Tíminn - 01.10.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 1. október 1972.
Menn 09 mélefni
Efnahagsvandi vegna
rýrnandi fiskafla
Sir Alec Douglas Home og Einar Agústsson, utanrikisráöherra I New York i fyrra. Þeir héidu meö sér
nýjan fund i New York sl. fimmtudag og ákváöu aö hefja aö nýju viöræöur um landhelgisdeiiuna.
Aflarýrnun
Talsveröir erfiöleikar blasa nú
viö i efnahagslifi landsmanna
vegna stórminnkaðs afla og
kostnaðarhækkana við fisk-
vinnslu og útgerð. Þyngst á
metunum er sú mikla aflarýrnun,
sem orðið hefur á þessu ári.
Sumarmánuðina 4 á þessu ári
eða frá 1. mai til 31. ágúst hefur
þorskafli landsmanna numið
samtals 48.749 lestum en var
sömu mánuði i fyrra 81.741 lest.
Þorskaflinn hefur þvi minnkað
uih meira en 30 þúsund lestir frá i
fyrra þessa fjóra mánuði. Sé litið
á heildarþorskaflann frá áramót-
um til ágústloka þessa árs kemur
i ljós, að hann hefur orðið 196.636
lestir en var á sama timabili i
fyrra 227.712 lestir og áriö 1970
var hann 277.791 lest til ágústloka
það ár. Þannig hefur þorskaflinn
farið minnkandi ár frá ári. Afla-
rýrnunin frá 1970miðaö við fyrstu
8 mánuði ársins er hvorki meira
né minna en rúmlega 80 þúsund
lestir og róunar um minna i
þjóðarbúskap Islendinga. Afla-
rýrnun frá 1970 er nærri 30%.
Þessi minnkun þorskaflans er
enn ein sönnun þess,aö ekki mátti
draga lengur að færa út fiskveiði-
lögsöguna við Island. Við beitum
þeim rökum i baráttu okkar fyrir
viðurkenningu á 50 milna fisk-
veiðilögsögu lslands,aö hér standi
allt og falli með þorskinum. Þessi
rýrnun þorskaflans hlýtur þvi að
valda verulegri röskun i okkar
þjóðarbúskap. Við þessum vanda
verður að bregðast með skyn-
samlegum úrræðum. Undan þvi
verður ekki komizt.
Hagsmunasamtök fiskiðnaðar
Og útgerðar hafa látið frá sér
heyra um þessi efni. Frystihúsin
segjast ekki þola hækkun fisk-
verðs nú 1. okt. og útgerðin telur
úthald ekki borga sig nema fisk-
verðið hækki verulega.
Verðlagsráð sjávarútvegsins
hefur setið á löngum og ströngum
fundum undanfarið til aö ákvarða
nýtt fiskverð, sem taka á gildi i
dag 1. okt. Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna boðaði til auka-
fundar s.l. föstudag til að ræða
viðhorfin og hótar stöövun, ef
ekki verður tryggður viðunandi
rekstrargrundvöllur frystihús-
anna.
Sjávarútvegsráðherra skipaði
sérstaka nefnd fyrir rúmum
mánuði til að rannsaka rekstrar-
grundvöll frystihúsanna. Þessi
nefnd hefur nú lokið störfum og
sent ráðherra úttekt á rekstrar-
aðstöðu frystihúsanna.
Vandann verður
að leysa
Af þessu, sem hér hefur verið
rakið, er ljóst, að við verulegan
vanda er að glima, sem snertir
undirstöðu alls þjóðarbúskapar
Islendinga. Ekki skal hér fjölyrt
um það á þessu stigi, hvernig við
vandanum skuli bregðast. Rikis-
stjórnin hefur þessi mál til gagn-
gerrar athugunar og hvaða leið
hún velur til að mæta vandanum
munu sjálfsagt einhverjir verða
til að gagnrýna niðurstöðuna. En
hitt er jafn vist, að núverandi
rikisstjórn velur eingöngu þau úr-
ræði, sem tryggja það, að hjól
framleiðslunnar stöðvist ekki.
Við það ástand, sem nú hefur
skapazt vegna minnkandi þorsk-
afla og rekja má til vaxandi rán-
yrkju og ofveiði erlendra á
Islandsmiðum á undanförnum
árum fær rikisstjórnin hins vegar
ekki ráðið né bætt með aðgerðum
i efnahagsmálum. Aðgeröir i
efnahagsmálum fjölga ekki
þorskfiskum á Islandsmiðum.
Rikisstjórnin brá hins vegar
eins skjótt viö og fyrsta tækifæri
gafst til varnaraðgerðanna, sem
að haldi koma i þvi efni, útfærslu
fiskveiðilögsögunnar. En það er
öllum hollast að horfast i augu við
þá alvarlegu staðreynd, að þorsk-
afli hefur brugðizt og það þýöir,
að minni þjóðartekjur verða til
skiptanna milli landsmanna. Við
þvi fær enginn gert.
Treystum
samstöðuna
En þessi staðreynd má alls ekki
verða til þess að menn missi
kjarkinn eða hefji þrætubókarlist
og átök i þvi skyni að skella
skuldinni, sem stafar af afla-
bresti, á rikisstjórnina. Þessi
staðreynd á þvert á móti að
hleypa i okkur kjarki, hvetja til
enn meiri samstöðu i landhelgis-
málinu, þvi það er útfærslan fyrst
og fremst, sem gefur okkur vonir
um að bjartara verði framundan
og undirstaða þjóðarbúskapar
styrkist að nýju og þjóðartekjur
fari að nýju verulega vaxandi.
Noregur og EBE
1 siðustu viku var aðalumræðu-
efni allra þeirra, sem láta sig
stjórnmál einhverju skipta, úrslit
þjóðaratkvæðagreiðslunnar i
Noregi. Enn eru þau raunar eitt
helzta umtalsefni um viða veröld
og hafa grundvallarhugmyndir i
stjórnmálum og stjórnmálaþróun
i Evrópu verið rædd af miklu
kappi.
Flestir virðast sammála um
það, að það hafi verið sterk sjálf-
stæðistilfinning litillar þjóðar,
sem réð mestu um niðurstöður at-
kvæðagreiðslunnar i Noregi, en
hún viröist hafa komið sem
reiðarslag yfir flesta ráðamenn
Efnahagsbandalagsins. Brugðust
sumir valdamestu embættismenn
i stofnunum Efnahagsbanda-
lagsins svo reiðir við daginn eftir
að úrslitin lágu fyrir, að þeir létu
hafa eftir sér ýmsar hótanir i
garð Norðmanna um refsiað^
gerðir af hálfu Efnahagsbanda-
lagsins. Vonandi stillast þeir og
lita raunhæfum augum á ástand
mála og veita Norðmönnum eðli-
lega fyrirgreiðslu og aöstoð við að
leysa fram úr þeim pólitiska og
viðskiptalega vanda, sem Norð-
menn eiga nú við að glima.
Vonandi tekst norskum stjórn-
málamönnum einnig að mynda
rikisstjórn og taka skynsamlega
og með lýðræöislegum hætti
þeirri ákvörðun meirihluta
kjósenda i Noregi að hafna aðild
að Efnahagsbandalaginu.
Meirihluti norsku þjóðarinnar
óttaðist greinilega, að þátttaka f
Efnahagsbandalagi Evrópu með
stórþjóðum Vestur-E vrópu
myndi skerða svo sjálfstæði og
sjálfsákvörðunarrétt Noregs, að
Noregur fengi sömu stöðu og út-
kjálkahéruð i Norður-Noregi
innan norska rikisins. Einkum
var þessi ótti áberandi i dreif-
býlinu meðal fiskimanna og
bænda og þá fyrst og fremst i
Norður-Noregi.
Á morgun fara fram kosningari
Danmörku um aðildina að Efna-
hagsbandalaginu. Engu skal spáð
um úrslitin i þeirri þjóðarat-
kvæðagreiðslu, en skoðana-
kannanir þóttu benda til þess, að
Danir myndu samþykkja
aðildina. Niðurstaðan i Noregi
hlýtur þó að hafa mjög mikil áhrif
á Dani i þessum kosningum i dag
og þess vegna er bezt aö spá engu
um úrslitin. Hafni Danir aðildinni
eins og Norðmenn hlýtur náin
efnahagssamvinna Norðurlanda
að koma aftur á dagskrá. Engu
munaði að Nordek yrði að veru-
leika fyrir fáum árum. Sviptingar
i stjórnmálum i Finnlandi komu
þá i veg fyrir, að af þvi yrði og
siðan hefur ekki verið minnzt á
Nordek sem möguleika, enda
beindust sjónir allra á eftir að
Efnahagsbandalaginu. En úr-
slitin i Noregi hljóta einnig að
verða til þess að rikin, sem ekki
gerast aðilar að Efnahagsbanda-
laginu taka framtið EFTA,
Friverzlunarsamtaka Evrópu, til
nýrrar athugunar. EFTA getur
fengið nýtt hlutverk sem fri-
verzlunarsamtök smárikjanna i
Evrópu, sem standa utan Efna-
hagsbandalagsins.
Sameiningarmál
á dagskrá
Um þessa helgi stendur yfir
Landsfundur Samtaka frjáls-
lyndra og vinstri manna. Við-
ræðunefndir, sem stjórnir
Alþýðuflokksins og SFV kusu á
sinum tima skiluðu af sér störfum
i vikunni og leggja til að ný nefnd
verði kosin til að vinna að sam-
einingu flokkanna. Þegar sú
nefnd telur timabært, á aö kalla
saman sameiginlega samkomu
flokkanna og stofna nýjan flokk
en leggja tvo niður.
1 siðasta tölublað Nýs lands
skrifar Bjarni Guðnason, foringi
Samtakanna i Reykjavik, at-
hyglisverða grein um sam-
einingarmálin. Lætur hann
ákveðið i það skina, að skiptar
séu skoðanir um það, hvernig
sameining þessara flokka skuli
fara fram og hvaða skilyrði hún
skuli uppfylla. Gefur Bjarni i
skyn, að þeir menn séu til i þess-
um tveim flokkum, sem láta sig
sameininguna — sameiningar-
innar vegna — meiru skipta en
framtið rikisstjórnar vinstri
aflanna i landinu. Lýsir hann sig
andvigan þeim mönnum mjög
eindregið og segir sameininguna
ekki koma til greina, nema hún
stuðli eindregið að styrkari
valdastöðu vinstri aflanna, og þvi
verði Alþýðuflokkurinn að lýsa
yfir stuðningi við rikisstjórnina
áður en til sameiningar getur
komið.
Bjarni segir m. a.:
„Það liggur þvi nokkurn veginn
ljóst fyrir, að eins og sakir standa
ereinungis um flokkslega einingu
Samtakanna og Alþýðuflokksins
að ræöa. Þetta þarf engum að
koma á óvart, þvi að flokkarnir
eru rótskyldir, og Alþýðu-
flokkurinn illa farinn eftir
kosningar. A hinn bóginn er
ástæöulaust að draga dul á það,að
ýmis vandkvæði, sem eru þó ekki
óleysanleg, eru á einhliða
sameiningu við Alþýðuflokkinn.
Við siðustu Alþingiskosningar
urðu, eins og kunnugt er veruleg
þáttaskil i islenzkum stjórn-
málum. Viðreisnarstjórnin féll og
stjórnarandstaðan tók við völdum
með stuðningi hins nýja flokks,
SFV. Félagshyggjuflokkar halda
þvi um stjórnvölinn, en án
Alþýðuflokksins. Hann var i
stjórnarsamvinnu við Sjálf-
stæöisflokkinn i 12 ár og nú skipar
hann stjórnarandstöðu með hon-
um. Honum var boðin þátttaka i
rikisstjórninni, en synjaði.
Nauðugur viljugur hefur
Alþýðuflokkurinn um langt skeið
þrýst sér svo fast upp að Sjálf-
stæðisflokknum, að hann hefur
með réttu eða röngu fengið svo
mikinn hægri svip, að lyfta þarf
Grettistaki til þess að hann verði
vinstri flokkur að nýju i vitund
þjóðarinnar. Getur sameining
Alþýðuflokksins og SFV lyft
þessu Grettistaki?
Ríkisstjórnin
og sameining
Af þvi,sem hér hefur verið sagt,
má sjá að viö sameiningu verður
að huga að tveimur meginatrið-
um. í fyrsta lagi verður að
tryggja áframhaldandi setu nú-
verandi landsstjórnar. Sumir
halda þvi fram, að aðild að rikis-
stjórn og sameining séu tvö
óskyld mál, og það kæmi i hlut
hins nýja jafnaðarmannaflokks
að taka afstöðu til stjórnarinnar.
Það ætti með öðrum orðum að
láta það ráðast, hvort hinn nýi
flokkur skipar sér vinstra megin
eða hægra megin á stjórnmála-
sviðinu, hvort hann láti það verða
sitt fyrsta verk að bregða fæti
fyrir núverandi rikisstjórn og
hvort hann hlaupi við fyrsta tæki-
færi i stjórn með Sjálfstæðis-
flokknum. Satt að segja, þykir
mér slikur hugsanagangur vera
siður en svo rökvislegur og nálg-
ast það að vera ævintýrapólitik.
Sameining SFV og Alþýðu-
flokksins má ekki leiða til þess að
splundra samstarfi vinstri flokk-
anna i landsstjórninni, þvi að
sameining ætti að auka samstarf
og samvinnu vinstri aflanna i
landinu en ekki veikja þau, og
aðild að rikisstjórn gefur vinstri
öflunum færi á að hrinda stefnu-
málum sinum i framkvæmd. Ef
samstarf félagshyggjuflokkanna
i rikisstjórninni tekst vel, ætti það
að geta plægt akurinn til sam-
einingar þeirra og um leið tryggt
völd vinstri manna i landinu
næsta áratuginn. Sameining
jafnaðarmanna og vinstri manna
má þvi ekki fara fram á þá lund,
að setja vinstri stjórnina i hættu.
Þess vegna er sameining og aðild
að rikisstjórn ekki tvö óskyld
mál, heldur óaðskiljanleg atriði,
eins og nú hagar til i islenzkum
stjórnmálum.” —TK