Tíminn - 05.11.1972, Blaðsíða 16

16
TÍMINN
Sunnudagur 5. nóvember 1972
Hrossabú
eða minkabú
Það var mikill áróður rekinn
þegar minkafrumvarpið var á
dagskrá og ^samþykkt fyrir
nokkrum árum. Aróðursmenn
töldu svo auðfengin gróða af
minkabúum, að búið var að
stofna hlutafélög áður en frum-
varpið náði samþykki.
Ekki færri en átta minkabú
voru svo stofnsett samkvæmt lög-
um og reglum. Og i þessi átta
minkabú voru lagðar um 100
milljónir króna. Virðist ekki hafa
verið mikil vandræði með að fá
peninga, enda snjallir, háttsettir
áróðursmeistarar að verki. En
svo skeður það að eftir tvö ár
koma sömu menn i fjölmiðla og
lýsa þvi yfir að minkabúin séu á
heljar þröm ef ekki fáist
fjármagn til að rétta þau við,
annað hvort með styrkjum frá
rikinu eða að sjá til þess að
rekstrarlán fáist i bönkum land-
sins. Hugsum okkur að á sama
tima og þessi minkabú voru
stofnuð, hefði verið leitað til
manna um stofnun hrossabúa á
nokkrum stöðum á landinu og þá
aðallega með sölu úr landi á
tömdum hrossum i huga. Þá
hefðu undirtektirnar trúlega
orðið allt aörar og verri, hefði
sennilega þótt seintekinn gróði af
slikum búum. Reynslan hefur
synt og sannað að þó i litlum mæli
Siðasta hetjan (,,Too
late hero”)
Leikstjóri: Ilobert
Aldrich, handrit eftir
liann og Ilobert
Sherman.
Kvikmyndari: G.
Hiroc.
Tónlist: Gerhard
Fried
Handarisk frá 1969.
Sýningarstaður:
Austurbæjarbió.
íslenzkur texti.
Nú hefur það færzt mjög i
vöxt að gera kvikmyndir, sem
sýna fánýti og glæpsamlegt
atferli striðs. Aður hefur slikt
verið óhugsandi, þegar sú við-
tekna mynd rikti með linuna
frá Hollywood, að garpurinn
sneri heim á ný, brosandi og
sléttgreiddur með brillantin i
hárinu, eftir dráp á skepnum
þeim, er Þjóðverjar eða
Japanir nefndust. Aldrich
hefur áður sýnt, að hann getur
gert mjög sannfærandi
myndir, „Tólf ruddar” var
sýnd hér i Gamla biói, ef ég
man rétt. Aldrich, hefur gert
hér eftirminnilega mynd um
brjálæði striðsins. Hann hefur
valið góða leikara og má þar
nefna Cliff Robertsson og
Micheal Caine i aöalhlut-
verkum. Sérstaka athygli
vekur leikur Ian Bannen i
hlutverki Thorthons. Myndin
er spennandi og heldur huga
áhorfendans föstum, þrátt
fyrir ótal myndir af sama tagi,
þvi að Aldrich kann þá list að
takast á við verkefnið á
heiðarlegan hátt.
P.L.
sé, er hægt með viturlegu skipu-
lagi að koma þessum málum á
þann veg að vel mætti við una, og
hefðu þessi útflutningsmál á
hrossum verið tekin til alvarlegra
athuguna fyrir nokkrum árum
væri nú i dag góöur ávinningur i
þvi að flytja út tamda góða hesta
og hafa drjúgan arð af. Hugsum
okkur að aðeins helmingur þessa
fjár sem lagt var i minkabúin eða
um 50 milljónir hefði verið lagður
i hrossabú með útflutning að
aðalmarkmiði, hefði mátt gera
stóra hluti. Hrossabúin þurfti að
reka sem uppeldisstöðvar og
tamningastöövar og þangað gætu
bændur landsins komið folum i
tamningu eða selt hrossabúunum
ótamda fola á framleiðsluverði.
Hross eru eina búvörugreinin
sem flutt er úr landi sem ekki er
verðuppbætt af rikissjóði. Verð
hefur farið stöðugt hækkandi og
gæti verið mikið hærra ef rétt er
að farið. I staðinn fyrir verðbætur
lét viðreisnarstjórnin sig hafa það
að skattleggja þá menn sérstak-
lega sem fengu gott verð fyrir út-
flutt hross, og stendur svo enn.
Otflutningur hrossa gaf á árinu
1970 um 13,9 milljónir i gjaldeyri
og 1971 um 30,5 milljónir, núna
1972 var það i septemberlok 28,5
milljónir. Þessar tölur væri hægt
að stór hækka, með betri
tamningu og jafn betri hrossum.
Taka fyrir útflutning á stóðhest-
um og hryssum sem eru fylfullar.
Folöld kemur ekki til mála að
flytja út, aðeins vanaða hesta,
tamda, sæmilega góða. Hefðum
við gert svona ráðstafanir fyrir
mörgum árum væru þessi mál á
góðum vegi stödd nú, og gæfu
okkur drjúgar tekjur i gjaldeyri.
Aðeins eitt hrossabú til við-
miðunar er til hér á landi, stofnað
fyrir um 20-25 árum, það er
Kirkjubæjarbúið á Rangár-
völlum. Það var stofnað af
áhugamanni á hrossarækt. Þrátt
fyrir nokkur eigendaskipti (hafa
þau orðið sökum dauðsfalla)
hefur þetta bú staðið sig með
ágætum hvað uppeldi á hrossum
viðkemur. Hross frá þessu búi eru
orðin nokkuð mótuð og yfirleitt
eftirsótt af kaupendum. Hversu
vel það stendurfjárhagslega veit
ég ekki, en fróðlegt væri að fá
vitneskju um það.
Minkabúaframleiðendur segjast
eiga við verðsveiflur á heima-
markaði að búa. Það þurfa
hrossaframleiðendur ekki svo
mikið að óttast. Þar er verðið
nokkuð öruggt og fer hækkandi
með hverju ári. Sennilegasta og
bezta lausnin á þessum hrossaút-
flutningsmálum er að einhver vel
metinn alþingismaður beri fram
frumvarp um útflutning hrossa,
og þar verði bannað að flytja út
óvanaða hesta, folöld og ungar
hryssur. Matsnefnd fjalli um þá
hesta sem út eru fluttir, til að
fyrirbyggja slæma vöru. Mark-
aðsmál hrossa verði öll endur-
skipul. og komið i veg fyrir að
útlendingar geti vaöið um landið
þvert og endilangt til að prútta
við bændur um verð á hestum,
það verði aðeins um að ræða
hrossabúin sem þeir eigi aðgang
að með kaup á hestum. Það
virðist ekki vera nein goðgá að
ætla að útflutningsverðmæti
hrossa geti með góðri skipu-
lagningu orðið um 50 milljónir og
farið siðan stig hækkandi á næstu
árum. Trúlega gætu þeir menn
sem legðu peninga i hrossabú
fengið þá aftur með vöxtum, og
staðið betur að vigi en þeir sem
lagt hafa peninga i vonlitið
minkabú. SMARI
nilDJÖIV Stvrkíbssoi\' [
H*STA*tTTAMLÓCMADUM P'
AUSTUMSTMÆTI « SlMI ItJU ■
..........................

Ingólfur Davíðsson:
FJARSTÝRÐUR FISKADAUÐI!
Á Þelamörk og viðar í Nor-
egi og Sviþjóð sunnanverðri
ber mikið á þvi i seinni tið, að
fiskar drepist i fiskatjörnum
og vötnum. Aðalorsök fiska-
dauðans er talin vera óhollt
loft, þ.e. súrt úrfelli, sem eyðir
lifi i vötnunum. Og þetta súra
loft bera vindar frá iðnaðar-
héruðum meginlandsins og frá
Bretlandseyjum. Mælingar á
mörgum stöðum sýna að sýru-
stigið eykst stöðugt, jafnhliða
þvi sem notkun oliu og fleiri
sýrumyndandi efna fer vax-
andi i verksmiðjunum. Sýran i
loftinu eykst jafnan, þegar
vindur stendur af verksmiðju-
héruðum Þýzkalands og Eng-
lands og leggur yfir Noreg og
Sviþjóð. Hingað til tslands
berst stundum kolaryk frá
Bretlandseyjum i þrálátri
austanátt, en fjarlægðin er
mikil og ekki er vitað að „Evr-
ópuloft” hafi valdið hér
skemmdum. I nyrztu héruðum
Skandinaviu hefur orðið vart
mengunar i „hreindýramosa”
o.fl. fléttum, en fléttur eru
sérlega næmar fyrir mengun.
Þær falla viða af trjám og
steinum í nágrenni borga og
verksmiðja. Barrtré eru sér-
lega næm, þvi að barriö er si-
grænt og situr lengi (3-7 ár á
furu og greni). Getur smám
saman dregið úr vexti
trjánna, ef loft er mengað. Spá
sumir illu fyrir barrskógum
Norðurlanda, ef loft heldur
áfram að súrna.
Áhrif hins mengaða lofts
kemur einnig i ljós á bygging-
um og likneskjum. Múrar
molna niður, letur máist á
byggingum og minnismerkj-
um, kalklikneski verða að
dufti, er timar liða. Og raunar
koma sumsstaðar skemmdir i
ljós á skömmum tima. Ekki
fer Danmörk varhluta af
menguninni. Eyrarsund og
Litlabelti eru farin að likjast
skólpræsum, og flestir firðir
eru meira eða minna mengað-
ir. Mikið er núna deilt um
efnaverksmiðju i Grindsted.
Hún veitir eitruðum úrgangs-
legi út isandgryfjurvið Vestur
hafið (Norðursjó), og er mjög
treg að gera úrbætur. t Grená
grúfir gulgrænt eiturský yfir
brennisteinssýruverksmiðj-
unni o.s.frv. Flestar ár eru
orðnar mjög óhreinar og fisk-
um fer fækkandi i þeim. Á
Helsingjaeyri er i ráði að reisa
mikla hreinsunarstöð til úr-
bóta, en þar kvað standa á
samgöngumálastjórninni. Það
eru komin fram áform um að
gera mikil jarðgöng undir
Sundin til Helsingjaborgar i
Sviþjóð, og enn óákveðið hvar
Helsingjaeyrarendinn skuli
vera. Kaupmannahöfn er við-
ast þokkaleg borg, en á sér þó
vandræða „ruslakistu”, og
það er Suðurhöfnin, eða hlutar
af henni „rass borgarinnar”,
segir Leif Larsen i Politiken
28. okt. Mikið af skólpi og
óhroða borgarinnar lendir
þar. Umferð er mikil, hávaði
og bensinsvæla bilanna sömu-
leiðis. Vonandi berum við
gæfu til að halda Islandi sæmi-
lega hreinu.
Si
Veðrahjálmur
- Ijóðabók eftir
Þorstein frá Hamri
Kagnar Björnsson við orgelið i Dómkirkjunni, þar sem hann mun leika
verk eftir islenzka höfunda n.k. sunnudag. (Tímamynd GE)
Fékk góða dóma
í Svíþióð
Klp-Reykjavik
Ragnar Björnsson
dómorganisti er nýkominn hcim
úr hljómleikaferð til Sviþjóðar.
Þangað var Kagnari boðið af
orgauista dómkirkjunnar i
Gautaborg, sem jafnframt fór
þess á leit við hann, að hann léki
einnig i ferðinni i öðrum kirkjum
viðsvegar um Sviþjóð. Varð það
úr að Ragnar lék einnig i
Stokkhólmi, Lundi og Uppsölum.
Kinnig barst honum tilboð um að
leika i Finnlandi, en
hann sá sér ekki fært að taka þvi.
Á tveim af þessum tónleikum
flutti Ragnar eingöngu islenzk
verk og voru sum þeirra skrifuð
sérstaklega fyrir þessa ferð. Voru
þau eftir Jón Asgeirsson , Jón
Nordal og Atla Heimi Sveinsson.
Þar að auki flutti Ragnar eitt
verk eftir sjálfan sig, en það
skrifaði hann skömmu eftir lát
Jóhannesar Kjarval og einnig
flutti hann verk, sem áður hafa
veriðleikinn opinberlega eftir Pál
tsólfsson og Jón Þórarinsson.
VerkAtla Heimis erfyrirorgel
og segulband og á það að lýsa
miðilsfundi i domkirkju, þar sem
hið fræga tónskáld, Bach, reynir
ab komast i gegn. Þótti Svium
þetta all-sérkennilegt verk, og
hafði einn hlustenda á orði, að ef
ljósin hefðu verið slökkt i
kirkjunni á meðan það var leikið,
hefði það haft sitt að segja.
Ragnar fékk mjög góða dóma i
sænskum blöðum fyrir leik sinn
svo og nokkur verkin sem hann
flutti. En i Sviþjóð er það mjög
sjaldgæft, að gagnrýnendur komi
á kirkjutónleika og skrifi eitthvað
um þá.
A næstunni mun Ragnar halda
tvenna tónleika hér á landi, þar
sem þessi islenzku verk verða
flutt. Er það i fyrsta sinn, sem
eingöngu islenzk verk verða á
dagskrá á kirkjutónleikum hér-
lendis. Fyrstu tónleikarnir verða
i dómkirkjunni i Reykjavik á
sunnudaginn kl. 17.00 og þeir
siðari i Akureyrarkirkju n.k. mið-
vikudagskvöld.
Tvær bækur frá bókaforlaginu
Heimskringlu eru komnar i bóka-
búðir — Veðrahjálmur, ljóðabók
eftir Þorstein Jónsson frá Hamri,
og Lazarus frá Tormes, þýdd
saga eftir óþekktan, spænskan
höfund á sextándu öld.
Veðrahjálmur er áttunda bók
Þorsteins á fjórtán árum. Fyrsta
ljóðabók hans, I svörtum kufli,
kom út árið 1958, en siðasta bók
hans var skáldsagan Himin
bjargarsaga eða skógardraumur
1969. Er Þorsteinn fyrir löngu
kominn i fremstu röð hinna yngri
skálda i landinu.
Spænska sagan, Lazarus
fráTormes, er meðal annars
merk fyrir þær sakir, að hún er
timamótasaga, er leiddi hinn ætt-
lausa mann i öndvegi i stað ridd-
arans og aðalsmannsins. Annað
merkilegt nýmæli var, að höfund-
ur talaði i fyrstu persónu i sögu
sinni. Varð þessi saga seinna fyr-
irmynd margra annarra, en þó
jafnan talin hin bezta.
Þorsteinn frá Hamri.
Hreppsnefnd Mosfellshrepps
auglýsir
að Aðalsteinn Sigurðsson, simi 51903,
hefur tekið að sér eftirlit með
óskilahrossum.