Tíminn - 05.11.1972, Blaðsíða 17

Sunnudagur 5. nóvember 1972
TÍMINN
17
Sigvaldi Hjálmarsson
Umbúðirnar eru innihaldið
ÝMISLEGT skrýtið ber fyr-
ir ef venjulegt mannlifið er
skoðað.
Eitt er hve mikil rækt er
lögð við hvers konar umbúðir.
Iðulega er innihaldið látið
minna varða. Samt gefast
innihaldslitlar umbúðir jafnan
illa.
Þetta kemur strax fram i al-
mennri verzlun.
óstjórnlegt kapp er lagt á að
selja alvanalega neyzluvöru i
vönduðum umbúðum. Til að
mynda skiptir höfuðmáli að
sápa sé i fallega rósóttu bréfi,
helzt með mynd af fegurðardis
utaná. Og ganga virðist glæpi
næst að bjóða skósvertu öðru-
visi en i snoturri dós.
Hitt er ekki til umræðu hvort
innihald geti verið jafngott
eða betra i ósjálegum umbúð-
um.
Umbúðir um vöru kosta
mikið fé, eru ekki litill hluti
vöruverðs — ekki siður það
sem lagt er i útlitið en hitt,
sem snertir það hlutverk
umbúðanna að geyma og hlifa
vöru. Þar að auki er algengt
að auglýsingastrið sé háð um
umbúðirnar einar saman þeg-
ar það er vitað að innihald
mismunandi framleiðslu-
gerða af sömu vörutegund er
nákvæmlega eins. Slikt aug-
lýsingastrið eykur enn á
kostnaðinn, og augljóst er að
ef fólk tæki að hafa meiri
áhuga á vörugæðum en útliti
umbúðanna yrði flest vara
ódýrari (þ.e. hækkaði ekki
alveg eins ört!) og sennilega
miklu betri, þvi þá gæfi það
sér einnig meira ráðrúm til að
veita sjálfri vörunni athygli.
Umbúðadýrkun kemur
viðar fram.
Hún kemur fram i lögvisi
ekki siður en öðru. Formið,
framsetningin varðar miklu.
Réttvisi nær ekki siður til
formsins en meiningarinnar,
og þess vegna er hún iðulega
allt annað en réttlæti.
Þjófnaður er til að mynda
ekki þjófnaður nema þjófnum
verði á sú skyssa að beita
rangri aðferð við að stela. Hin
rétta aðferð er að láta hygla
sér stórfé fyrir litið eða ekkert
af almanna sjóði með smjaðri
og hlaupatikarháttum fyrir
valdamenn. Þeir sem þetta
gera eru i hávegum hafðir.
Þeir standa framarlega i
menningunni.
Slikur þjófnaður heitir þá
auðvitað ekki þjófnaður þótt
hann sé það i verunni — enda
skiptir frá þessu sjónarmiði
mestu hvað hlutir eru kallaðir,
ekki hvað þeir eru.
En banhungraður mannau-
mingi sem stelur mat sér til
saðningar — honum stingum
við umsvifalaust i tugthúsið.
Umbúðir um fólk eru ekki
minna virði, en umbúðir um
vöru. Menn skulu bera sitt
skraut svo eftir verði tekið.
Þær eru náttúrlega fötin og
staðan, húsið, billinn, orðan og
titillinn.
Þvi aðeins getur slikt vakið
verulega athygli að fólk hefur
almennt meiri áhuga á
umbúðum en innihaldi.
Ef fötin, staðan, húsið, bill-
inn og titillinn — ef allt þetta
er gott, hlýtur maðurinn að
vera góður. Það er þetta sem
gerir mann mikinn og góðan i
hugum fólks. Og mikill er
munurinn ef borið er saman
við þann sem kannski á engan
bil, ekkert hús, engan titil,
gengur i ósjálegum fötum og
vinnur bara fyrir sér á ein-
faldan og nafnlausan hátt.
Menn sækjast ekki eftir að
vera þannig.
Hitt gleymist oft hverskonar
maður stendur innani fötun-
um. Fyrir þvi hefur fólk sjald-
an áhuga, og sizt af öllu mað-
urinn sjálfur.
Sumt er broslegt i þessu
umbúðastandi um fólk.
Fyrrum var vitur maður og
fróðleiksþyrstur löngum tal-
inn hverjum manni auðmjúk-
ari og litillátari. Mannvitið
gerði hann auðmjúkan, og
afþvi hann átti hvassar hugar-
sjónir sá hann oft i gegnum
flækjur og vafninga hins
mannlega lifs.
Við höfum nú að mestu lagt
niður aðalsmenn og viður-
kennum ekki lengur að guð
almáttugur sé þannig innrætt-
ur að hann skapi sumt fólk i
þeim tilgangi einum að láta
það lifa á striti annarra. A
hinn bóginn höfum við nú öðl-
azt aðra titlastétt: visinda-
menn og háskólagengna sem
hlaða löngum röðum af stöfum
i kringum nafnið sitt til að
þekkjast frá venjulegu fólki,
t.d. dr. abcdefg-eftir-kemur-
hijk- Jónsson.
Þá er þetta fyrirbæri ,,að
hafa bréf uppá”. Við höfum
bréf uppá hitt og þetta, m.a.
það að vera til. Það bréf kall-
ast nafnskirteini eða eitthvað i
þá átt, og þar erum við ekkert
annað en nafn og númer. Það
er viss tegund af umbúðum
um manninn.
Þetta nafn og þetta númer
skiptir eiginlega jafnmiklu
máli og liftóran, þvi ef við
missum skirteinið einhvern
veginn lagað má engu muna
að við séum hætt að vera til,
sbr. Fransmann nokkurn sem
leyfði sér að fara til Parisar úr
heimasveit sinni suðri landi.
Aumingja manninum láðist
að láta vita að hann yrði burtu
um tima, og þegar það gerðist
jafnsnemma að lik fannst i ár-
sprænu, óþekkjanlegt, var
ekki að sökum að spyrja. Þá
er maðurinn kom til baka
rúmum mánuði seinna komst
hann að raun um að hann var
búinn að vera dauður og graf-
inn i rúman hálfan mánuð og
vildi enginn við hann kannast
á bæjarskrifstofunum fremur
en afturgöngu. Hann varð að
höfða mál með vitnaleiðslum
og tilheyrandi til þess að fá
það viðurkennt að hann væri
til og ekki dauður svo hann
fengi greitt úr sjúkrasamlag-
inu eins og honum bar eins og
hverjum öðrum venjulegum
frönskum borgara.
Onnur tegund af umbúðum
utan um fólk er sett inni
framkomuna.
Framkoman má ekki vera
sjálfkvæm og eðlileg þvi ann-
ars kemur i ljós hvernig fólk
er innvið beinið, og það getur
verið óheppilegt i sumum
tilvikum.
Formúlan er kurteisi — sem
er allt annað en ljúfmennska.
Kurteisi kemur i stað góð-
vildar, það er að segja: ef góð-
vild er ekki fyrir hendi dylur
kurteisin þann skort þægilega.
Þess vegna eru þéringar og
ýmiss konar kurteislegt hjal
og orðsendingar. Segi ég góð-
an dag við manninn á götunni
af þvi ég óska honum i verunni
góðs — eða bara af þvi þetta er
siður? Hversu mikið af afmæl-
isskeytum og kveðjum er
kurteisi — en ekki kveðja?
Hámark þessarar kurteisis-
listar er diplómati.
Diplómati er alltaf fólgið i
að segja hluti með „réttum”
aðferðum og á sem „fegurst-
an” máta. Hver meiningin er
með talinu kemur diplómatii
ekkert við. Ef hægt er að nota
orðið hvltt yfir það sem i raun-
inni er svart — þá er það olræt
i diplómatii. Og ef þú getur
kurteislega talið mann á að
láta féfletta sig eða jafnvel
hálshöggva — þá er sú aðferð
til að féflétta og hálshöggva
auðvitað bæði vinsælli og auð-
veldari heldur að beita valdi!
Fegurðarsamkeppni er
umbúðadýrkun.
Fegurðarsamkeppni er i þvi
fólgin að leiða fram ungar
konur og glápa á þær — helzt
fáklæddar.
Það að konur eru fremur
notaðar i þessu augnamiði en
karlar stafar vist af þvi að áð-
ur voru konur seldar meira en
karlar, enda þeir jafnan kaup-
endurnir. Þær voru þá athug-
aðar hátt og lágt, skoðaðar i
þeim tennur og önnur liffæri
sem helzt bera vitni um aldur
og þroska.
Nú hefur þessi þrælamark-
aðs stemning verið endurvak-
in i nýjum tilgangi.
En uppgötvazt hefur að frið-
leikur ásjónu og limagerðar
segir ekki alla söguna um kon-
una, svo nýir kappleikir voru
fundnir upp þar sem konan
skyldi leiða i ljós hvað hún
gæti, hún átti ekki bara að
sýna sig, hún átti að sýna eitt-
hvað sem hún gæti. Það er að
segja: nýjar og fingerðari
umbúðir um innihaldið mann-
eskja.
Konu-idealið er nú að geta
dansað og leikið til viðbótar
þvi að vera með klóarlegar
neglur og löng dökk augnahár
(sem mega vera fölsk). En
hvernig konan er — skiptir það
máli?
Umbúðir um menn eru girð-
ingar milli manna.
Það stafar af þvi að umbúð-
irnar eru innihaldið.
Þetta á auðvitað ekki við um
skósvertu, en þetta á við i
mannlifinu.
Þú ferð algerlega á mis við
að kynnast manni sem er
hjúpaður i stöðu, titil og kurt-
eisishjal. Hann er ekkert ann-
að en gangandi kjólföt, gljá-
andi og pressuð og málað yfir
andlitið.
Það er fyrst þegar hann er
kominn úr öllu þessu sem þú
veizt hvernig hann er.
Þess vegna þýðir ekki að
tala um göfugan tilgang ef
aðferðin er slæm. Hún kemst
alltaf til skila og ekkert annað.
Heimurinn yrði betri ef
menn kynnu að greina umbúð-
irnar og mætu þær litils —
kysu i hverju máli umbúða-
lausa meiningu, þvi þannig
aðeins er meiningin meining.
Við sjáum þetta greinilega
af vissum þætti i sögu trúar-
bragðanna.
Fyrr á öldum voru böðlar og
pyntingamenn vel metnir
borgarar, ekki lægra skrifaðir
heldur en trésmiðir og múrar i
dag (eða er slátrarinn kannski
rétti samanburðurinn?). Þeir
höfðu þann starfa að stytta
mönnum aldur þegar svo var
fyrir mælt af yfirvöldum, fá
menn til að játa eitthvað sem
kannski var tilhæfulaust með
öllu og kvelja svo úr þeim
liftóruna eftir öllum kúnstar-
innar reglum.
Þetta voru sannkristnar sál-
ir. Engum datt i hug að þeir
færu til helvítis fyrir vikið, og
var þó þeirri vistarveru óspart
hampað af prelátum. Þeir
fóru i kirkju og báðust fyrir og
tóku altarissakramenti lon og
don — og hlupu svo tindilfættir
að pinubekknum að kvelja
menn.
Og prestar og aðrir úr hinni
helgu stétt horfðu á með
velþóknun þegar fólk var
steikt á hægum eldi af þvi það
það vildi ekki fallast á sér-
staka guðfræði.
Nú er manni sagt að
kristindómurinn sé kærleikur,
og kann ég mæta vel við þá
skýringu.
En' hvernig getúr það
samrýmzt kærleika að kvelja
menn — iskaldur eða jafnvel
með gleði?
Ég skil ekki þann kærleika,
og lái mér hver sem vill.
Er ekki svarið einmitt það
að trú þessara manna — og
alltof mikið af trú yfirleitt —
var umbúðir — siðir, athafnir,
1 fyrirskrifað helgihald?
Það er einmitt aðferðin til
að láta innihaldið: trúarþelið
og kærleikann, aldrei koma til
skila.
ÁRMÚLA 7 - SÍMI 84450
mmwmmTgmmm
Tilboð óskast
I M-Benz vörubifreið árgerð 1965skemmda eftir bruna
og Peugeot 504 árgerð 1971 skemmda eftir árekstur.
Bifreiðarnar verða til sýnis á morgun og þriðjudag i
bifreiðageymslu Vöku h.f. á Árstúnshöfða, Reykjavik.
Tilboðum sé skilað til Samvinnutrygginga, Tjónadeild
fyrir kl. 17 á miðvikudag 8. nóvember 1972.

• ’ý-
p
Frá fræðsluskrifstofu
Reykjavíkur
pífj
&

f;>';
•• V
v

Námskeið fyrir kennara i byrjunar-
kennslu i lestri verða haldin dagana
13. - 17. nóvember og
20. - 24. nóvember næstkomandi.
Námskeið fyrir kennara sex ára barna i byrjunar-
kennslu i lestri og meðferð Orff hljóðfæra verður
haldið dagana 27. nóv. - 5. des.
Innritun fyrir fimmtudaginn -9. nóvember.
Upplýsingar i fræðsluskrifstofu Reykjavik-
ur. Simi: 2-14-30.
■ * *•*.*„• >* ' .-J £*.• r-l • i.v
; <S
'fi
U&
V-.ir
u
4 •
y
V >>
t,
‘hr
í
v-’.v
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmm^mm
m TILBOÐ
óskast i Deutz dráttarvél árgerð 1962 i þvi
ástandi sem hún er.
Vélin verður til sýnis þriðjudaginn 7. nóvember 1972 kl.
13.00 til 15.00 á bifreiðaverkstæðinu á Lágafelli i Mosfells-
sveit.
Tilboðum sé skilað til skrifstofu vorrar Borgartúni 7 fyrir
10. nóvember n.k.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844
Ritari
Menningarstofnun Bandarikjanna á ís-
landi óskar að ráða ritara. Æskilegt er að
viðkomandi geti hafið störf i
desemberbyrjun og uppfylli eftirfarandi
skilyrði:
1. Mjög góð enskukunnátta
2. Reynsla i skrifstofustörfum —
vélritun.
3. Hæfileika til að vinna sjálfstætt.
4. sé á aldrinum 21-35 ára.
Umsóknareyðublöð fást á skrifstofu
stofnunarinnar Nesvegi 16, frá kl. 9 til 12
og 13 til 18 á virkum dögum. IJmsóknum
sé skilað eigi siðar en mánudaginn 20.
nóvember.