Tíminn - 27.02.1972, Blaðsíða 9

Sunnudagur 27. febrúar 1972
TÍMINN
9
rtarflokkurfrtn
Fr«mkv»n«!ifl4tiói'i; Krlstján B«n* iikfsíÉin, ftjtstjóran Þórarlmi
Þárarinsson [áb)r Andrés KfWIá) isson, ión Háííáton, thtfrtsr
O. Þorsteinsson og Tómas Kárfs son, Awgtýsinftastiórt: Stein-
Sjrimur Gislason. RnstjóniarstfrHstofgr I €<Jdúhú*ÍrtU/ SÍmar
1Í2ÓO — 18306. Skrifstofor Baní astræu 7. AfftreiSstusfmi
:: 12222. Auglýsingasíroj 1W23»::A tror skrif?tofvr slmf T830Q,
Áskriftargíald kr, 22$,00 á má íuSt innaniands. í lauiasotft

Þetta er „hrollvekjan"
Einn þáttur ,,hrollvekjunnar”, sem núver-
andi rikisstjórn tók i arf frá hinni fyrri, er að
búið er að éta upp fyrirfram allt það fé, sem
Húsnæðismálastjórn átti að hafa til úthlutunar
húsnæðislána á þessu ári.
Tekjur Byggingasjóðs rikisins eru áætlaðar
með gildandi tekjustofnum 957.7 milljónir
króna. Af þessum tekjum var búið að ráðstafa
fyrirfram907.3 milljónum króna, þannig að að-
eins eru 50 milljónir afgangs til að mæta fjár-
þörf þessa árs, sem er á milli 500 og 600
milljónir króna hið minnsta. Það kemur i hlut
núverandi rikisstjórnar að leysa úr þessum
vanda eins og ýmsu fleiru sem viðreisnar-
stjórnin skyldi eftir óleyst.
Ástæðan til þess að búið er að eyða þvi fé,
sem til ráðstöfunar átti að verða á þessu ári
eru þær, að fyrrverandi rikisstjórn beitti alls
konar bráðabirgðaúrræðum til að ýta vandan-
um á undan sér fram yfir alþingiskosningarnar
á sl. ári. Þannig verður að greiða upp á þessu
ári lán, sem tekið var i fyrra hjá Seðlabankan-
um. Þar fara 115 milljónir króna af ráð-
stöfunartekjum þessa árs. Annar stór út-
gjaldaliður eru vextir og afborganir af láni,
sem bankarnir veittu Byggingarsjóði 1970 og
var aðeins til tveggja ára.
Áætlað er að til byggingaframkvæmda
Framkvæmdanefndar byggingaráætlunar fari
260 milljónir króna af ráðstöfunartekjum þessa
árs. Skuldabréfakaup Atvinnuleysistrygginga-
sjóðs urðu 63 milljónum króna hærri en lög-
skylt var og verða þær dregnar frá skulda-
bréfakaupum sjóðsins á þessu ári. Áætlað er að
50 milljónir króna fari til kaupa á eldri ibúðum.
Framkvæmdalán til aðila i byggingar-
iðnaðinum eru áætluð 120 milljónir króna.
í nóvember og desember voru veitt byr-
junarlán að upphæð samtals 217 milljónir.
Siðari hluta lánanna á að greiða á þessu ári og
vantar þar 217 milljónir. Þegar önnur ráð
stöfuð útgjöld eru týnd til eru sem sagt að
eins eftir 50 milljónir króna til ráðstöfunar
vegna nýrra lánveitinga. Um áramótin lágu
hins vegar 840 fullgildar lánsumsóknir fyrir
hjá Húsnæðismálastjórn. Þær kalla á 504
milljónir króna. Umsóknarfrestur vegna lána
á þessu ári rann út 1. febrúar en umsóknum
hefur væntanlega fjölgað mikið frá áramótum.
Samkvæmt þessu má áætla að lágmarksþörf
aukins f jármagns til lánveitinga á þessu ári sé
ekki undir 520 milljónum króna.
Hér er við mikinn og alvarlegan vanda að
etja. Þessi vandi verður ekki leystur til
neinnrar hlitar eða frambúðar með lántökum
til skamms tima, eins og var háttur fyrrver-
andi rikisstjórnar, þegar hún þurfti að fela
vanda fram yfir kosningar. Lausn þessa vanda
þarf að felast i auknum föstum tekjustofnum
Byggingasjóðs rikisins fyrst og fremst og að
hinu leytinu til með skuldabréfasölu sjóðsins
til langs tima. Rikisstjórnin hefur nú til at-
hugunar hvaða leiðir séu færar til að leysa
þennan þátt „hrollvekjunnar” _ tk.
ERLENT YFIRLIT
Stofna Skotar eigið þing?
Sögulegt þing haldið um atvinnuleysismálin í Skotlandi
Mackintosh þingmaður ávarpar þingið
MARGT bendir til þess, að
14. febrúar 1972 eigi eftir að
verða merkisdagur i sögu
Skotlands. Þann dag var
haldið i Edinborg einskonar
skozkt þing, sem skozku
verkalýðssamtökin höfðu
kvatt saman. Þing þetta var
ekki skipað fulltrúum verka-
lýðsfélaganna eingöngu, þótt
þeir væru þar i meirihluta,
heldur fulltrúum margra
félagssamtaka annarra, auk
ýmissa forustumanna m.a.
þingmanna.
Aðalverkefni þingsins, sem
stóð ekki nema i einn dag, var
að ræða um atvinnuleysis-
málin og efnahagslega við-
en annarsstaðar i Bretaveldi
og framtiðarhorfur þó öllu
uggvænlegri, þar sem minni
fjárfesting i atvinnu-
fyrirtækjum virðist fyrir-
huguð i Skotlandi en annars
staðar i Bretlandi. Flestir
þeirra, sem höfðu verið
boðaðir, tóku boðinu vel, og
sátu þingið þvi ekki færri en
1500 fulltrúar. Þar voru full-
trúar frá öllum sérgreina-
félögum verkalýðssam-
akanna, fulltrúar allra flokka,
fulltrúar kirkjunnar og margs
konar félagssamtaka og svo
þingmenn og ýmsir áhrifa-
menn.
Þetta er i fyrsta sinn i
margar aldir, sem slikt þing
eða ráðstefna kemur saman i
Skotlandi. Margir fulltrúanna,
sem kvöddu sér þar hljóðs,
létu svo ummælt, að þetta gæti
orðið upphaf, og ætti raunar
að vera upphaf þess, að Skotar
eignuðust sitt eigið parliament
eða fast þing, sem fjallaði um
sérmál Skotlands og hefðu
forustu um framfarir lands-
ins.
EINS OG AÐUR segir, var
það tilefni þessa þings, að
atvinnuleysi er nú mikið i
Skotlandi. Þar eru nú skráðir
150-160 þús. atvinnuleysingjar
eða um 9% allra vinnufærra
manna. Þetta er hlutfallslega
mun meira en annars staðar i
Bretlandi, þótt ástandið sé
einnig slæmt i Wales. Mjög
takmarkaðar likur þykja til
þess, að atvinnuástandið i
Skotlandi batni að sinni.
Rikisvaldið hefur með ýmissi
áætlanagerð og fjárfram-
lögum reynt aö efla atvinnu-
þróunina á undanförnum
árum, en það hefur ekki
hamlað gegn samdrætti á
öðrum sviðum. Erlend fjár-
festing hefur einnig verið
veruleg. Um hundrað
bandarisk fyrirtæki hafa
fjárfest um 270 milljónir
sterlingspunda i Skotlandi og
er það um 60% allra’r banda-
riskrar fjárfestingar i Bret-
landi. Þetta hefur heldur ekki
nægt til að stöðva sam-
dráttinn. Meginástæðan hefur
verið sú, að fjármagn og
framtak hefur leitað til fjöl-
býlisstaðanna i Englandi.
Þetta hefur ekki sizt gilt um
skozkt fjármagn og skozka
athafnamenn
NOKKRU áður en þetta þing
kom saman, hafði Jo
Grimond, fyrrverandi leiðtogi
Frjálslynda flokksins og þing-
maður Orkneyja og Hjalt-
lands, haldið mikla þrumu-
ræðu, þar sem hann deildi
harðlega á Skota fyrir
pólitiskt sinnuleysi og skort á
pólitiskri samstöðu. Hann
sagði m.a., að Skotar væru
sennilega pólitiskt van-
þroskaðasta þjóðin i Evrópu,
nema ef vera kynnu Pólverja.
Það væri auðvelt að kaupa
Skota, þvi þeir mætu of mikiö
penmga og velliðan. Þeir
væru lika vanir að sætta sig
við undirokun af hálfu land-
eigendaaðals, presta, skóla-
meistara og nú siðast embæt-
tismanna. Raunar gilti þetta
einnig um Englendinga, en þó
ekki i eins rikum mæli og um
Skota. Ef Skotar vöknuðu ekki
til meira pólitisks lifs og
athafna, myndi næsti ára-
tugur markaður hnignun og
afturför i Skotlandi. Innganga
Bretlands i Efnahagsbanda-
lagið gæti veitt Skotlandi nýtt
tækifæri, ef þeir kepptu að þvi
að ná sem beinustu sambandi
við Brussel, en létu ekki öll
mál sin fara um London.
Annars gæti þetta versnað.
Enn bólaði ekki á neinni
breytingu hjá Skotum til að
nota sér þetta tækifæri.
A AÐURNEFNDU þingi
Skota i Edinborg, var sú
skoðun áberandi, að endur-
reisn Skotlands yrði að vera
verk Skota sjálfra. Sá sem hélt
þessu einna ákveðnast fram,
var Sir William McEvan
Younger formaður thalds-
flokksins i Skotlandi og iðju-
höldur. Skotar mættu ekki
treysta blint á erlenda fjár-
festingu eða forustu Eng-
lendinga. Þeir yrðu sjálfir að
byggja upp iðnað sinn. Skotar
eiga að leggja metnað sinn i
það að sýna framtak sitt
heima fyrir, en ekki i öðrum
löndum, sagði hann. Ýmsir
ræðumenn bundu verulegar
vonir við væntanlega oliu-
vinnslu á Norðursjónum, en
mestu oliulindirnar virðast
vera á landgrunni Skotlands.
Einn af þingmönnum Frjáls-
lynda flokksins, David Steel,
bar fram þá hugmynd, að
komið yrði á fót skozkri
þróunarstofnun, sem fengi ák-
veðinn hluta af væntanlegum
oliugróða. Einn af þing-
mönnum Ihaldsflokksins,
Edward Taylor, lagði áherzlu
á að Skotar fengu meiri
heimastjórn og gætu m.a. haft
bein tengsli við Efnahags-
bandalagið og skrifstofur þess
i Brussel, en þyrftu ekki að
sækja allt um London. James
Sillar, þingmaður Verka-
mannaflokksins tók i sama
streng. Annar þingmaður
Verkamannaflokksins, John
Machintosh, lagði til, að Skot-
landsmálaráðherrar yrðu
tveir i stað eins nú, og fjallaði
annar þeirra eingöngu um
efnahagsmál.
A ÞINGINU var samþykkt
að kjósa 17 manna nefnd, sem
m.a. ræddi um atvinnuleysis-
málin við rikisstjórnina og
fleiri aðila og gæfi skýrslu um
niðurstöðurnar innan sex
mánaða.
Það virðist einróma álit
þeirra, sem fylgdust með
þinginu, að þar hafi komið
fram meiri áhugi á einskonar
skozkri heimastjórn en búizt
hafði verið við fyrirfram.
Hingað til hefur verið litið á
það sem hálfgert sérvizkumál
Þjóöernissinnaflokksins
skozka að krefjast heima-
stjórnar fyrir Skotland. Það
virtist rauði þráðurinn i um-
ræðunum, aðSkotar vildu ekki
vera neinir betlarar hjá
Englendingum, heldur vildu
þeir fá betri og traustari að-
stöðu til að geta leyst mál sin
sjálfir. Skotar yrðu að leysa
þau sjálfir og ef þeir gerðu það
ekki, myndu ekki aðrir gera
það.
Einn af ræðumönnunum var
John Boyd, fyrrv. formaður
Verkamannaflokksins i
Skotlandi, en hann hefur lengi
verið einn harðskeyttasti and-
stæðingur flokks skozkra þjóð-
ernissinna. „Það er mér
engan veginn sársaukalaust”,
sagði hann, ,,að ég er hægt og
hægt að komast að þeirri
niðurstöðu, að eina lausnin á
efnahagslegum vandamálum
Skotlands sé skozk stjórn”.
Ein af konunum, sem töluðu
a fundinum, mrs. Winnie
Ewing, tók skáldlegar til orða.
„Hér hefur verið kveikt kerta-
ljós”, sagði hún, „eftir langa
dimma nótt. Það er meira en
möguleiki, að þetta verði upp-
haf þess, að Skotland fái völd
aftur, og forgangsrétturinn
ruglist ekki á ný”.
SITTHVAÐ fleira en þetta
þinghald bendir til þess, að ný
sjálfstæðisalda sé að risa i
Skotlandi. Hún beinist ekki að
þvi að rjúfa tengslin við Eng-
land, heldur að valdinu verði
dreift og Skotar fái meiru
ráöið um eigin mál. Þetta er i
samræmi við þróunina viða
annarsstaðar, þar sem krafan
um dreifingu miðstöðvarvalds
og aukna sérstjórn héraða og
landshluta færist mjög i vöxt.
Þ.Þ.