Tíminn - 03.06.1970, Side 9

MIÐVIKUDAGUR 3. júní 1970.
TIMINN
9
Útg«fandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
F'ranricvæmdastjóri: Kristján Renediktsson Ritstjórar >6rarínn
>órarinsson (áb). Andés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason Ritstjórnar-
skrifstofur i Edduhúsinu, simar 18300—18306 Skrifstofur
Ranikastræti 7 — AfgreiOslusiml: 12323 Auglýsingasimi- 19523.
Aðrar skrlfstofur sfmi 18300 Áskrifargjald kr 165.00 á mán-
uði, innanlands — í lausasölu kr. 10.00 eint Prentsm Edda hf
3,5%
Margt bendir til þess, aS stjórnarflokkarnir hefðu
misst meirihluta á Alþingi, ef þingkosningar hefðu farið
fram á sunnudaginn var í stað bæjar- og sveitarstjórnar-
kosninga. Sé miðað við atkvæðatölur flokkanna í kaup-
stöðunum nú og bæjarstjórnarkosningunum 1966, kemur
1 ljós, að stjórnarflokkarnir hafa tapað um 3,5% af heild-
aratkvæðamagninu, eða Alþýðuflokkurinn 2,8% og Sjálf-
stæðisflokkurinn 0,7%. Þetta tap þeirra hefði þó vafa-
laust orðið miklu meira, ef alþingiskosningar hefðu farið
fram. Staða stjórnarflokkanna — og þó einkum Sjálf-
stæðisflokksins — reynist yfirleitt betri í sveitar- og bæj-
arstjórnarkosningum en í þingkosningum. Alveg sérstak-
lega gildir þetta um Reykjavík, þar sem Sjálfstæðis-
flokknum hefur tekizt að nota glundroðakenninguna til
að ná atkvæðum frá öllum flokkum. í bæjarfélögum, þar
sem fleiri flokkar vinna oft saman, er síður farið eftir
flokkslínum en í þingkosningum. Þess vegna hafa stjórn-
arflokkarnir miklu minna goldið óvinsælda stjórnarstefn-
unnar í kosningunum á sunnudaginn en orðið hefði, ef
um þingkosningar hefðu verið að ræða.
Þrátt fyrir það töpuðu stjórnarflokkarnir 3,5% af
heildaratkvæðamagni sínu. Það tap stafar tvímælalaust
mest af óvinsældum stjórnarstefnunnar. Miðað við úr-
slit síðustu kosninga, þurfa stjórnarflokkarnir ekki að
missa nema 3.3% af heildaratkvæðamagninu til þess að
missa meirihlutann og raunar mun minna til að missa
starfhæfan meirihluta (32 þingmenn). Það er því ekki
undarlegt, þótt Bjami sé farinn að líta í nýjar áttir og
Gylfi sé farinn að raula fyrir munni sér,,að „alltaf má
fá annað skip og annað föruneyti.“
Úrslitin í Reykjavík
Það er Framsóknarflokknum sérstakt fagnaðarefni, að
hann fékk þrjá borgarfulltrúa kjörna í Reykjavík.\ Það
skapar alveg nýjar aðstæður fyrir flokkinn til að vinna
að borgarmálefnum, m.a. með þátttöku í fleiri nefndum,
er fjalla um stjórn borgarmálefna. Þrír borgarfulltrúar
geta skipt meira með sér verkum en tveir og sinnt betur
fleiri málum. Reynslan hefur verið sú^að í hvert sinn,
sem Framsóknarflokkurinn hefur unnið á í borgarstjórn-
arkosningum, hefur hann bætt stórlega hlut sinn í næstu
þingkosningum á eftir, sbr. borgarstjórnarkosningarnar
1958 og 1962 og þingkosningarnar 1959 og 1963. Þess
vegna horfa reykvískir Framsóknarmenn vongóðir til
næstu þingkosninga.
Nýkratar
Morgunblaðið hefur nýlega búið til nýtt orð, nýkratar.
Svo nefnir Mbl. þá menn í Alþýðuflokknum, sem vilja
láta Alþýðuflokkinn starfa líkt og jafnaðarmannaflobk-
ana á Norðurlöndum, og eru því óánægðir með stjórnar-
stefnuna hér. Mbl. sleppir engu tækifæri til að skamma
nýkratana og virðast þeir næstum vera orðnir verri menn
í augum þess en Framsóknarmenn og kommúnistar.
Bersýnilega óttast Mbl.-menn nú fátt meira en að ósigur
Alþýðuflokksins leiði til þess, að innan hans aukist sú
hreyfing, að flokkurinn eigi að semja sig meira að stefnu
jafnaðarmannaflokkanna á Norðurlöndum en verið hefur
um skeið.
Fróðlegt verður að sjá, hvort Mbl tekst að berja
niður nýkratahreyfinguna í Alþýðuflokknum. Þ.Þ.

ERLENT YFIRLIT
Grátandi ekkjan verður for-
sætisráðherra í annað sinn
Þrjár konur gegna nú störfum forsætisráðherra
Sirimavo Bandaranaike
ÞRJÁR KONUR gegna nú
störfum forsætisráöherra, eða
Indira Gandhi, forsætisráðherra
Indlands, Golda Meir, forsætis-
ráðherra ísraels, óg Sirimavo
Bandaranaiike. sem varð forsæt-
isráðherra Oeylons í síðastlið-
inni viku. Frú Bandaranaike
hefur verið forsætisráðherra
áður eða á árunum 1960—1965
og var fyrsta konan í heimin-
um, sem gegndi embætti for-
sœtisráðherra.
Frú Bandaranaike varð for-
sætisráðherra að nýju eftir að
flokkasamsteypa, sem hún
styðst við, vann glæsilega í
þingkosningum, sem fóru fram
síðastl. miðvikudag. Flokkasam
steypa þessi fékk 121 þingsæti
af 157 alls, en kosið er í ein-
menningskjördæmum. í sam-
steypu þessari taka aðallega
þátt þrír flofckar eða Frelsis-
flokkurinn, sem er flokkur frú
Bandaranaike og telst róttækur
jafnaðarmannaflokkur, flofckur
Trotski-ista og flokkur marx-
ista, sem hafa tengsl við
Moskvu. Frelsisflokkurinn fékk
einn hreinan meirihluta, eða
90 þingsæti, en frú Bandara-
naike mun samt byggja stjórn
sína á samsteypunni, m. a.
vegna þess, að það tryggir
heani möiguleika til breytingar
á stjórnarskránni, en til þess
að breytingar á henni nái fram
að ganga, þarf % meirihluta
atkvæða á þingi.
SAMSTEYPAN, sem frú
Bandaranaike studdist við,
gekk til kosninga með mjög
róttæka stefnuskrá. í utanríkis
málum mun fylgt hlutleysis-
stefnu og öllum ríkjum, sem
talin eru fullnægja eðlilegum
skilyrðum, veitt viðurkenning,
eins og t.d. Norður-Vietnam og
Austur-Þýzkalandi. I innanlands
málum verður m.a. stefnt að
því að þjóðnýta alla erlenda
banka, eins og Indira Gandhi
hefur þegar gert, og að þjóð-
nýta innflutningsverzlunina að
mestu og veigamiklar greinar
útflutningsverzlunarinnar. Þá
verður tekið upp strangt eftir-
lit með erlendum fyi’irtækjum
oig öðrum stórum fyrirtækjum,
m.a. á þann hátt, að ríkið eign-
ist hlutabréf í þeim og geti
síðar orðið aðaleigandi þeirra.
Ekki verður horfið frá þeirri
áætlun um eflingu landbúnað-
arins, sem fyrrv. stjórn hafði
hafizt handa um og talið sitt
bezta verk. en stuðningi Al-
þjóðbankans við hana verður
hafnað, nema hann hverfi frá
ýmsum skilyrðum, og þá í stað
inn leitað aðstoðar sósíalist-
ísku ríkjanna.
SÍÐAN Ceylon var sjálfstætt
ríki fyrir 22 árum, hefur aðal-
baráttan um völdin verið milli
tveggja flokka, Frelsisflokksins
annars vegar og Einingarflokks
ias hins vegar. Einingarflokk-
urinn fór fyrst með völdin en
missti þau í kosningunum 1956
og myndaði foringi Frelsis-
flokksins, Solomon Bandara-
naifce stjóm. Hann var myrtur
1959 og tók þá kona hans bæði
við stjórnarforastunni oig flokks
forustunni. Hún hlaut viður-
nefnið grátandi ekkjan í þing-
kosningunum, sem fram fóru
nokkru síðar, enda studdi sú
samúð, sem hún naut vegna
sviplegs fráfalls manns henn-
ar, vafalaust að því, að flokkur
hennar vann kosningarnar. Hún
þurfti þó eins og maður henn-
ar, að styðjast við ýmsa rót-
tæka smiáflokka, m.a. Trotskí-
ista. Sem forsætisráðherra
reyndist hún mi'klu róttækari
en maður hennar. M.a. réðst
bún í það að þjóðnýta eignir
erlendra olíufélaga og hóf mikil
olíuviðskipti við Sovétríkin.
Þróun efnahagsmála var erfið
á þessum tíma og í kosning-
unum 1965 kenndi Einingar-
flokkurinn ríkisstjórninni um,
og tókst því að vinna sigur.
Forsætisráðherra varð þá Dud-
ley Senanayake, en faðir hans
var stofnandi Einingarflokksins
og fyrsti forsætisráðherra Cey-
lons eftir að landið hlaut sjálf
stæði. í kosningabaráttunni nú
hélt Senanayake fram því, að
stjórn hans hefði reynzt vel.
Hún hefði treyst frið og lýð-
ræði í landinu og eflt ýmsan
iðnað, hafizt handa um merka
landbúnaðaráætlun og tryggt
stöðugan vöxt þjóðartekna.
Kosningaúrslitin sýna, að kjós
endur hafa litið 6ðru vísi á
málin.
VAFALAUST hafa persónu-
legar vinsældir frú Bandarana-
ike átt sinn þátt í úrslitunum.
Frú Bandaranaike hefur látið
félagsmál til sín taka síðan hún
var á unglingsárum, en hún er
fædd 1916. Sérstaklega hefur
hún látið sér umhugað að hjálpa
fátæku og réttindalitlu fólki,
enda þótt hún sé komin af einni
ríkustu ætt landsins. í sam-
ræmi við uppruna sinn hlaut
hún góða menntun, sem hefur
reynzt henni vel í stjórnmála-
baráttunni. Hún giftist Solomon
Bandaranaike, þegar hún var
24 ára gömul, og þótti þá taka
niður fyrir sig, því að hann var
ekki talin af jafn tiginni ætt,
þótt foreldrar hans væru vel
efnaðir. Þau hjón áttu megin-
þátt í stofnun Frelsisflokksins,
og tók frú Bandaranaike mik-
inn þátt í flokksstarfinu við
hlið manns síns. Þegar hann
féll óvænt frá, þótti hún því
sjálfsögð til að taka upp merki
hans. Hjónaband þeirra var sér-
staklega gott og gat hún því
með fullum rétti verið grátandi
ekkjan í kosningabaráttunni
1960. Þau eignuðust þrjú böm,
tvær dætur og einn son, og er
það nefnt sem dæmi um frjáls-
lyndi frú Bandaranaike, að hún
hefur látið þau læra við
kaþólska skóla, enda þótt hún
sé Buddhisti.
Því er yfirleitt haldið fram
að hið síðara stjórnartímabil
frú Bandaranaikes geti orðið
viðburðarríkt, ekki síður en
hið fyrra. Þ.Þ.