Tíminn - 04.10.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
MiAvikudagur 4. október 1972.
„ÞÆR SKÝJABORGIR
HAFA EKKI HRUNIÐ"
— rætt við tvo fækna að Vífilsstöðum
Nú er öldin önnur
Viö erum stödd að
Vifilsstöðum. Þann stað þarf ekki
aö kynna, þvi um áratuga skeið
táknaði nafn hans i hugum lands-
manna nokkurn veginn sama og
sjálfur dauðinn. Og þvi miður:
Þetta var ekki að ástæöulausu,
þvi óhugnanlega stór hluti þeirra
sjúklinga, sem þangað komu, átti
þaðan ekki afturkvæmt i lifanda
lifi.
En nú er öldin önnur. Nú teljum
við okkur búna að ráöa niðurlög-
um berklanna, þótt vitanlega séu
þeir ekki með öllu útdauðir i land-
inu. Og þess vegna langar mig aö
spyrja yfirlækninn, Hrafnkel
Helgason, sem situr hér á móti
mér við boröið:
— Hve margir eru þeir sjúkl-
ingar, sem hér eru nú vegna
berklaveiki?
— Ef ég man rétt, þá eru hér
núna fimm sjúklingar með virka
berkla, og liklega svo sem fimm
eða sex, sem eru hér vegna af-
leiðinga af iungnaberklum.
— Það er ekki há tala. En af
hve stórum hópi sjúklinga er
þetta?
— Við erum með eitt hundraö
sjúkrarúm.
— Þú vilt kannski ekki játa þvi,
sem ég lét út úr mér áðan, að við
værum búnir að ráða niðurlögum
berklanna?
— Ég held aö það eigi nú langt i
land, aö við ráöum niöurlögum
þeirra. Hitt er allt annað mál, að
berklaveiki er ekki lengur neitt
þjóðfélagslegt vandamál. Þetta
eru aðens örfáir sjúklingar á ári
og það er hægt að lækna þá alla,
eða þvi sem næst, og þá þannig,
að þeir verða alheilbrigðir, eða
eins og þeir voru á sig komnir,
áður en þeir veiktust.
— Er það þá eiginlega úr sög-
unni, að menn deyi úr berkium?
— Já. Að visu á það sér stað, að
berklar séu meðfylgjandi ástæða
til dauöa. En maöur, sem ekki
hefur neina aðra alvarlega sjúk-
dóma, hann deyr varla úr
berklum nú á dögum. Viö höfum
fengið hingað menn, sem komnir
voru yfir nirætt og höfðu fengiö
lungnaberkla. Þeir hafa farið
héöan jafnhraustir og þeir voru
áður en þeir fengu berklana.
— En hvers konar sjúkiinga
eruð þiö þá meö, fyrst berkla-
sjúklingar mega heita úr
sögunni?
— Það má segja, aö við höfum
skipt sjúkrahúsinu hér I tvennt:
Annars vegar er lungnasjúk-
dómadeild, þar sem er fólk meö
alls kyns lungnasjúkdóma, bæði
berkla og annað. Hins vegar
höfum við látið Landsspitalann fá
til umráða mestan hlutann af
miðhæð hússins. Þar eru lagðir
inn sjúklingar frá þeim til áfram-
haldandi meðferðar hér.
— Eru komin einhver töfralyf
gegn berklum, eða af hverju
gengur ykkur svona vel að lækna
þá?
— Það má segja, að orðiö hafi
litlar breytingar á berklalyfjum
siðan 1952. Meö þeim lyfjum, sem
þá voru notuð var oftast hægt að
lækna berkla, en á þeim var sá
galli, að þau voru erfið i notkun.
Það var þvi mjög algengt á
berklasjúkrahúsum fyrr á árum,
að menn fundu töflur og önnur lyf
fyrir utan gluggana, en tóku þau
ekki inn, vegna þess, aö m'ónnum
varö illt af þessum lyfjum. En nú
á siðustu árum hafa komið fram
mjög áhrifamikil berklalyf, sem
valda fáum aukaverkunum, og
þaö svo, að sjúklingurinn veit
jafnvel ekkert af þvi, þótt hann
taki þau inn. Þaö má þvi svo aö
oröi kveöa, að vandi við notkun
berklalyfja sé nær enginn orðinn.
sem eingöngu eru ætluð lungna-
sjúklingum, og þar sem þjóðin
telur nú rétt um tvö hundruð þús-
und manns, lætur nærri, að viö
stöndum aö þessu leyti jafnfætis
öörum þjóðum. Enda skilst mér,
að gert sé ráö fyrir þvi að þetta
hlutfall haldist, i þeirri áætlana-
gerö, sem nú stendur yfir um
framtiðarþörf sjúkrarúma á Is-
landi.
— Þú nefndir þarna áðan
tóbaksreykingar. Eruð þið ekki
allir orðnir sammála um það,
læknarnir, að sigarettan sé einn
aðalvaldurinn að lungnasjúk-
dómum?
— Það er sjálfsagt alveg rétt,
aö sigarettureykingar séu megin-
orsök lungnasjúkdóma. Að visu
mun það vera nokkuð útbreiddur
misskilningur, að sígarettur valdi
aðeins krabbameini i lungum og
hjartasjúkdómum. En sann-
leikurinn er sá, að 'þær valda al-
veg örugglega mörgum öðrum
lungnasjúkdómum, svo sem eins
og langvinnri berkjubólgu og
lungnaþani. Þetta eru langsam-
lega algengustu sjúkdómarnir,
sem sigarettureykingar valda, og
þeir geta oft orðið mjög alvarleg-
ir og dregið fólk til dauða. Hins
vegar er það alveg rétt, að i þeim
löndum, þar sem menn hafa varið
mestum fjármunum til áróðurs
gegn sigarettureykingum, hefur
það borið árangur. Þetta hefur
ekki aðeins gerzt i Bandarikjun-
um, heldur einnig i Bretlandi, þar
sem læknar hættu yfirleitt að
reykja. Ef maður situr læknaþing
eríendis núna, sér maður ekki
lækni með sigarettu. Ef ein-
hverjir eru, sem ekki hafa getað
lagt þann sið niður, þá fara þeir
að minnsta kosti á afvikinn stað
til þess að reykja, en gera þaö
ekki i fundarsalnum.
— Er það ekki rétt, að það sé
til, að sjúklingum sé leyft að
reykja inni á sjUkrastofum og
jafnvel i rúmi sinu?
— Jú, það er alveg rétt, að
þetta er og hefur veriö til. Þetta
er lika hlutur, sem ákaflega erfitt
er að hindra. Hugsum okkur
ungan mann, sem liggur i fótbroti
og hefur ekki nein óþægindi. Það
er ógerningur að banna honum að
reykja, enda myndi hann þá bara
gera það á laun. Hér á Vifils-
stööum höfum við leyst þetta
þannig, að það eru tvö herbergi
hérna i húsinu, þar sem fólki er
leyft aö reykja. Við höfum ekki
lent i neinum vandræðum af
þessum ástæðum. Sjúklingar
hafa ekki reykt á göngum eða
öðrum þeim stöðum, þar sem það
er ekki leyft, enda væru þeir þá
lika búnir að brjóta reglur
sjúkrahússins.
— Við minntumst á það i upp-
hafi, að menn heföu veriö hræddir
við að fara hingað fyrr á árum.
Er þetta ekki alveg úr sögunni
núna?
— Það var sizt að undra, þótt
menn hefðu illan bifur á þvi að
vera lagðir hér inn sem
sjúklingar á þeim árum, þegar
berklaveikin, var hér i algleym
ingi. Og vissulega eimir svolitið
eftir af þeim ótta enn. Ekki þó svo
aö skilja, að við þurfum að kvarta
um skort á sjúklingum. En það
kemur enn fyrir að sjúklingar
spyrja sem svo: ,,Ég er þó ekki
meö berkla?” eða „smitast ég
ekki af berklum, ef ég fer að
Vifilsstöðum?” En sem betur fer
er þessi ótti algerlega ástæðu-
laus. Þess er vandlega gætt, að
þeir fáu berklasjúklingar, sem
hér eru, smiti ekki út frá sér,
enda verða þeir smitfriir á mjög
skömmum tima. Það tiðkast ekki
neins staðar þar sem ég þekki til
að byggja sérstakt hús fyrir
Tvcir læknanna á Vifilsstöðum. Þar eru nú fjórir læknar, en yfirlæknir segir að þeir þyrftu að vera
fleiri.
Til hægri á inyndinni er llrafnkell Helgason, yfirlæknir, en Tryggvi Ásmundsson sérfræöingur I lungna-
sjúkdómum er til vinstri. Timamyndir GE
— En nú eru fleiri lungnasjúk-
dómar til en berklar. Hverjir eru
helztir hér hjá ykkur?
— Já, þvi miður er það alveg
rétt. Aöur fyrr álitu menn, að
varla væru aðrir lungnasjúk-
dómar til en berklar, enda voru
þeir langsamlega algengastir. En
nú hafa menn komizt áþreifan-
lega að raun um, að til eru
margar fleiri tgegundir lungna-
sjúkdóma. Og það sem verra er:
Tiðni sumra þessara sjúkdóma
fer mjög vaxandi hér hjá okkur,
og erum við þar að visu i sama
báti og flestar nágrannaþjóðir
okkar.
Þá er röðin komin að
tóbakinu
— Hver er ástæðan?
— Hún er sjálfsagt fyrst og
fremst reykingarnar. Það er
mikið hér um astma, berkjubólgu
og lungnaþan. Og eins og i öðrum
löndum, eykst fjöldi þeirra sjúkl-
inga sem þjást af þessu.
Yfirleitt er gert ráð fyrir þvi, að
það þurfi 25 sjúkrarúm vegna
lungnasjúkdóma á hverja
hundrað þúsund ibúa. Það er
mjög nálægt þvi, sem er hér hjá
okkur. Samkvæmt þvi, sem ég
sagði áðan, þá erum við með
fimmtiu rúm hér á Vifilsstöðum,
Hjúkrunarkona við lyfjaskáp.