Morgunblaðið - 20.12.2005, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 2005 41
UMRÆÐAN
VARAFORMAÐUR Samfylk-
ingarinnar, Ágúst Ólafur Ágústsson
alþingismaður, skrifar grein í
Morgunblaðið 7. des-
ember sl. sem ber
heitið „Rafræn sjúkra-
skrá verði að veru-
leika“. Þar knýr
þingmaðurinn fast á
um að veitt verði
fjármagn, 1–2 millj-
arðar króna, til að gera
rafræna sjúkraskrá
„… í þágu heilbrigð-
iskerfisins, jafnt á
sjúkrastofnunum sem
og á heilsugæslu-
stöðvum og hjá sjálf-
stætt starfandi
heilbrigðisstarfsmönnum. Sömuleiðis
þarf að tryggja samtengingu raf-
rænna kerfa í heilbrigðiskerfinu í
heild sinni.“
Það sem vekur einkum athygli við
lestur greinar þingmannsins er sú
fortakslausa gylling sem hann lætur
fylgja sem rökstuðning fyrir þessu
verkefni. Um leið minnist Ágúst ekki
á nein álitaefni sem í húfi geti verið
samhliða samtengdri, rafrænni upp-
lýsingasöfnun um einkahagi fólks.
Það ætti þó að vera verkefni alþing-
ismanna að huga fyrst af öllu að
grundvallarþáttum sem
tryggja þarf áður en
sett er af stað fjár-
magnsfrek vinna við út-
færslu á slíkum kerfum.
Óðagotið við setningu
laga um miðlægan
gagnagrunn á heil-
brigðissviði ætti að vera
mönnum víti til varn-
aðar. Undirritaður tel-
ur að ósvarað sé mörg-
um veigamiklum
atriðum er varða raf-
rænar sjúkraskrár,
ekki síst hvernig tryggt
verði að útfærslan stangist ekki á við
stjórnarskrárvarin réttindi um
einkahagi, persónuvernd og viðtekin
siðferðileg gildi. Óvíst er líka að
gagnsemin fyrir sjúklinga verði sú
sem formælendur sjúkrastofnana og
þrýstihópar tæknifyrirtækja vilja
vera láta.
Skýran lagaramma vantar
Færsla á rafrænum heilsufars-
upplýsingum var mikið rædd á Al-
þingi og manna á meðal fyrir nokkr-
um árum í aðdraganda þess að sett
voru lög um miðlægan gagnagrunn á
heilbrigðissviði í höndum Íslenskrar
erfðagreiningar. Sú lagasetning
mætti mikilli andstöðu og fram-
kvæmdin gufaði upp án þess heil-
brigðisyfirvöld hafi gert hreint fyrir
sínum dyrum um þá kynjasögu. Lík-
ur benda til að gagnagrunnsmálið
hafi truflað stórlega eðlilega skoðun á
kostum og göllum rafrænna sjúkra-
skráa og þannig reynst hermdargjöf.
Opinber umræða hefur verið sáralítil
upp á síðkastið um þessi efni og engin
um grundvallarþætti. Undirritaður
bar fyrir 6 árum fram fyrirspurn til
heilbrigðisráðherra um meðferð upp-
lýsinga úr sjúkraskrám og gagna-
grunn á heilbrigðissviði (502. mál á
123. löggjafarþingi). Leiddu svör ráð-
herra í ljós margháttaða bresti í
málsmeðferð og gloppur í lögum um
mikilsverða þætti. Fyrir um tveimur
árum svaraði heilbrigðisráðherra
fyrirspurn frá Rannveigu Guð-
mundsdóttur þingmanni (486. mál á
130. löggjafarþingi) um hvað liði gerð
rafrænna sjúkraskráa. Svaraði ráð-
herra því til að gera mætti ráð fyrir
að mikilvæg skref í málinu yrðu stig-
in á næstu tveimur til þremur árum.
Lokaorð ráðherrans í umræðu um
fyrirspurnina voru: „Svo er aftur
annað mál að við þurfum að gæta að
persónuverndinni. Ég kem kannski
að því síðar.“ Síðan hefur ríkt þögn
um málið á Alþingi!
Umræðuna upp
úr skúmaskotum
Gerð rafrænna sjúkraskráa mun
nú á ný vera til umræðu á vegum for-
ráðamanna heilbrigðisstofnana og
tæknifyrirtækja og heilbrigð-
isráðherra boðar frumvörp um málið
á yfirstandandi þingi. Engin grein
hefur hins vegar verið gerð fyrir því
opinberlega á hvaða grunni eigi að
byggja þá vinnu. Sporin frá lagasetn-
ingunni um miðlægan gagnagrunn
hræða þar sem stjórnvöld skelltu
fram frumvarpi seint á þingi og
kröfðust afgreiðslu á fáum vikum.
Forsenda atrennu að þessu máli nú
ætti að vera að ná sem víðtækustu
sammæli um persónuverndarþátt
málsins og taka af tvímæli um laga-
leg álitamál og öryggiskröfur.
Tæknileg úrvinnsla á að lúta nið-
urstöðu úr þessum þáttum í stað þess
að menn láti stjórnast af meira og
minna úreltum hugbúnaði og kerfum.
Ábyrgð heilbrigðisstarfsmanna og
aðgengi að rafrænum sjúkraskrár-
upplýsingum þarf að vera ljós áður
lengra er haldið sem og nýting þeirra
og varsla. Fyrst þegar opin umræða
hefur farið fram um þessi efni og
leikreglur verið mótaðar er tilefni til
að „spýta í lófana“ og ausa út millj-
örðum sem varaformaður Samfylk-
ingarinnar kallar eftir af kappi en lít-
illi forsjá.
Rafrænar sjúkraskrár og persónuvernd
Hjörleifur Guttormsson fjallar
um gerð rafrænna sjúkraskráa ’Undirritaður telurað ósvarað sé mörgum
veigamiklum atriðum
er varða rafrænar
sjúkraskrár.‘
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
ÞÁ LÍÐUR senn að jólum. Nú
fyrir þessi jól hefur verið kynnt
bókin „Hin mörgu andlit trúar-
bragðanna“ sem ég undirritaður
hef samið. Bókinni er meðal ann-
ars ætlað að eyða fordómum
milli trúfélaga og menning-
arhópa hér á landi. Hefur hún
þegar verið tekin í notkun í þeim
tilgangi í nokkrum skólum. Vil
ég koma á framfæri þökkum til
allra þeirra fjölmörgu frá hinum
ýmsu trúfélögum og andlegu
hópum hér á landi er lásu yfir
hluta handritsins og komu með
góðar ábendingar. Sérstaklega
vil ég þakka Árna Sigurðssyni
frá Innhverfri íhugun, dr. Sól-
veigu Önnu Bóasdóttur, Ingi-
björgu Daníelsdóttur frá And-
legu þjóðarráði bahá́ía á Íslandi,
Gunnari Þorsteinssyni Kross-
inum, Óttari Ottóssyni, Ása-
trúarfélaginu; Halldóri Haralds-
syni, Guðspekifélaginu; Friðriki
Schram frá Kristskirkjunni, og
Björgvini Snorrasyni frá Aðvent-
istum. Einnig þakka ég Salman
Tamini frá félagi múslíma fyrir
gott samstarf, félögum frá
Sokkai Gakka búddistum fyrir
frábært spjall og góðar ábend-
ingar og öllum hinum sem of
langt mál yrði að telja upp, frá
fjölmörgum samfélögum hér á
landi, fyrir samstarfið í gegnum
árin sem skilaði sér í bókinni.
Megi komandi ár verða ykkur
öllum friðsælt og gleðilegt.
Þórhallur Heimisson
Hin mörgu andlit trúar-
bragðanna – þakkir
Höfundur er prestur
í Hafnarfjarðarkirkju.
SÍÐUSTU daga hefur nokkur
umræða spunnist í fjölmiðlum um
hátt matvælaverð hérlendis. Ýmsir
hafa fært rök fyrir því að það væri
betra fyrir hag okkar
þjóðar og fátækra
landa að við léttum
innflutningshömlum á
mjólk, kjöti og eggj-
um. Hér verður því
ekki mælt í mót að
frjáls milliríkjaverslun
eykur hagvöxt, né því
að þróunarlöndin
munu hagnast ef þau
fá greiðari aðgang að
mörkuðum auðugra
þjóða. Hins vegar
munu þróunarlönd
ekki hagnast þótt við
förum að flytja inn hollenska osta
eða þýskt nautakjöt. Hér eru ekki
innflutningshöft á helstu útflutn-
ingsvörur þróunarlanda. Afnám inn-
flutningshindrana á mjólk og kjöti
mun heldur ekki valda sjálfkrafa
lækkun á verði annarra innfluttra
matvæla, gallabuxna, bíla eða bygg-
ingavara, en allar þessar vörur (og
margar fleiri) eru mun dýrari hér-
lendis en í viðmiðunarlöndunum.
Við erum ríkt land og í ríkum lönd-
um eru allar neysluvörur dýrar.
Eftir stendur að afnám innflutn-
ingshindrana á mjólk, kjöti og eggj-
um mun þýða að íslenskir neyt-
endur geta fengið þessar vörur á
mun lægra verði en nú þekkist. Eft-
irspurn eftir innlendum landbún-
aðarafurðum mun dragast mikið
saman því íslenskur landbúnaður er
ekki samkeppnishæfur við nið-
urgreiddar erlendar vörur. Hug-
myndir um beingreiðslu-byggða-
styrki munu ekki duga til að halda
uppi innlendri landbúnaðarfram-
leiðslu nema styrkirnir hækki mjög
mikið frá því sem nú er til að vega
upp tapaða innflutningsvernd. Þar
með er þjóðhagslegur ávinningur af
viðskiptafrelsinu fyrir bí. Eina leið-
in til að ná fram þjóðhagslegum
ávinningi af innflutningi þessara
matvæla er að neytendur kaupi hin-
ar ódýru innfluttu vörur og við auk-
um ekki beinan stuðning til búvöru-
framleiðslunnar.
Landbúnaðurinn mun
því lenda í sömu stöðu
og margur annar inn-
lendur iðnaður; hann
flyst úr landi. Tíu til
fimmtán árum síðar
verður ræktað land úr
sér gengið, búfé nán-
ast horfið, fram-
leiðslutæki ónýt eða
komin í aðra notkun og
verkþekking glötuð.
Ísland yrði í svipuðum
sporum og Grænlend-
ingar eru núna, hvað
varðar innlenda matvælafram-
leiðslu. Það yrði okkur mjög dýrt að
endurheimta framleiðslugetu dags-
ins í dag og tæki jafnframt langan
tíma.
En er slík þróun ekki bara sjálf-
sögð? Af hverju eigum við að fram-
leiða innlend matvæli með tilheyr-
andi óhagkvæmni, þegar hægt er að
fá þessar vörur með næstu fragt?
Mitt svar er „matvælaöryggi“. Ís-
lenskur landbúnaður framleiðir 50–
60% af matvælaþörf þjóðarinnar og
þessi hluti er að mestu ferskvara.
Þessa vöru er vissulega hægt að
flytja inn eins og aðstæður eru
núna, en sagan kennir okkur að að-
stæður geta breyst. Milliríkja-
viðskipti geta raskast af mörgum
ástæðum. Það þarf ekki nema eitt
kjarnorkuslys (eða tilsvarandi
hryðjuverk) í Evrópu eða Banda-
ríkjunum til að lama matvælafram-
leiðslu þessara þjóða og rústa al-
þjóðamarkaði með landbúnaðar-
vörur. Alvarlegir búfjársjúkdómar
geta haft sömu áhrif, einnig kreppa
eða stríð. Allt þetta getur gerst, það
segir sagan.
Sá reginmunur er á matvælum og
öðrum vörum að við þurfum ný,
fersk matvæli daglega. Dagur án
matvæla kallast fasta; vika án mat-
væla kallast sultur. Við lifum hins
vegar mánuðum saman án nýrra
gallabuxna. Þess vegna skiptir mat-
vælaöryggi máli og þegar matvæla-
öryggi er annars vegar verðum við
að horfa langs tíma. Það eru vissu-
lega margir dagar síðan sultur var
vandamál hérlendis, en það eru ekki
margir áratugir. Það er ástæðan
fyrir því að flestar þjóðir heims
leggja áherslu á að stunda mat-
vælaframleiðslu. Það er vissulega
dýrt að tryggja sér matvælaöryggi,
sérstaklega í landi eins og okkar og
við verðum stöðugt að leita leiða til
að ná niður þessum kostnaði. En
það væri óráð að segja upp trygg-
ingunni vegna skammtíma sjón-
armiða nútímans.
Matvælaöryggi
og innflutningshöft
Torfi Jóhannesson
fjallar um matvöruverð ’Það er vissulega dýrtað tryggja sér matvæla-
öryggi sérstaklega í
landi eins og okkar og
við verðum stöðugt að
leita leiða til að ná niður
þessum kostnaði.‘
Torfi Jóhannesson
Höfundur er ráðunautur hjá
Búnaðarsamtökum Vesturlands.
smáauglýsingar
mbl.is
XE
IN
N
-S
N
05
12
00
2
Þú sérð öll jólatilboð
Smith & Norland
á heimasíðu okkar,
www.sminor.is.
Smelltu þar á
bæklinginn
Fyrir jólin
og skoðaðu 16
glæsilegar síður
sem eru fullar af
eigulegum hlutum
á góðu verði.
Er mikill kví›i, depur› e›a flunglyndi a› hrjá flig
e›a flína? Leita›u a›sto›ar. Lei›in út úr svart-
nættinu er styttri en flú heldur. Haf›u samband
vi› heilsugæsluna, hringdu í Hjálparsímann 1717
e›a leita›u til Ge›svi›s LSH e›a FSA.
F
í
t
o
n
/
S
Í
A