Morgunblaðið - 10.10.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 10. OKTÓBER 2005 27
UMRÆÐAN

 




 
 







  
!"#$  %&' () *  +++,-.$-/-,%
SVO BER alltaf við öðru
hverju að ný orð eða orðaleppar
þvælast inn í málið án þess að
þau hafi nokkra sérstaka merk-
ingu. Orð þessi hafa það gjarnan
sameiginlegt að þau eiga sér sögu
og forgöngumenn, og spegla
meira óskhyggju
þeirra en einhvern
raunveruleika sem
vantað hefur orð yf-
ir. Eitt af þessum
orðum er „hátækni-
sjúkrahús“ sem
menn apa nú hver
eftir öðrum þessa
síðustu daga. Ætla
mætti að hér væri
um einhvers konar
nýjar byggingar að
ræða með áður
óþekktum búnaði og
getu til nýrra af-
reka á sviði lækn-
inga en ekki hefur
frést af slíku í nær-
liggjandi löndum.
Hátæknilæknar úr
hátækniháskólum
eru ekki á lausu svo
vitað sé né hefur
heyrst af hátækni-
hjúkrunarfræð-
ingum með há-
tæknigræjur í
höndunum bíðandi
eftir þessari sér-
stöku hátæknilausn
í heilbrigðismál-
unum.
Á „lágtækni-
sjúkrahúsum“ eins og Landspít-
alinn virðist teljast í dag, svo og
öðrum sjúkrahúsum innan og ut-
an höfuðborgarsvæðisins, hljóta
menn að bíða spenntir, ef ekki
kvíðafullir, eftir að sjá hvaða há-
tækni það er sem ekki hefur verið
tekin upp á þessum stöðum.
Heyrst hefur að jafnvel „þekking-
arstjórinn“ á Landspítalanum viti
ekki neitt um þetta. Þetta er ekki
grín. Landspítalinn hefur haft
fullan hug á að verða hátækni-
legur og nýleg staða þekking-
arstjóra þar ber því fagurt vitni.
Þá mætti ætla að varhugavert
sé fyrir fólk að leita til þeirra
„lágtækniheilsugæslustöðva“ sem
nú eru starfandi og verður að
gera bót þar á. Athugandi hvort
ekki þyrfti í skyndi að ráða í stöð-
ur „þekkingarstjóra“ á stöðvunum
svo leiða megi þær í átt til fyr-
irheitna landsins. Stöður þekking-
arstjóra (director of knowledge)
hafa að vísu ekki komið mikið við
sögu í bókmenntum heimsins
fram til þessa, t.d. er þeirra ekki
getið í bókum Orwells „Animal
farm“ eða „1984“.
En svo er líka til fólk sem hefði
aldrei látið sér detta í hug að
taka að sér stöðu þekking-
arstjóra. Þeim er ljóst að málin
fara þá fyrst að líta illa út þegar
menn fara fram úr
þekkingunni, með því
að búa til ný orð og há-
stemmd heiti um fyr-
irbæri sem þeir vita
sáralítið um. Þetta
öðruvísi skynsama fólk
veit að það er með há-
tækni í vösum sínum,
farsímunum sínum, að
bílarnir þeirra eru
hlaðnir hátæknibúnaði.
Þeir vita að sumir fá
mikla hjálp af há-
tæknibúnaði sem það
hefur í augum eða eyr-
um. Þetta fólk veit að
það er hátækni í mis-
munandi mæli í öllu
heilbrigðiskerfinu,
bæði á spítölunum og
öllum heilbrigðistöðv-
um á landinu. Hátækni
er strax tekin í notkun
hvar sem er þegar hún
hefur verið þróuð og
prófuð á sjúklingum af
vísindamönnum og
læknum.
Uppruni heitisins
„hátæknisjúkrahús“ er
þess vegna ekki kom-
inn frá fagfólki, mennt-
uðum starfsmönnum í
heilbrigðiskerfinu. Þetta fólk veit
betur og þarf ekki á uppskrúf-
uðum orðum að halda. Líkur eru
frekar á að orðið sé komið frá
öðrum hópi fólks í heilbrigðisgeir-
anum, fólki sem er ekki alveg
öruggt, finnst því ekki fá nóga
viðurkenningu eða veit ekki hvort
starf þeirra hefur einhverja þýð-
ingu. Þessi hópur hefur því þörf
fyrir að gera eitthvað í málunum,
lyfta sér upp með einhverjum
hætti. Og af hverju ekki prófa
gömlu aðferðina hans baróns von
Münchausens, taka höndum í hár
sitt og lyfta sér upp? Hátækni-
sjúkrahús er mikilúðlegt orð, býr
yfir töluverðum loftblöðrulegum
upplyftingarkrafti, og hefði getað
skilað þeim ávinningi sem ýttu
því úr höfn. Eða dettur ein-
hverjum í hug að orðið „þekking-
arstjóri“ lýsi vanþekkingu?
Hátækni-
sjúkrahús
Matthías Kjeld fjallar
um „hátæknisjúkrahús“
Matthías Kjeld
’Uppruni heit-isins hátækni-
sjúkrahús er
þess vegna ekki
kominn frá fag-
fólki, menntuð-
um starfs-
mönnum í
heilbrigðiskerf-
inu.‘
Höfundur er læknir.
NÝFALLINN meiðyrðadómur
yfir Íslendingi í Bretlandi er um
margt merkilegur. Burtséð með öllu
frá því að í hlut eiga
tvær umdeildar per-
sónur á Íslandi, þeir
Jón Ólafsson og Hann-
es H. Gissurarson.
Persónur og leikendur
dómsins ætla ég ekki
að fjalla um, heldur
það sem hlýtur að
vekja mesta athygli
við dóminn og verður
prófmál til framtíðar
og lýtur að eðli, inn-
taki, Netsins sem fjöl-
miðils.
Það sem hér er und-
ir og hlýtur í framtíðinni að teljast
til prófmála snýr annarsvegar að
varnarþingum einstaklinga og hins-
vegar eðli eða inntaki Netsins sem
fjölmiðils. Heyra skrif á Netið alltaf
undir tjáningarfrelsi eða meið-
yrðalöggjöf þess lands sem sá sem
birtir skrif á Netinu býr í eða hinu;
á hvaða tungu skrifin eru birt ef
þau beinast gegn einstaklingi sem
býr á því málsvæði sem tungan er
töluð á?
Í umræddum dómi er Íslendingur
að sækja mál gegn Íslendingi á er-
lendri grund, í Bret-
landi, vegna ummæla
sem falla á Íslandi.
Það sem gerir málið
merkilegt og snúið er
ekki hin háa bótaupp-
hæð heldur eðli miðils-
ins. Netsins. Hvar
féllu ummælin í raun-
inni? Hvar hafa um-
mælin áhrif?
Netið er ekki stað-
bundið með neinum
hætti. Allir geta farið
inn á allt út um allan
heim, hafi þeir teng-
ingu við Netið á annað borð. Öflug-
ar leitarvélar létta manni leitina um
frumskóginn.
Kjarninn í pælingunni er: Birti
ég t.d. á heimasíðu minni, bjorg-
vin.is, ummæli um mann, sem býr á
ensku málsvæði, á ensku sem þykja
rógur eða níð og verð sóttur af við-
komandi til saka fyrir, hvar á að
sækja mig til saka?
Því hlýtur að mega halda fram
með rökum að birting á þeirri
tungu geti valdið viðkomandi alvar-
legum skaða á því málsvæði öllu.
Ekki bara á Íslandi. Málsvæði sem í
þessu tilfelli er afar stórt þar sem
um er að ræða heimstunguna sjálfa,
með Bandaríkin, Bretland, Írland,
Ástralíu, Kanada og fleiri lönd inn-
an borðs.
Rétt einsog borinn væri rógur á
íslenskan mann búsettan í Frakk-
landi og ummælin birt á íslenskri
heimasíðu á frönsku. Um þetta
snýst málið. Hvað leyfist manni á
Netinu?
Tekur hver sá sem birtir á Net-
inu ekki þá áhættu ef hann brigslar
manni, hverrar þjóðar sem hann er
og býr á tilteknu málsvæði, um eitt-
hvað jafn alvarlegt og eiturlyfjasölu
eða kynferðisofbeldi að viðurlögin
falli undir löggjöf þess lands sem
þolandi rógsins býr í? Sé hann birt-
ur á opinberri tungu þess lands eða
málsvæðis? Þetta er stóra spurn-
ingin í þessu máli.
Meiðyrði, málsvæði
og eðli Netsins
Björgvin G. Sigurðsson
veltir fyrir sér eðli Netsins
sem fjölmiðils
’Hvað leyfist manniá Netinu?‘
Björgvin G. Sigurðsson
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar.
STAÐA krónunnar er allt of há.
Villa sem virðist ganga sjálfala,
reiknar falskan „húsnæðiskostnað“
í vísitölu. Falska niðurstaðan er
svo notuð sem forsenda hækkunar
stýrivaxta Seðlabanka, aftur og aft-
ur. Villan er því m.a orsakavaldur
að „reikna upp“ gengið sem aftur
eykur innstreymi gjaldeyris spá-
kaupmanna.
Innflutningur og er-
lend lántaka vex, til að
fjármagna rekstrartap
útflutningsgreina og
fjármagna spákaup-
mennsku í fasteignum.
Vítahringurinn skrúf-
ast svo upp. Villan
byrjar m.a í bókhaldi
vísitölufjölskyldunnar
hjá Hagstofu Íslands
og þar er uppruni
þeirrar villu. Hækkun
á verði fasteigna er
þar bókað sem „auk-
inn húsnæðiskostnaður“, sem er
rangt.
Hið rétta er, – að hækkun á
verði fasteigna eykur nettóeign
vísitölufjölskyldunnar. Lækkun
vaxta úr 5,5 í 4,15% er lækkun vax-
taliðs um 25%, sem er ekkert smá-
ræði! Á þeim tíma sem þetta gerð-
ist, – er svo bókaður aukinn
„húsnæðiskostnaður“. Merkilegt
hvað sumir sérfræðingar geta gert
einfalda hluti flókna. Verja svo
villu sem þessa með röksemdum
sem geta í besta lagi talist, – víð-
tækt kjaftæði á breiðum grund-
velli.
Maður gæti haldið að eitthvert
forrit á Hagstofu Íslands hafi smit-
ast af afturgengnu villuforriti úr
dánarbúi Þjóðhags-
stofnunar. Þar gekk
illa að reikna rétt. Af
hverju má ekki leið-
rétta svona augljósa
villu? Leiðréttum vill-
una a.m.k. eitt ár aft-
urábak. Þá lækkar
vísitalan og – vænt-
anlega stýrivextir
Seðlabanka, þegar
leiðréttingin fæst –
eða hvað – og gengið
fer aftur til baka?
Er þetta kannski
annað alvarlegt dæmi
þar sem „sjálfala“ villuforrit falsa
grundvallaratriði eins og einhver
krónísk vitleysa. Fyrra dæmið hef
ég fjallað um – villubókhald um
stofnstærðir þorsks. Aukinn nátt-
úrulegur dauði þorsks vegna fæðu-
skorts er reiknaður (falsaður) sem
„ofmat“ á stofnstærðarmælingum
fyrri ára, í stað þess að viðurkenna
að náttúruleg dánartíðni hafi hækk-
að sem aftur er vísbending um að
við hefðum átt að veiða meira – en
það má ekki viðurkenna!
Það er engu líkara en að vitleys-
ur – eins og þessar tvær, – hafi náð
varanlegri fótfestu og eigi að fá að
reikna allt til helvítis – meðan forð-
ast er að fjalla um þessi mistök op-
inberlega.
Hvenær á að draga úr sjálf-
virkum vísitöluviðmiðunum í pen-
ingamálum hérlendis ef ekki nú?
Er ekki „gamla aðferðin“ (hækka
af því hitt hækkar) nú farin að
ógna krónunni alvarlega sem gjald-
miðli okkar – til lengri tíma litið?
Krónan hefur í nokkur misseri ver-
ið sterkasti gjaldmiðill í heimi. Þarf
sterkasti gjaldmiðill heims að styðj-
ast svona ríkt við vísitöluhækjur?
Væri trúverðugt, ef sterkasti
maður heims gengi um fullfrískur –
með hækjur báðum megin?
Krónískar vitleysur
Kristinn Pétursson fjallar
um efnahagsmál ’Af hverju má ekki leiðrétta svona aug-
ljósa villu?‘
Kristinn Pétursson
Höfundur er fiskverkandi
á Bakkafirði.