þar 18. september
árið 1950 var hneyksli sem lagðist
yfir tónlistarlíf Norðurlanda líkt
og sólmyrkvi; dagblöð á norður-
hveli gerðu sér mat úr þessu. Jón
varð aldrei samur og jafn eftir þá
eldraun. Löndum hans þótti tals-
vert púður í þessu „klúðri“ og
birtu skopmyndir af tónskáldinu í
„sneplum“ sínum. Fyrr þetta sama
ár (1950) var Jussi Jalas fyrsti
gestastjórnandi nýstofnaðrar sin-
fóníuhljómsveitar á Íslandi í
Reykjavík og flutti þá aðra sinfón-
íu Jeans Sibeliusar. Þannig hófust
kynni þeirra Jóns.“
Grettir til Kanada
Að sögn Guðmundar er í und-
irbúningi að fara með óperuna
Gretti um helstu borgir Kanada á
næsta ári. „Kandamenn höfðu
samband við okkur Þorkel löngu
fyrir frumflutning óperunnar og
lýstu áhuga á að verkið yrði flutt í
helstu borgum þar í landi. Eftir
geysilega góðar viðtökur í Bay-
reuth fyrir fullu húsi hafa Kan-
adamenn ítrekað þá ósk og því
stefnir allt í að Grettir verði þar á
ferð á næsta ári. Ópera Þorkels
var tilnefnd til íslensku tónlist-
arverðlaunanna sl. vetur. Mennta-
málaráðuneytið studdi frumflutn-
ing óperunnar í Bayreuth og hefur
þegar ákveðið að styrkja Kan-
adaferðina, sem og tónleikahaldið
í Karlsbad nú í haust, og er það
vel þeginn stuðningur sem gerir
hvorutveggja kleift og sjálfsagt að
þakka að verðleikum.“
Tónlist | Guðmundur Emilsson
hljómsveitarstjóri gerir víðreist
Sinfonia Piccola
til Tékklands og
Grettir til Kanada
Guðmundur
Emilsson
Málfræði og menning,fornkvæðaskýringarog fiskafræði, steina-og skáldskaparfræði,
rúnafræði, kennslukver í íslensku
og náttúrufræði.
Þjóðminjasafn Íslands opnar í
dag sýninguna Eldur í Kaupinhafn
– 300 ára minning Jóns Ólafssonar
úr Grunnavík til minningar um
fræðimanninn og eldhugann sem
hafði einstaklega breitt áhugasvið
og skrifaði um allt milli himins og
jarðar.
Jón, sem fæddur var árið 1705,
lauk prófi í guðfræði 1731 en starf-
aði lengst af í Kaupmannahöfn við
fræðimennsku og skriftir.
Sýningin er svokölluð rannsókn-
arsýning þar sem sértæk rann-
sóknarefni eru kynnt gestum.
Handrit og gripir til sýnis
„Síðasta rannsóknarsýning
fjallaði um fornleifauppgröftinn í
Reykholti og þverfaglegt verkefni
sem því tengdist,“ segir Hrefna
Róbertsdóttir, sviðstjóri rann-
sókna- og varðveislusviðs Þjóð-
minjasafns Íslands. „Nú er tekinn
fyrir fræðimaðurinn Jón Ólafsson
úr Grunnavík. Á sýningunni eru
bæði gripir sem tengjast Grunna-
vík og stöðum sem Jón var á sem
ungur maður en gripirnir hafa
flestir verið varðveittir í Þjóð-
minjasafninu. Þá eru sýnd handrit
frá handritadeild Landsbókasafns-
ins og Árnastofnun.“
Gríðarlega mikið af handritum
eftir Jón hafa verið varðveitt, en
flest þeirra voru skrifuð í Kaup-
mannahöfn um miðja átjándu öld.
Í kjölfar á handritasamningi
milli Íslands og Danmerkur á sín-
um tíma voru flestöll handrit Jóns
flutt á Árnastofnun.
„Á meðal handritanna sem sýnd
verða á sýningunni er eitt bindi
orðabókar Jóns sem er með al-
fræðilegu ívafi. Verkið er í níu
bindum og mjög umfangsmikið,“
útskýrir Hrefna. „Síðan er breidd
ritverka hans sýnd á tölvuskjáum.“
Sýningin er samvinnuverkefni
Þjóminjasafnsins og Góðvina
Grunnavíkur-Jóns. Þeir standa að
útgáfu brunaritsins Relatio af
Kaupinhafnarbrunanum sem gefið
verður út í dag en Sigurgeir Stein-
grímsson, sérfræðingur og aðstoð-
arforstöðumaður hjá Árnastofnun,
hafði umsjón með því.
Einstök frásögn af brunanum
„Nafnið vísar til eins texta rits-
ins sem er frásögn Jóns Ólafs-
sonar af brunanum sem varð í
Kaupmannahöfn 1728. Þá var hann
starfandi sem skrifari hjá Árna
Magnússyni og varð vitni að þess-
um ósköpum,“ útskýrir Sigurgeir
en Jón var einungis 23 ára gamall
þegar bruninn varð og tók þátt í
að forða handritasafni Árna frá
eldinum.
„Frásögn hans er nokkuð ein-
stök og lýsir brunanum í það mikl-
um smáatriðum að hægt er að
gera sér nokkuð glöggva mynd af
því hvernig eldurinn breiddist út.
Athygli Jóns er, eðlilega, mikið
bundin við svæðið í kringum Árna,
háskólann og Frúarkirkjuna.“
Auk lýsingar Jóns eru til þrjár
álíka yfirgripsmiklar lýsingar sam-
tímamanna og í ritinu er ein þeirra
birt sem bókarauki en frásögn
Jóns er á tuttugu síðum í handriti
hans.
Í bókinni er einnig dagbók sem
Jón hélt frá 1725–1731 en þar seg-
ir hann frá ýmsu sem fyrir augu
hans bar, bæði hér á Íslandi og í
Kaupmannahöfn.
Félag Góðvina Grunnavíkur-
Jóns var stofnað árið 1994 og hef-
ur að markmiði að halda á lofti
fræðimannsheiðri Jóns. Áður hafa
Góðvinirnir gefið út ritið Hag-
fengir og tvö greinasöfn.
Á Menningarnótt, 20. ágúst
næstkomandi, mun svo hluti dag-
skrár Þjóðminjasafnsins verða til-
einkaður Jóni Ólafssyni þegar lesið
verður upp úr ýmsum verkum
hans.
Sýningar | Eldur í Kaupinhafn – 300 ára minning Jóns
Ólafssonar úr Grunnavík á Þjóðminjasafni Íslands
Sýning og brunarit til
heiðurs Grunnavíkur-Jóni
Eftir Völu Ósk Bergsveinsdóttur
valaosk@mbl.is
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Unnið að uppsetningu sýningar í minningu Jóns Ólafssonar úr Grunnavík í Þjóðminjasafninu.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Á sýningunni eru m.a. handrit frá Landsbókasafni og Árnastofnun.