Tíminn - 25.02.1972, Qupperneq 9

Tíminn - 25.02.1972, Qupperneq 9
Föstudagur 25. febrúar 1972 TÍMINN 9 Útoefandi: Framtókoarflokku.-inn Framkvæmda^tiórR Krlstfán B«nedlkf»Sðti, Rjtstjorafi Þórarirth Þórarinsson fábl, Andrés Krlsfjánsson, Jón H«5j)aít>n, bdfiar G. Þorsteinssori og Tomas Kfirlsson, Aogtýsíngastióri: Stelrt- onmur Gislason. Ritsfiornarskrifstotur i edduhúiirtú, símar 18360 — 18306. Skiifstofur Bankjstræfi 7.,::sss: Afgr«iÓ' blusfmi 17323. Augiýsmqasimi 19523. ASrar skrifstofur simi T8300, Áskriffargjald kr. 22S.00 á mánuói Innanlands. í lai rsasolu ssssxvkkxxss.'KrvslaaXr.satntailífa.x^tisBfaoáþrórttsnif^-tv/ttisati::: Ný stofnun Á siðasta Alþingi fluttu þrir þingmenn Framsóknarflokksins, þeir Jón Skaftason, Ingvar Gislason og Bjarni Guðbjörnsson, þingsályktunartillögu um heildarendurskoðun á fyrirkomulagi stjórnkerfis sjávarútvegsins. Var tillaga þessi þáttur i baráttu Fram- sóknarmanna fyrir þvi að stjórnkerfið yrði gert einfaldara, ódýrara og skilvirkara en það er nú. Sjávarútvegur er mikilvægasti atvinnuvegur okkar. Það vita allir. En hitt vita færri, hve yfirstjórn sjávarútvegsins er i sundurlausu kerfi og oft máttvana, þegar-mest á reynir. Geysimargar rikisstofnanir, sem oft sinna sömu verkefnum, vinna að málefnum sjávarútvegsins. Yfirstjórnin er að sjálfsögðu i höndum sjávarútvegsráðuneytisins, en það er fámennast allra ráðuneytanna, og virðist það i mótsögn við mikilvægi atvinnugreinarinnar fyrir islenzkan þjóðarbúskap. Þar sem Fiskiþing situr nú á rökstólum, er rétt að geta Fiskifélags íslands, sem er ein af meiriháttar stofnunum sjávarútvegsins, stofnað 1911. Lög þess eru nú i endurskoðun. Meðal verkefna Fiskifélagsins má telja skýrslusöfnun og útgáfustarfsemi, sérstök verkefni, sem sjávarútvegsráðuneytið felur þvi, auk þeirra verkefna, sem Fiskiþing á kveður. Á vegum Fiskifélagsins er starfrækt sérstök tæknideild, sem er afar þýðingarmikil fyrir sjávarútveginn, en hefur vegna fjár skorts ekki getað sinnt margvislegum brýnum verkefnum. 1968 var Fiskimálaráð stofnað. Verkefni þess eru hliðstæð verkefnum Fiskifélagsins. Þá stofnun ætti að leggja niður. Ýmsir telja að nauðsynlegt sé að skapa sterkari tengsl en nú eru milli Hafrannsóknar stofnunarinnar og Rannsóknastofnunar fisk- iðnaðarins, og bent er á, að ástæðulaust sé að starfrækja Fiskimálasjóð sem sjálfstæða stofnun lengur, og leggja ætti hann undir Fisk- veiðasjóð. Þess má geta, að Fiskimálasjóður hefur verið ein af þeim stofnunum, sem sinnt hafa tæknimálum og tilraunum. Marga fleiri þætti i stjórnkerfi sjávarútvegs- ins mætti nefna, sem þörf væri að skoða i heildarendurskoðun þessara mála. En tilefni þessara hugleiðinga nú er frumvarp rikis- stjórnarinnar, sem lagt hefur verið fram á Al- þingi,um Tæknistofnun sjávarútvegsins. Skv. greinargerð frumvarpsins er þeirri stofnun ætlað að sameina þau verkefni i tækni- og vélvæðingu og tilraunum þar að lútandi, sem verið hafa á vegum Fiskifélagsins, Fiski- málasjóðs, rannsóknastofnana sjávarútvegs- ins, Siglingamálastofnunar og fleiri aðila. En lagasetningu um þessa nýju stofnun þarf að fylgja heildarendurskoðun á stjórnkerfi sjávarútvegsins og á lögum þeirra mörgu stofnana, sem löggjafinn hefur falið sams konar verkefni, þannig að um raunverulega hagræðingu stjórnkerfis verði að ræða. — TK ERLENT YFIRLIT Grísku fasistarnir vilja felia Makaríos Griska stjórnin virðist hafa seft honum úrslitakosti Makarios FLEST bendir nú til að griska fasistastjórnin stefni markvisst að þvi að koma Makariosi, forseta Kýpur, frá völdum. Hitt er óljósara, hvort það er tilgangur hennar að samcina Kýpur Tyrklandi eða koma þar á stjórn, sem sé eftirlát grisku stjórninni. Hitt er vist, að hún vill fella Makarios, og veldur þvi fyrst og fremst, að hann fylgir óháðri og sjálfstæðri utan- rikisstefnu. Meðan hann fer með völd á Kýpur, mun st- jórnin þar ekki fara eftir fyrir- mælum frá Aþenu. Það myndi mjög styrkja að- stöðu grisku fasistastjórnar- innar, ekki sizt gagnvart Bandarikjunum og Atlants- hafsbandalaginu, ef hún næði Kýpur undir yfirráð sin. Kýpur getur haft mikla hernaðarlega þýðingu, eins og nú er ástatt fyrir botni Mið- jarðarhafsins. Hvorki Banda- rikjastjórn né herforingjar Nato telja það heppilegt, að þar fari með völd áháð, hlut- laus rikisstjórn, enda þótt Bretum sé enn leyft að hafa þar hernaðarlegar bæki- stöðvar. Hernaðarleg þýðing Kýpur myndi enn vaxa, ef Bretar yrðu alveg að yfirgefa Möltu. Það er kunnugt, að Bandarikjamönnum hefur lengi verið litið um Makarios. gefið og grunað hann um græsku. Þó er talið, að Ban- darikjastjórn hafi að undan- förnu hvatt grisku fasista- stjórnina til varfærni og að láta ekki til skarar skriða að sinni. Hún mun óttast, að það gæti haft óheppileg áhrif á deilu Arabarikja og Israels- manna og ýtt undir ósáttfýri af hálfu Sovétrikjanna. ÞAÐ VAKTI strax verulega athygli, þegar kunnugt varð um það siðastl. haust, að Grivas ofursti hafði farið óleyfilega til Kýpur, en honum hefur verið bannað að koma þangað. Grivas var á sinum tima leiðtogi skæruliðanna, sem börðust gegn yfirráðum Breta. Þeir Grivas og Makar ios voru þá nánir vinir og samherjar. Markmið þeirra beggja var þá að sameina Kýpur Grikklandi. Seinna breyttist þetta, er Makarios beitti sér fyrir þeirri lausn, að Kýpur yrði sjáifstætt riki. Siðan hafa þeir verið svarnir fjandmenn. Grivas hélt áfram að berjast fyrir sameiningu Grikklands og Kýpurs. Það var samkomulag milli st- jórnar Grikklands og Kýpurs, að Grivas mætti ekki koma til Kýpurs eftir að samkomulag varð um framtiðarstöðu hennar. Sá orðrómur komst fljótt á kreik, eftir að vitað var um, að Grivas væri kominn leynilega til Kýpur og dveldist þar á Iaun, að hann hefði farið þangað að ráðum grisku fasistastjórnarinnar, eða a.m.k. með vitund hennar. Margt bendir til, að Makarios hafi litið þannig á, að Grivas væri sendur honum til höfuðs og ætti að efla skæruliða- hreyfingu gegn honum. Vitað er lika, að Grivas á sterk itök i þjóðvarnarliðinu svonefnda, sem telur um 10 þús. manns og er undir stjórn griskra her- foringja. Til þess að styrkja aðstöðu sina, ef til uppreisnar- tilraunar kæmi, ákvað Makarios að afla sér vopna, svo að hann gæti vopnað al- menning, sem yfirleitt fylgir honum að málum, ef til upp- reisnar kæmi. Eftir áramótin bárust fréttir frá Kýpur þess efnis, að allmikið af tékknesk- um vopnum væri komið til Kýpur, og væru þau i vörzlu fylgismanna Makariosar. ÞEGAR hér var komið sögú, taldi griska fasistastjórnin sig hafa fengið aðstöðu til beinna afskipta af málinu. Hinn 11. þ.m. lét hún afhenda Makaríosi orðsendingu, þar sem þess var krafizt, að hann léti tékknesku vopnin af hendi annaðhvort við þjóðvarnar- liðið eða varðsveitir Sam- einuðu þjóðanna, sem dvelja á Kýpur til að koma i veg fyrir átök milli Grikkja og Tyrkja. Jafnframt krafðist griska stjórnin þess, að mynduð yrði ný stjórn á Kýpúr, og yrði það stjórn allra flokka. Slik stjórn myndi hafa i för með sér veru- lega takmörkuð völd Makariosar. Enn er ekki kunnugt um, hvort Makarios hefur svarað þessari orð- sendingu grisku stjórnarinnar formlega, en hann hefur hvorugt af þvi gert, sem farið var fram á. Orðsending grisku stjórnar innar hafði þann blæ, að hér væri um úrslitakosti að ræða. Sennilega hefur það verið ætlun hennar að fylgja á eftir með athöfnum og láta þjóð- varnarliðið og fylgismenn Grivasar steypa Makariosi. En tvennt virðist ráða mestu um, að hún hefur enn ekki látið til skarar skriða. Annað er það, að Bandarikjastjórn mun hafa eindregið ráðið frá öllum aðgerðum að sinni af ástæðum, sem eru greindar hér að framan. Hitt er það, að komið hefur i Ijós, eftir að kunnugt varð um orðsendingu grisku stjórnarinnar, að Makarios nýtur gifurlegra vinsælda Kýpurbúa. Otvirætt virðist að koma myndi til borgarastyrjaldar, ef reynt yrði að steypa honum af stóli. Blaðamaður, sem hefur fylgzt með þessum málum, hefur komizt svo að orði, að griska stjórnin hafi byssurnar, en Makarios hafi fólkið. KÝPUR er rúmar 9 þús. fer- milur að flatarmáli og hefur rúmlega 600 þús. ibúa. Fjórir fimmtu hlutar þeirra er af griskum uppruna og játa grisk katólska trú, en einn fimmti hlutier af tyrkneskum uppruna og er Múhameðstrúar. Kýpur hefur ekki verið griskt yfir- ráðasvæði siðan á 4. öld. Fyrst réð þar austrómverska rikið, en siðar Musterisriddarar i margar aldir. Frá 1571-1878 laut hún Tyrkjum, en þá tóku Bretar við yfirráðum hennar og fóru þar með völd til ársins 1959. A 19. öld reis sú hreyfing á Kýpur, að hún ætti að sam- einast Grikklandi, og magnaðist hún mjög eftir siðari heimsstyrjöldina, er þeir Makarios og Grivas tóku við stjórn hennar. Makarios stjórnaði hinni pólitisku baráttu en Grivas skæruliða- hernaðinum. Tyrkland neitaði alveg að fallast á, að Kýpur yrði sameinað Grikklandi, og varð þvi niðurstaðan sú, að Kýpur varð sjálfstætt riki. Hinn 14. desember 1959 var Makaríos kosinn fyrsti forseti Kýpur með 144.500 atkv., en keppinautur hans fékk 14.700 atkvæði. Makarios var endur- kjörinn forseti 25. febrúar 1968 og hlaut þá 95% greiddra at- kvæða. I þingkosningum, sem fóru fram 5. júli 1970, fengu flokkar, sem styðja Makarjos og eru á rr.óti sameiningu við Grikkland, mikinn meirihluta. Sést bezt á þessu, að Makarios nýtur mikils fylgis eyjar skeggja. Rétt er að geta þess, að tyrkneski minnihlutinn kýs þingmenn sérstaklega. Þá er og samkomulag um, að forseti landsins sé griskur en vara- forsetinn tyrkneskur. ÞEGAR KÝPUR hlaut sjálfstæði, var gert sérstakt samkomulag um stöðu tyrkneska minnihlutans, en illa hefur gengið að halda það, og kennir hvor um sig hinum um. Arið 1963 kom til vopn aðra átaka, og lauk þeim fyrst eftir að Sameinuðu þjóðinar höfðu gengið i málið og náð samkomulagi um, að_ gæslulið frá þeim hélcfi uppi friði, milli þjóðernishópanna. Þetta gæzlulið dvelst enn á Kýpur. Þrátt fyrir það hefur oft horft ófriðlega, og munaði t.d. minnstu 1967, að til styrjaldar kæmi milli Grikk- lands, sem hafði þá herlið Kýpur, og Tyrklands, sem hafði undirbúið að senda fölugan herafla þangað. Sam- einuðu þjóðirnar skárust þá enn i leikinn og náðist sam- komulag um, að griski herinn yrði fluttur frá Kýpur, en tyrkneski heraflinn, sem átti að fara þangað, yrði leystur upp. Frh á bls. 1 5

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.