Tíminn - 04.05.1972, Qupperneq 3

Fimmtudagur 4. mai 1972.
TÍMINN
3
"Stabat Mater" Dvoraks
á tónleikum í kvöld
SB—Reykjavik.
Á aukatónleikum sinfóníu-
hljómsveitarinnar i kvöld,
fimmtudagskvöld 4. mai verður
Stabat Mater eftir Dvorak frum-
flutt hér á landi. Flytjendur verða
eiusöngvararnir Guðrún A. Si-
monar, Svala Nielsen, Magnús
Jónsson og Jón Sigurbjörnsson,
ásamt óratóriukórnum og Karla-
kór Reykjavikur. Stjórnandi
verður Ragnar Björnsson dóm-
organisti.
Alls taka um 160 manns þátt i
flutningi þessa verks, sem tekur
um hálfa aðra klukkustund i
flutningi. A fundi með frétta-
mönnum sagði stjórnandinn,
Ragnar Björnsson, að Stabat
Mater gerði miklar kröfur til ein-
söngvaranna. Þá gat hann þess,
að Guðrún A. Simonar, sem fram
til þessa hefur sungið sópran,
syngi nú mezzósópran i fyrsta
sinn.
Um verkið sjálft er það að
segja, að það er einskonar
sorgaróður Dvoraks eftir missi
þriggja barna sinna. Latneski
textinn,sem er undirstaða verks-
ins, er eignaður Franziskana-
munkinum Jakobone di Todi og
lýsir þjáningum Mariu guðsmóð-
ur við kross Krists á Golgata.
Ekki færri en 30 tónskáld hafa
samið tónverk við þetta kvæði, en
Dvorak leysir viðfangsefnið á
sinn persónulega hátt. Hann vakti
heimsathygli er verkið var frum-
flutt i Prag 1880.
Þingeyingar sýna
á Seltjarnarnesi
SB—Reykjavik.
Leikfélag Húsavikur er nú i
sinni fyrstu leikför til Suðurlands
og sýnir nú um helgina leikritið
Júnó og páfuglinn i félagsheimil-
inu á Seltjarnarnesi. Leikflokkur
þessi er Norðlendingum að góðu
kunnur og mun vera einn þjálfað-
asti áhugamannahópur á landinu.
Þingeyingar sýndu Júnó og pá-
fuglinn 9 sinnum á Húsavik við
góða aðsókn og 2svar á Akureyri
við ágæta aðsókn og undirtektir.
Júnó og páfuglinn er eftir irska
skáldið Sean O’Casey og fjallar
um þau átök, sem átt hafa sér
stað i irsku þjóðlifi siðustu ára-
tugina og fréttir eru nú daglega
sagðar af. Með aðalhlutverk i
leiknum fara þau Sigurður Hall-
marsson, Herdis Birgisdóttir og
Arnina Dúadóttir, en alls eru
hlutverkin 14.
Leikfélag Húsavikur hefur
starfað stöðugt um margra ára
skeið, og eru áhugaleikarar þess
orðnir vanir og hafa leikið i fjöl-
mörgum þekktum leikritum, m.a.
Volpone i útvarpið. Starfsemin er
til húsa i gömlu samkomuhúsi og
þykir furðu sæta, hversu vel hefur
tekizt að gera sýningarnar úr
garði, þvi aðstæður eru hinar
erfiðustu.
Sýningarnar hér fyrir sunnan
verða á föstudags- og sunnudags-
kvöld kl. 20.30, og á laugardag kl.
16. Forsala aðgöngumiða er f
Bókaverzlun Sigfúsar Eymunds-
sonar.
Úr Júnó og páfuglinum. F.v.: Sigurður Hallmarsson, Arnina Dúadótt-
ir, Ingimundur Jónsson, Kristján E. Jónsson. Herdis Birgisdóttir,
Kristjana Helgadóttir og Jón Guðlaugsson i hlutverkum sinum.
Efnt verði til samkeppní um
skipulag nýja miðbæjarins
A fundi Borgarstjórnar
Reykjavikur i dag, verður m.a.
rætt um tillögu Kristjáns Frið-
rikssonar varaborgarfulltrúa
Framsóknarflokksins, en Kristj-
án leggur til að efnt verði til sam-
keppni um skipulag nýrrar mið-
borgar. Tillagan er svohljóðandi:
Borgarstjórn ályktar að efna til
almennrar samkeppni um til-
lögugerð að skipulagi nýrrar mið-
borgar, sem staðsett yrði á svæði
þvi, sem áður hefur verið fyrir-
hugað til þessara nota. — En þó
skal þessi skipulagstillaga miðuð
við allt svæðið, suður að Foss-
vogslæk, — enda verði með þess-
ari skipulagningu hugsað fyrir
miðborgarsvæði, er duga mætti
um næsta 150 til 200 ára tímabil,
eða um ófyrirsjáanlega framtíð.
Svæðið yrði skipulagt með það
fyrir augum að byggja miðborg,
þar sem sérkenni lands og þjóðar
fengju notið sín, sbr. greinargerð.
Rými þyrfti að áætlast m.a.
fyrir eftirgreindar byggingar:
1. Ráðhús. 2. Borgarlistasafn. 3.
Borgarleikhús. 4. Útvarps- og
sjónvarpshús. 5. Borgarbókasafn.
6. Þjóðbanka (þ.e. Seðlabanka).
7. Viðskiptabanka. 8.
Verzlunarmiðstöð I. þ.e. fyrir
fyrri hluta verzlunarsvæðis. 9.
Verzlunarmiðstöð II, sem yrði
siðari hluti verzlunarsvæðis. 10.
Hótel, með meiri háttar ráð-
stefnuhöll. 11. Almennt hótel með
skemmtistöðum. 12. TónlistarhOll
(óperu). 13. Veðurstofu. 14.
Kirkju. 15. Kvikmyndahúsi. 16.
Borgarspitala. 17.
Tómstundaleikvangi. 18. Sædýra-
og sjóminjasafni. 19. Skemmti-
bátahöfn við Skerjafjörð. 20. Bað-
strönd, sérstakrar gerðar við
Skerjafjörð, o.s.frv.
Nokkrum af þessum bygging-
um hefur þegar verið valinn stað-
ur á svæðinu, og sumar þegar
byggðar, en það er einn þáttur til-
lögunnar að innbyrða þær i hið
nýja miðborgarskipulag.
Enn fremur skal skilgreint sem
efnisatriði tillögunnar, að svæðið
verði hannað þannig, að útsýni til
norðurs verði ekki skert, og ekki
til vesturs við Skerjafjörðinn, en
stórt opið miðsvæði kjarnans gefi
rými fyrir viðamiklar stækkanir
af höggmyndum hinna fremstu
listamanna vorra i þeirri grein,
þannig að listást og listsköpun
þjóðarinnar verði látin gefa hinni
nýju miðborg það andrúm, sem
ekki eigi sinn lika i öðrum stöð-
um.
Einsöngvarar og stjórnandi „Stabat Mater” F.v.: Ragnar Björnsson, Svala Nielsen, Magnús Jónsson,
Guðrún Á. Simonar og Jón Sigurbjörnsson. (Timamynd Gunnar)
100 ÁR FRÁ TILSKIPUN
UM SVEITARSTJÓRNIR
Norrænt sveitarstjórnarþinghérá landi í sumar
ÞÓ—Reykjavik.
I dag, 4. mai, eru liöin 100 ár frá
útgáfu konunglegrar tilskipunar
um sveitarstjórn á tslandi. Með
tilskipun þessari endurheimtu
sveitarfélögin það sjálfstæði, er
þau höfðu smám saman misst, og
að fullu 1809, er rikisvaldið tók til
að skipa menn til starfa i sveitar-
stjórnum. Segja má, að með
útgáfu tilskipunarinnar hafi i
stórum dráttum verið lagður
grundvöllurinn að sveitarstjórn
nútimans.
Samband islenzkra sveitar-
félaga, og fleiri aðilar, minnast
þessara timamóta á marg-
vislegan hátt, og ber þar hæst
útkomu fyrra bindis af „Sögu
sveitarfélaganna”, eftir Lýð
Björnsson sagnfræðing. Saga
sveitarfélaganna, sem kemur i
bókaverzlanir i dag, er gefin út
af Almenna bókafélaginu, en er
samin fyrir tilstilli Sambands isl.
sveitarfélaga.
Það var árið 1966, sem
fulltrúaráð Sambands isl.
sveitarfélaga samþykkti að
gangast fyrir ritun bókarinnar.
Til verksins var ráðinn Lýður
Björnsson sagnfræðingur, en AB
var fengið tii að sjá um útgáfuna.
Sá hluti verksins, sem nú kemur
út á afmælisdegi tilskipunar-
innar, spannar yfir timabilið frá
upphafi hreppa á Islandi til þess,
að sveitarstjórnarlögin voru
sett af Alþingi 1872. 1 siðara
bindinu, sem á að koma út á 1100
ára afmæli tslandsbyggðar 1974,
verður fjallað um þróunina frá
1872
I bókinni er m.a. greint frá hug-
myndum um uppruna hreppanna
og leiddar likur að þvi, að hann
megi rekja til norrænna fyrir-
mynda Þá er verksviöi
hreppanna lýst, stjórn þeirra og
tekjustofnun á þjóðveldisöld, oe
drepið á islenzk gildi á siðmið’
öldum. Þá er sagt frá þvi, hvernig
hrepparnir glata smám saman
hinu forna sjálfstæði sinu til
rikisvaldsins, unz hrepp-
stjórarnir, embættismenn
sveitarfélaganna, eru gerðir
rikisstarfsmenn 1809. Allar
þekktar breytingar á hreppa-
skipan fyrir 1872 eru raktar og
dregið upp likan af vorþingum og
hreppum á þjóðveldisöld.
Lýður Björnsson
sagnfræðingur sagði á blaða-
manna fundi i gær, að hann hefði
unnið við þetta verk alveg frá
árinu 1966, og hefði hann mest
notað frumheimildir eins og t.d.
skjalasöfn, fornbréfasafn,
Alþingisbækur og Lovsamling for
tsland.
A sinum tima skipaði sam-
bandið sérstaka nefnd til að vera
höfundi til ráðuneytis við ritun
sögunnar, en i henni hafa setið frá
byrjun þeir Jónas Guðmundsson
fyrrv. formaður sambandsins.
Ólafur Jóhannesson forsætisráð
herra, Sverrir Kristjánsson sagn-
fræðingur og Páll Lindal for-
maður Sambands islenzkra
sveitarfélaga, en hann ritar for-
mála bókarinnar.
Fyrra bindi Sögu sveitarfélag-
anna á tslandi er stór bók og
efnismikil, sem skiptist i 9 kafla.
Bókin er 264 blaðsiður, og i henni
eru 23 ljósmyndir og kort, og eru
ýmsar myndanna fágætar.
Bókin er prentuð og bundin i
tsafoldarprentsmiðju, hf., en
Torfi Jónsson teiknaöi kápu.
Timarit Sambands islenzkra
sveitarstjórna, sem einnig kemur
út i dag, er tileinkaö afmælinu.
Forseti tslands dr. Kristján
Eldjárn skrifar ávarp Lýður
Björnsson sagnfræöingur skrifar
grein um tilskipunina 1872, einnig
er birt viðtal við Karl
Kristjánsson heiðursfélaga sam-
bandsins.
Þá gefur Póst- og sima-
málstjórnin út frimerki i tilefni
afmælisins. Frimerkiö er teiknað
af Gisla B. Björnssyni, og er það
útfært á sama hátt og á kápusiðu
sveitarstjórnarmála, táknmynd
um sveitarfélögin á tslandi.
Frimerkið, sem er að verðgildi
16. kr., kemur út 14. júni. 1 tilefni
afmælisins heldur Samband
islenzkra sveitarfélaga norrænt
sveitarstjórnarþing að Laugar-
vatni dagana 18,—23. júni.
Þátttakendur veröa um 120, þar
af 80 fulltrúar sveitarfélaga
annars staðar á Norðurlöndum.
Afmælisfrímerkið um tilskipun
um sveitastjórn á tslandi.

.hhm.hh Ml,tm ‘M ■■fiJJJi.JB .M.iiU
BllMÍWtiHliMHlllli
Með höfuðið á hnakkanum
Blanda söng hann i svefn,
þegar hann hafði hallað ungu
höfði sinu á hnakkinn i áningar-
stað á Stórasandi. Sakhæf móðir
fylgdi honum látin i báti á ferju-
stað. isareið Odds á Miklabæ
glumdi honum við eyru, en upp
frá iandinu og sögunni hóf hann
raust sina unz sólkerfin gáfu sig
undir tungutak hans og skilning I
veldisoröum hrikafleygs ljóð-
máls, sem stundum gat orðiö eins
óljóst og fjarviddirnar, en hvarf
alltaf aftur til upprunans, Stóra-
sands, fylgjugeigsins og iisareið-
innar, hversu ákaft sem hann
kaus sér að eiga bústað meðal
stjarnanna. Þannig var Einar
Benediktsson.
Veraldlegir búst. hans voru svo
á reiki, að varla er hægt að telja
honum heimili á einu stað frekar
en öðru, nema ef vera skildi I
Herdisarvik. Sjálfur hvilirhanni
þjóðgrafreitnum á Þingvöllum,
þar sem engir eru grafnir utan
hann og Jonas. önnur minni
eigum við ekki um þennan mann
— þetta mikla eldgos — sem
hefur talað hæst og mest og af
þyngstum móði skálda vorra,
svo að eftir hans dag hurfu menn
I helzt að vögguljóðum örþreyttir af
að hlusta.
Varla mun til svo fátækt
byggðarlag, að það vilji ekki i
cinhverju minnast sinna ágæt-
ustu manna. Þau hin meiri reisa
jafnvel heilar kirkjur einstak-
lingum til heiðurs, fylla auð
hfbýli þeirra munum úr eigu
þeirra og kosta öllu til við að
hafa þá örlitið lengur i nærver-
unni, þótt ekki sé nema I penna-
hnif eða stóli, skældu skrifborði,
nokkrum bókum. Þetta hefur
tekizt vel. t slfk hús ganga kom-
andi kynslóðir með lotningu. En
enginn byggir slfkan staö yfir
Einar Benediktsson. Það er helzt
á Akureyri, sem þeir sinna
slikum minjum. Hér á horni
Suðurlands er bara gert út.
Hús það, sem Einar Benedikts-
son byggði i Herdisarvik stendur
enn. Það er að visu orðið nokkuð
laskað og virðist notað fyrir
sumarbústaö. En það cr enn með
fyrri ummerkjum. Eigur Einars
Benediktssonar munu að ein-
hverju leyti hafa lent í vörziu
Háskóla islands, að minnsta
kosti skilst manni að tveir leður-
stólar og sófi úr búi hans hafi
verið dregnir mygiaðir úr sllkri
geymslu og fengnir sjónvarpinu,
sem m.a. notaði húsgögnin sem
„inventar” i sjónvarpsleiknum
Heddu Gabler. Þar er þetta sett
geymt sem hvert annað leikhús-
dót.
En þessar aðfarir er enn hægt
að bæta fyrir. Það á að reisa
minningarsafn um Einar Bene-
diktsson I Herdisarvlk. Úrtölu-
menn munu segja, að Herdisar-
vlk sé ekki staðurinn. En það er
ósatt. Einar Benediktsson átti
þar heima, alveg eins og hann
átti heima i Osló, Kaupmanna-
höfn, Róm, London og Marokko
eða Héðinshöfða og Þrúðvangi. i
Herdisarvik var hann kominn i
áfangastað — loksins. Þar gisti
hann siöustu árin, betur búinn tii
svefnsins en á Stórasandi forðum
og stórusöndum ævi sinnar
siðan, þar sem hann iöngum lét
nægja að leggja höfuðið á
hnakkinn undir nótt — og þeir,
sem einkum huga að útgerðinni
hér syðra, þurfa ekki að óttast að
þorskurinn hætti að ganga á Sel-
vogsmiðin, þótt hlúð sé að minn-
ingu hans sem horfði til stjarn-
anna.
Svarthöfði