Fréttablaðið - 25.01.2004, Blaðsíða 24

25. janúar 2004 SUNNUDAGUR
Hlýnandi loftslag veldur því að jöklar bráðna sífellt hraðar:
Jöklar hverfa að mestu
Flestir jöklar landsins munuhverfa að mestu, Suðaustur-
landið rísa og sjávarmál hækka
víðast hvar á landinu ef svo fer
fram sem horfir. Þetta eru líkleg
áhrif hlýnandi loftslag á jökla og
yfirborð sjávar.
„Jöklar á landinu eru flestir
að hopa eftir stutt framrásar-
skeið sem stóð milli 1980 og
1995,“ segir Tómas Jóhannesson,
jarðeðlisfræðingur á Veðurstof-
unni, sem hefur ásamt Guðfinnu
Aðalgeirsdóttur, jarðeðlisfræð-
ingi á Raunvísindastofnun Há-
skólans, rannsakað áhrif hlýn-
andi loftslags á jökla. Tómas
bætir við að afrennsli margra
jökla geti aukist um fjórðung til
þriðjung á næstu 30 árum vegna
hlýnandi loftslags. „Það skiptir
miklu máli fyrir ýmsa sem nýta
vatn, sérstaklega virkjanir. Sam-
fara þessu munu jöklar fara að
hopa með vaxandi hraða. Það
breytir ásýnd ýmissa jökul-
sporða frá því sem nú er,“ segir
Tómas. „Það stefnir í að jöklar
hér á landi, að Vatnajökli frátöld-
um, muni að mestu hverfa á
næstu 200 árum. Vatnajökull
verður eitthvað lengur en mun
minnka á næstu hundrað til 200
árum. Því mun fylgja landris á
Suðausturlandi þannig að strand-
línan færist eitthvað út fyrir nú-
verandi strönd og sker sem eru
úti fyrir ströndinni munu hækka
í sjónum. Þetta er alveg öfugt við
þá breytingu sem verður á sjáv-
armáli annars staðar á landinu.
Almennt er hafsborð í heiminum
að hækka.“
Áhrifin á Íslandi verða minni
en víðast annars staðar vegna
þess hversu landið er bratt. Það
er helst að hækkandi sjávarmál
auki á vandræði þar sem menn
búa þegar við flóðahættu.
Ár kunna líka að taka breyt-
ingum. Tómas segir hugsanlegt
að vatnaskil breytist þannig að
jökulvatn sem hefur hingað til
runnið til sjávar í ákveðnum ám
færist yfir í aðrar nærliggjandi
ár. ■
Þorbergur Hjalti Jónsson, skóg-fræðingur hjá Náttúrufræði-
stofnun Íslands, segir það allt fara
eftir því hvort og þá hvernig hlýni
á Íslandi hvernig breytingar verði
á trjágróðri. Flestar spár benda til
þess að loft muni hlýna frekar á
veturna en sumrin.
„Niðurstaðan gæti orðið á
ýmsa vegu en það má almennt bú-
ast við því að trjávöxtur aukist,
það er að segja að því marki sem
hlýnar yfir sumartímann,“ segir
Þorbergur Hjalti, sem á þó erfitt
með að sjá fyrir hvaða breytingar
gætu orðið. „En með hlýnandi
vetri er orðin meiri hætta á kali á
trjátegundum, sérstaklega þeim
sem koma úr Miðjarðarhafslofts-
lagi, svo sem lerki. Svo gætu skor-
dýr eins og Sitkalús orðið skæð en
hún hefur skemmt mikið af greni-
trjám. Lúsin lifir allan ársins
hring og því mildari sem veturinn
er, því betri tíð er fyrir lúsina.
Mildur vetur gæti einnig haft
áhrif á sveppi sem valda skemmd-
um á trjám.“
Hlýnandi vetur hefur þó ekki
bara neikvæð áhrif á trjágróður.
Ef hlýnar yfir sumartímann má
búast við að vöxtur verði meiri og
að trén breiði meira úr sér en þau
gera nú.
Að sögn Þorbergs Hjalta hefur
það aðeins verið skoðað hvaða
nýjar trjátegundir muni skjóta
rótum hér með hlýnandi loftslagi.
„Það hefur jafnvel verið sett á
prent að ef einhverjar af þessum
spám gangi eftir um mikla hlýn-
un geti mjög suðlægar trjáteg-
undir náð rótfestu hér. Það er
jafnvel talað um eik,“ segir Þor-
bergur Hjalti og bætir við að þá
yrði veðurfarið hér líklega eins
og á Skotlandi eða í Norður-
Englandi. ■
Hækkandi hitastig:
Fleiri
skordýr?
Ef svo fer að hitastig á Íslandihækkar eykur það möguleika
fyrir ýmis dýr að setjast hér að,“
segir Erling Ólafsson skordýra-
fræðingur. „Þau dýr sem eiga
fyrst og fremst möguleika á að
koma hingað eru þau sem geta
flogið hingað, sem og þau dýr sem
slæðast hingað til lands með varn-
ingi svo sem plöntum, trjám og
grænmeti. Þar á meðal eru ein-
hvers konar meindýr.“
Erling segir allnokkrar tegund-
ir geta átt erfiðara um vik að lifa
hér vegna hækkandi hitastigs.
„Það eru þá helst hánorrænar
skordýrategundir sem finnast að-
allega á hálendinu,“ segir Erling
skordýrafræðingur. ■
Þorbergur Hjalti Jónsson skógfræðingur:
Aukinn trjávöxtur
og meiri skemmdir
HOFSJÖKULL EFTIR 150 ÁR
Líkanreikningarnir hér að ofan eru gerðir út frá þeirri forsendu að það hlýni um 1,5 gráður
að sumri og 3,0 að vetri yfir 100 ára tímabil (0,015 og 0,030 á ári) og úrkoma aukist um 5
prósent fyrir hverja gráðu sem hitnar. Líkanið er hluti af samvinnuverkefni Raunvísinda-
stofnunar og Veðurstofunnar. Spáin um hitabreytingarnar er niðurstaða úr stærra verkefni
sem er samvinnuverkefni allra Norðurlandanna og heitir Climate, Water and Energy (CWE).
MYND/GUÐFINNA AÐALGEIRSDÓTTIR, RAUNVÍSINDASTOFNUN HÁSKÓLA ÍSLANDS
BLÓMSVEIFA
Flugum gæti fjölgað á Íslandi með hlýn-
andi tíðarfari. Blómsveifa líkist geitungi en
er sauðmeinlaus.
M
YN
D
/O
D
D
U
R
SI
G
U
RÐ
SS
O
N