Tíminn - 06.04.1972, Side 8

Tíminn - 06.04.1972, Side 8
8 TIMINN Fimmtudagur 6. april 1972. Þjóðleikhúsið: óklahóma Tónlist: Richard Rodgers Texti: Oscar Hammerstein Þýðing: óskar Ingimarsson Þýðendur söngtexta: Egill Bjarnason, Flosi ólafsson, Kristján Árnason Leikstjórn: Dania Krupska Dansahöfundur: Dania Krupska Leiktjöld: Lárus Ingólfsson Hljómsveitarstjóri: Garðar Cortes Fermingargjöf Þjóðleikhússins Fyrir fjölda áratuga þótti irska leikskáldinu John Millington Synge ástæða til að harma, að skynsemi og munaður væru að- skilin i nútimaleikskáldskap: „A leiksviði verður að vera raun- veruleiki svo og munaður og það er ástæöan til þess að leikrit, sem höföa til skynsemi, missa marks og fólk er orðið leitt á gervigleði söngleika, er þvi er látin i té i staö þess frjóa munaöar, sem aðeins er fólginn i þvi stórbrotna og tryllingslega i raunveruleikan- ., „ »> um Synge var kannski helzti fljótur til að kveða upp dauðadóm yfir þessum tveimur óliku greinum leikmennta, vegna þess að eftir öllum sólarmerkjum að dæma lifa þær enn góðu lifi, og þá eink- um sú siöarnefnda, sem viröist eiga vinsældir visar meðal al- mennings, er litur á sjónleiki fyrst og fremst sem afþreyingu 1 sálarfjötrum. A frummálinu „The arrangement”. Leikstjóri: Elia Kazan. Handrit er einnig eftir hann, byggt á sam- nefndri skáldsögu hans. Klipping: Stefan Arnsten. Tónlist: David Arnheim. Kvikmyndari: R. Surtees. Bandarisk, frá 1970. Sýningarstaður: Austurbæjarbió. íslenzkur texti. Eddie Anderson (Kirk Douglas) er rúmlega fertugur, hann hefur komizt vel áfram i lífinu, er aug- lýsingastjóri, á indæla konu (Deborah Kerr), fallegt hús, en einn góðan veðurdag reynir hann sjálfsmorð, sem mistekst. Hvað hefur brugðizt i lifi, sem virðist svona slétt og fellt á yfirborðinu? Er kannske hinn ameriski draumur aðeins martröð lyga og vansældar? Starf hans er fólgið i þvi að ljúga að fólki. Hann aug- lýsir sigarettur. Þó aö allir viti að þær eru lifshættulegar, drepa á nokkrum áratugum, þá býr hann til sykursæta texta með kvik- mynd, þar sem ungt og hraust fólk reykir ZEPHYR, einu hreinu sigarettuna i heiminum. Hann fyrirlitur starf sitt og hefur engan áhuga á konu sinni. Eftir slysið mælir hann ekki orð frá vörum i langan tima. Hann horfir á sjón- varp þar sem hundar rifa i sig eöa tilbreytingu frá argi veraldar og áhyggjum hversdags, en kann hins vegar ekki að meta raun- verulegt gildi þeirra né hafa af þeim dýpri fagurfræðilega nautn. Almenningi er að vissu leyti nokkur vorkunn, þar sem alvöru- þungi, hátiðleiki og höfugur boö- skapur ætlar margan, og þá ekki sizt ef sá hinn sami er af banda- risku bergi brotinn, mætan leik- höfundinn lifandi að sliga. Það er ef til vill fulldjúpt tekiö i árinni að segja, að þessir árans alvöru- menn hafi komið óorði á sigilda sjónleiki, en hitt er vist, að þeir hafa fælt alltof marga frá þeim og þar meö unnið óbætanlegt tjón. Viö nánari ihugun kemur nefni- lega i ljós, að frjór munaöur eða nautn fylgir alltaf æðstu list og sannfegurstu. Allir næmir áhorf- endur þekkja þann innri fögnuð og djúpu hræringar, sem ósviknir antilópu, og þulurinn lýsir þvi, hvernig þeir ráðast á hana um leið og hún hægir örlitið á sér og rifa hana svo i sig meðan enn er lifsmark með henni. Þessar aö- farir minna á hvernig eiginkona, meö lögfræðing og sálfræöing sér til aðstoðar, plokkar af hohum hverja einustu eign og lausafé og hefur i bakhöndinni að setja hann á geðveikrahæli. Hér er mikið um örstuttar tökur, sem eru rofnar af klippingum, sem sýna hugarástand Eddies og fortiöina, en til hennar verður hann aö leita til að finna, hvenær hann fór út af sporinu. Kazan notar hér það sem Bergman notaði 1957 i Smultronstállet (svnd hér I Hafnarfjarðarbiói „Aö leiðarlokum”), að láta Eddie standa hjá og horfa á fjölskyld- una mörgum árum áður til þess að öðlast skilning á sjálfum sér. 1 lifi Eddies á hin þögla móöir hans mikinn þátt i þvi að gera hann veikgeðja, hún kemur sifellt i veg fyrir aö hann risi upp gegn fööur sinum, sem er sjálfelskur og drottnunargjarn á heimilinu. Eddie getur ekki slitið sig frá konu sinni, þó að hann elski raun- verulega Gwen Hunt (Faye Dunaway). „Ég þarfnast ykkar beggja”, segir hann, þegar hún innir hann eftir þvi, hvora þeirra hann muni kjósa. Gwen er enginn engill. Þaö finna allir henni til foráttu, en engum finnst neitt at- hugavert við það að Eddie fái sér kvenmann hér og þar, ef svo stendur á. Fyrir karlmanninn gilda aðrar siðareglur. Gwen er frið, greind og sjálfstæð, en hún má sin ekki gegn kerfinu. Það er álitshnekkir aö skilja, þess vegna harmleikir megna aö vekja i brjóstum þeirra. Með aukinni tækniþróun og framförum eru söngleikir orðnir að háþróaðri og alþjóðlegri sér- grein. Þeir renna til okkar frá Vesturheimi á velsmurðu færi- bandi. Fæstir þeirra eru þó sigild- legir eða langlifislegir, enda eru söngvar þeirra yfirleitt dægur- söngvar eða dægurflugur, sem fljúga á léttum vængjum um viöa veröld skamma hrið og deyja sið- an. Erlendis þykir það jafnan býsna djarft fyrirtæki og vafa- samt að vekja upp dauðar dægur- flugur, en á tslandi köllum við aftur á móti ekki dægurflugu ömmu okkar. Við kunnum okkur það vel. Dægurfluga er sko ekki dægurfluga, jafnvel þótt hún sé komin til ára sinna. Ha? Þvi hefur óspart verið haldið á loft af menningarlegum áróðurs- stjóra Þjóöleikhússins, þjóðleik- vill Eddie ekki gera-ö, þó aö lifið sé honum byrði. Faðirinn, Sam Arkness (Richard Boone), er oröinn veikur og ruglaður. Hann er griskur teppa- sali (eins og faðir Kazans var), og metur alla hluti til fjár. Honum þykir vænna um Eddie en hinn soninn, af þvi að Eddie hefur komizt betur áfram i lifinu. Ytri velgengni og peningar, það eru ótviræð merki um vel heppnaö lifsstarf. Þegar hann deyr, getur Eddie loks litið fram til bjartari tima. Megingalli myndarinnar er að velja Deborah Kerr i hlutverk Florens konu Eddie. Hún litur nákvæmlega út fyrir að vera sex- tug, eins og hún I rauninni er, og hefur aldrei getaö leikið. Kirk Douglas og Faye Dunaway leika bæði afar vel, John Randolph Jones leikur vonbiöil Gwen af innlifun, og Hume Cronyn lögfræöinginn mjög vel. Kvikpnyndunin (Robert Surtees) og klippingin(Stefan Arnsten) eru fyrsta flokks, en einhvern veginn er myndin ekki nógu eðli- leg. Þessi ofsasnöggu veðrabrigði i skapi allra, öskur og hama- gangur, er ekki alveg nógu sam- færandi. Liklega er bók Kazans betri, og það er alltaf mjög erfitt að kvikmynda góðar bækur. Þaö kemur ekki alveg nógu skýrt fram, hvað knýr Eddie mest til aö fórna lifi sinu fyrir peninga og svæfir samvizku hans, þegar hann býr til disæta auglýsinga- texta. Þetta er ein þessara mynda sem eru næstum stórmyndir. Það er samt vel þess viröi að horfa á hússtjóra og leikstjóranum sjálf- um, að óklahóma sé eiginlega ekki söngleikur, heldur fyrst og fremst gagnmerk söguleg heim- ild um það riki. Hér mun vera á ferðinni allnýstárlegt mat og frumleg söguskoðun eöa kenning, sem verðskuldar ekki aðeins at- hygli óklahómskra sagnfræðinga, heldur allra alvarlega þenkjandi fræðimanna á sama sviði. Dania Krupska á elju, útsjóna- semi og listfengi á allháu stigi. Hún kann ótal ráð og brögð til að stjórna og fylkja fjölmennu liði leikenda og dansara á listilegan og fjölbreytilegan hátt. En þrátt fyrir ötulleika hennar og stjórn- lagni getur maður ekki hrundið frá sér þeirri þrásæknu hugsun, að hér sé unnið eftir fyrirfram gerðri áætlun og ákveðinni for- skrift eða meö öðrum orðum, að hér sé óhikað og markvisst verið aö feta i gömul dansspor, sem A myndinni sést Faye Dunaway i hlutverki Gwen Hunt i myndinni t sálarfjötrum, sem sýnd er I Austurbæjarbiói hana, þvi að margir sýna þarna frábæra vinnu. P.L. fyrst voru stigin fyrir áratugum á sviðsfjölum á Broadway. Það sem kúrekar og bændur eru vitanlega ekki fágaðir og fin- þjálfaðir raddmenn i raun og sanni, þykir það ganga listrænu óhæfuverki næst aö hafa lærða og langskólagengna söngkrafta i hlutverkum þeirra. Um Dansar- ana, sem þátt taka i sýningunni, gegnir eins og gefur að skilja þveröfugu máli. Hver er svo fá- fróður að vita ekki, að enginn i viðri veröld stóðst kúrekum, bændum og hjúum þeirra i Ókla- hóma snúning I sannri danslist eða dansmennt um siöustu alda- mót! Enda þótt söngvararnir hafi glatað æskublóma sinum og ferskleika, er hinu ekki að neita, að það er fjör og fitonskraftur, léttleiki og fjaðurmagn i dönsur- unum flestum. Þótt ofmælt sé að Halldór Kristinsson vinni hér stórvirki, er leikur hans og söng- ur yfirleitt blessunarlega laus við hvumleiða hnökra og héralæti og taugaskjálfta viðvaninga. Þrátt fyrir hlýlegt viðmót ris Björg Arnadóttir ekki undir þeim vanda, sem á hana hefur verið lagður. Leikendur Þjóðleikhúss- ins, Kristbjörg Kjeld, Ævar R. Kvaran, Sigurður Skúlason, Bessi Bjarnason, Árni Tryggvason, Flosi Ólafsson, Margrét Guð- mundsdóttir og Gisli Alfreðsson vinna verk sin án erfiðismuna, en — gera þau ekki kröfu til tilþrifa og stórátaka. Sigriður Þorvalds- dóttir bregður réttilega upp gróf- skoplegri mynd af Ado Annie Carnes. Ég er þó ekki frá þvi, að hún fari fullgeyst i sakirnar. Dansararnir flestir veröskulda á hinn bóginn lof og aðdáun, og þá einkum ólafia Bjarnleifsdóttir. Það má með sanni segja, að það sé mikil tillitssemi af Þjóðleik- húsinu að sýna um háfermingar- timann söng- og dansaleik, sem er svo mjög við hæfi fermingar- barna og smekk. Auk þess hljóta margir að vera stofnuninni þakk- látir fyrir að hafa leyst gjafa- vandamál þeirra á svo ódýran og einfaldan hátt i öllu dýrtiðarflóö- inu. Halldór Þorsteinsson Magnús E. Baldvlnsson l*ug*vcgl 12 - Siml 22804

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.