Tíminn - 12.03.1970, Blaðsíða 9

FMMTUDAGUR 13. marz 1970.
TÍMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andés Kristjánsson. Jón Helgason og Tómas
Karisson Augiýsingastjóri: Steingrimur Gislason Ritstjómar-
skrifstofur I Edduhúsinu simar 18300—18306 Skrifstofur
Bankastræti 7 — Afgreiðslusimi: 12323 Auglýsingasimi: 19523.
Aðrar skrifstofur sími 18300 Áskrifargjald kr 165.00 á mán-
uði. innanlands — í lausasölu kr. 10.00 eint. Prentsm Edda hf.
Fleipur eitt
ERLENT YFIRLIT
Skæruliðar kommúnista studdu
óbeint forsetaefni hægrimanna
Mikil átök virðast framundan í Guatemala.
í viötali við Þjóðviljann í gær upplýsir Gylfi Þ. Gísla-
son, viðskiptamálaráðherra, að aðdróttanir þær í garð
Sambands íslenzkra samvinnufélaga, sem birtust 1 leiðara
Alþýðublaðsins s.l. mánudag, eru fleipur eitt. í leiðara
Alþýðublaðsins stóð m.a.:
„Þá hefur Alþýðublaðið áhuga á því, að Tíminn skrifi
meira um fjármál ýmissa stærstu fyrirtækja landsins,
t.d. Sambands íslenzkra samvinnufélaga. Tíminn kjmni að
geta aflað sér upplýsinga um merkileg gjaldeyrisviðskipti
sambandsins ekki alls fyrir löngu. Alþýðublaðið bíður um
sinn átekta eftir því hversu Tímanum verður ágengt í
því efni og hver áhugi hans reynist til frambúðar á
heiðarleika í fjármálum og opinberu lífi.“
í yfirlýsingu sinni í Þjóðviljanum 1 gær segir Gylfi
Þ. Gíslason m.a.:
„Síðan ég tók við forstöðu viðskiptamálaráðuneytisins
hafa því aldrei borizt neinar upplýsingar um misferli í
gjaldeyrisviðskiptum Sambandsins."
Hér er því um svívirðilegar aðdróttanir að ræða, sem
birtar eru í forystugrein Alþýðublaðsins, ósæmilegan róg,
sem ætlað er að sverta álit Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga í augum landsmanna. Alþýðublaðið mun ekki
komast hjá að taka orð sín aftur og er sæmst að biðjast
auðmjúklega afsökunar.
Það er svo kátbroslegt þegar blað, sem stundar svona
málflutning, telur sig þess umkomið að bregða öðrum
blöðum um siðleysi 1 blaðamennsku.
Bragð er að ....
Njörður P. Njarðvík skrifar grein í Alþýðublaðið í
gær og segir m. a.:
„Alþýðuflokkurinn hefur í rauninni ekki komið fram
neinum SÍNUM stefnumáium. Við erum ekki hænufeti
nær takmarki okkar eftir 10 ára samstarf... Formaður
Alþýðuflokksins hefur varið stjórnarsamstarfið m. a.
með því að segja að stöðugt stjórnarfar sé mikils virði.
En það fer vitanlega eftir því, hvers konar stjórnarfar
er um að ræða, og áframhaldandi viðreisnarstjórn er
ekkert keppikefli fyrir jafnaðarmenn, öðru nær ..."
Kjararýrnunin
Upplýsingar Tímans um hina miklu rýrnun kaup-
máttar vikulauna við kaup á brýnustu lífsnauðsynjum
hafa vakið mikla athygli. Af þeim sést að verðhækkan-
irnar á undanförnum árum hafa lagzt þyngst á brýnustu
lífsnauðsynjar manna. Ýsa, slægð með haus hefur t.d.
hækkað um hvorki meira né minna en 814% frá 1960.
Árið 1960 kostaði kílóið af ýsu kr. 3,50 en kostar nú
kr. 32,00. í ársbyrjun 1960 gat verkamaður, sem tekur
laun samkv. n. taxta Dagsbrúnar, keypt 289,5 kg. af ýsu
fyrir vikulaunin sín. í febrúar 1970 fékk hann hins vegar
aðeins 90.4 kg. af ýsu fyrir vikulaunin. Rýrnun kaup-
máttar vikulauna hans gagnvart þessum lífsgæðum hefur
því orðið 68,8% á s.l. 10 árum. Rýrnun kaupmáttar viku-
launa við kaup nokkurra annarra lífsnauðsynja er þessi:
Súpukjöt 51,2%, kartöflur 79,5%, smjörlíki 28,7%,
franskbrauð 25,8%, hveiti 40,2%, kaffi 46,4%. —
Forystumenn verkalvðshreyfingarinnar hafa hins vegar
alltaf verið að vinna sigra í baráttunni fyrir launþegana
og mismuninn hafa þeir jafnað með samningunum um
Breiðholt, verðlagsnefnd, atvinnumálanefnd og fl. Um
skattamál vilja þeir hins vegar ekki semja við ríkis-
'aldið. T.K.
CARLOS ARANA OSORIO
í HEIMSFRÉTTUNUM seg-
ir oftast lítið frá smáríkjunum
í Miö-Amieríku. Þó hefur eitt
þeirra, Guatemala, verið nokk-
ur Uindantekning. Ástæðan er
sú, aið talið er að þar hafi kom-
izt til valda fyrsta kommúnista
stjórnin í latnesku Ameríku.
Hún reyndi að vísu ekki að
framkvæma neina róttæka bylt
ingu, en áform hennar stefndu
i þá átt. Bandaríkin áttu því
þátt í að steypa henni úr stóli,
en stöðuigt síðan hefur haldizt
þar all öflug vinstri sinnuð
skæruliðahreyfing, sem mjög
virðist hafa færzt í aukana
síðustu mánuðina. Þess vegna
er Guatemala nú aftur í sviðs
ljósinu.
Guatemala liggur suður af
Mexico, milli Karibahafs og
Kyrrahafs. Það er litlu stærra
en ísland eða 134 þús. ferkm.
að flatarmáli og íbúar eru 4
millj. Megimhluti landsins er
háslétta, en ræiktunarskilyrði
eru eigi að síður góð og land-
i@ auðugt frá náttúrunnar hendi.
Þar þróaðist mjög fullkomin
Itidiánamenning um 1000 ára
skeið áður en Spánverjar komu
til sögunnar um 1520, en þeir
upprættu han-a með öilu. Enu
er þó rösikur helmingur íbúanna
hreinir Indíánar, en langflest-
ir landsmenn aðrir eru kyn-
blendingar. Úr hópi þeirra
hafa flestir valdamenn lands-
ins komið. Hinir hreinræktuðu
Indíánar búa enn við hin frum-
stæðustu kjör. Yfirráðum Spán
verja í Guiateimala lauk um
1820 ,en fullt sjáltfstæði hlaut
Guatemiala ekki fyrr en 1839.
Um og eftir aldamótin hófst
þar ailmifcil framtfaraöld, þeg-
ar bananarækt hófst þar fyrir
alvöru. Henni fylgdi hins vegar
það, að bandarískir auðhringar
fegnu áhuga á landinu og náðu
fljótleg.a frjósömustu landsvæð
unum umdir yfirráð sín. Síðan
hatfa Bandaríkin láitið sig þróun
mála í Guatemala miklu
varða.
BYLTINGAR hafa verið tíð-
ar í Guatemala, eins og öðrum
löndum latnesku Ameríku, og
herinn oftast staðið alfi baki
þeim. Að aflokinni byltingu
1944, komust fremur frjáisiynd-
ir menn til valda. Arið 1951
fóru fram tiltöiulega frjálsar
forsetakosningar og var Jac-
obo Arbenz þá kosinn forseti.
Hann var brátt grunaður um að
vera kommúnisti, enda beind-
ust stjórnarhættir nokkuð í þá
átt. Bandaríkin töldu sér þó
fyrst nóg boðið, þegar Arbenz
þjóðnýtti jarðeignir ameríska
hringsins United Fruit Comp-
any og gaf til kynna, að hanu
myndi fá hernaðarráðunauta frá
Tékkóslóvakíu í stað baoda-
rískra ráðunauta. Árið 1954 var
hafin byltingartiiraum, studd
af Bandaríkjunum, og náði hún
tilætluðum árangri. Síðan fóru
hægri menn með stjórn í Guate
mala tii 1966, er fram fóru
þar frjálsar forsetakosningar.
Frambjóðandi frjálslyndrar mið
flokkasamsteypu, Mendes Mont
enegro prófessor, náði þá kosn
ingu, og hefur farið með völd
síðam. Stjórn hans hefur verið
fremur frjálslynd og tframfara
sinnuð. Hægri menn kenna um
limkind henmar, að skæruliða-
samtök róttækra vinstri sinna
hafa etflzt verulega síðustu
misserin. Þar hafa því skipzt
á hryðjuverk vinstri sinnaðra
og hsegri sinmaðra skæruliða.
Utan Guatemala vakti það
eimna mesta athygli, þegar tveir
ban-darískir sendisveitarmenm
voru skotnir til bana í janúar
1968.
UM FYRRI heigi fóru fram
forsetakosningar í Guatemala.
Þrír frambjóðendur voru í
kjöri. Hægri menn buðu fram
Oarlos Arnaa Osorio herfor-
ingja (51 árs), sem er frægur
fyrir að hafa stjórnað hinni
svonefndu Zacapahersveit, sem
kvað niður á sínum tíma skæru
liðahreyfingu í norðvestur-hér-
U'ðum landsins. Sumar heimild-
ir telja, að milli 1500 — 3000
manins, hafi fallið í þeim átök
um, cn aðrar heim. greina 30.
þús. Sigurvonir Arana bötnuðu
mjög, þegar það var kunnugt,
að fylgi frjálslyndra manna
myndi skiptast miiii tveggja
framibjóðenda. Núverandi stjórn
arflokkur, sem kallar sig Bylt-
ingarf'lokkinn, bauð fram Fuent-
es Pieuccini, en nýstofnaður
kristilegur flokkur, bauð fram
Lurcas Caballeros. Kommúnist-
ar og aðrir róttækustu vinstri
menm studdu hvorugan þennan
frambjóðanda, og óskuðu ber-
sýnilega helzt, svo ólíkl'egt, sem
það virðist — eftir sigri Arana.
Ástæðan er sú, að þeir hafna
þingræðisieiðinni, og telja
byltingarleiðina eina koma að
gagni. Frá sjónarmiði þeirra
mun öfgafull hægri stjórn und-
ir forustu Arana skapa aukinn
jarðveg fyrtr byiltinguina, en
megin loforð hans var,
að skapa að nýju röð og reglu
I landinu. Þessi boðskapur hans
fékk aukinn byr í seglin við
það, að skæruiliðar hertu
mjög aðgerðir sínar víða á
ýmisum stöðum í landinu. Sögu-
legast varð það, er þeir rændu
sjálfum utanríkisráðherrauum
og skiluðu honum ekki fyrr en
einum leiðtoga þeirra hafði ver-
ið sleppt úr haldi. Atburður
þessi er talinn hiafa styrfct veru
lega aðstöðu Arana.
ÚRSLITIN urðu liika þau, *að
Axana fékk flest atkvæði eða
235 þús. Pieruccini fékk 195
þús. og Caballeros 117 þús.
Þar sem enginn þeirra fékk
meirihluta atkvæða, venður
þingið að velja á mili þeirra
tveggja, sem fengu flest at-
kvæði. Byltingarflokkurinm hef
ur nú öruggan meirihiuta á
þingi og getur því kjörið for-
setaefni sitt. Það er hinsvegar
andstætt venju, því að þingið
hefur undir slíkum kringum-
stæðum áður kjörið það for-
setaefnið, sem hefur fengið
mest fylgi hjá kjésendum.
Arana hefur hótað ölu Ilu,
ef þingið brýtur gegm þessari
venju.
Því er nú yfirleitt spáð, að
hvort heldur, sem þingið hafnar
Arana eða kýs hanm, þá séu
framundan miklir átakatímar
í Guatemala. Ef þingið hafnar
Arana, mun hann gera tilraun
til gagnbyltingar. Kjósi þingið
hanm sem forseta, mun hann
leitast við að ganga á mJOli
bols ■ og höfuðs á skæruliðum.
Margir óttast, að þær aðgerðir
verði ekki aðcins lát.nar ná tl
skæruliða, heldur til allra for-
ystumanna frjálslyndra sam-
taka í Guatemala. Þ.Þ.