Tíminn - 07.11.1972, Qupperneq 8

TÍMINN
Þriöjudagur 7. nóvember 1972
mii
■
Fleiri
mælir
mjólkursölustaðir -
með því og hvað á
Hvað
móti?
Varnir gegn
mengun sjávar
Stp-Reykjavik.
Ellert B. Schram mælti i gær
fyrir frumvarpi til laga um breyt-
ingu á lögum frá 1966 um fram-
leiðsluráö landbúnaðarins, sölu á
landbúnaðarvörum, verðskrán-
ingu o.fl. en flutningsmenn frum-
varpsins auk Ellerts eru Ragn-
hildur Helgadóttir, Matthias
Bjarnason, Lárus Jónsson og
Sverrir Hermannsson. Þegar
hefur verið gerö grein fyrir þessu
frumvarpi (siðasta laugardags-
blað Timans), en meginefni þess
er um það, aö matvöruverzlunum
verði veitt leyfi til mjólkursölu, til
jafns við þær mjólkurverzlanir,
sem fyrir eru i landinu.
1 greinargerð fyrir frumvarp-
inu i gær sagöi Ellert B. Schram
m.a., að flutningsmenn þess væru
sannfærðir um, að mjólkurfram-
leiðendur myndu ekki verða fyrir
fjárhagslegu tjóni með tilkomu
hins nýja mjólkursöluleyfis, sem
gert er ráð fyrir i frumvarpinu,
enda séu i þvi ákvæði, er komi i
veg fyrir slika þróun. Þetta
ákvæði segir, að sérstök , tilskip-
uð 7 manna nefnd, sem fulltrúar
allra aðila, er málið snertir, eiga
sæti i, skuli kynna sér fjárfest-
ingar og dreifingarkostnað
mjólkursamsölu eða mjólkur-
samlagsá viðkomandi verzlunar-
svæði með það i huga, að
mjólkurframleiðendur verði ekki
fyrir fjárhagslegu tjóni við veit-
ingu nýs mjólkursöluleyfis, áður
en umsókn aðila um söluleyfi,
sem ekki hefur haft það áður, er
samþykkt.
Ellert nefndi þrjú atriði, sem
hann taldi aðalrökin fyrir frum-
varpinu. 1 fyrsta lagi væri með
þvi komið til móts við sjónarmiö
neytenda um aukna þjónustu.
Kleiri mjólkursölustaðir myndu
auka hagnað mjólkurframleiö-
enda. Og i þriðja lági væri með
þvi eytt þeim ásökunum, að i
mjólkursölumálum sé á ferðinni
viss tegund einokunar. Ellert
sagði og, að enda þótt frumvarpið
fjallaði um mjólkursölu, þá væri
það einnig spurning um það,
hvort tslendingar viðurkenni
frjálsræði i viðskiptaháttum.
Mismunur i þessum efnum væri
til vanza fyrir siðmenntað þjóð-
félag. Sagðist hann ennfremur
telja, að hagsmunir neytenda og
framleiðenda færu hér saman.
Ágúst Þorvaldsson, 2. þing-
maður Suðurlands, tók til máls
um frumvarpið og lýsti afstöðu
sinni til þess. Má geta þess, að
Agúst hefur um alllangt skeið átt
sæti i stjórn Mjólkursamsölunnar
i Reykjavik.
Agúst kvaöst ekki efast um, að
flutningsmönnum frumvarpsins
gengi ekki nema gott eitt til með
flutningi þess, en svo virtist sem
þeir gerðu sér aðeins grein fyrir
einum þætti málsins, aðeins
þeim, er beindist að þvi að geta
orðið við óskum kaupmanna um
það að fá mjólk i allar matvöru-
búðir. Aö þessu einu miðuðu til-
lögur flutningsmanna.
Varðandi kröfur neytenda
um að fjölga útsölustöðum
mjólkur sagði Ágúst, að þeirra
hefði mjög litið orðið vart. 1 þvi
sambandi greindi hann frá þvi, að
samsalan i Reykjavik hefði
stundum orðið að hætta við að
leggja niður mjólkurbúð, sem hún
vildi leggja niðurog láta nálægan
kaupmann taka að sér mjólkur-
söluna, vegna þess að neytendur
hefðu mótmælt sliku kröftuglega.
Ágúst sagði það ekki orka tvi-
mælis, að skipulag Mjólkursam-
sölunnar heföi reynzt vel. Það
hefði verndað neytendur fyrir
hærri álagningu en þeirri, sem
rétt nægði fyrir brýnasta kostaði
við söluna. Ýmsar mjólkurbúðir
M jólkursamsölunnar væru
reknar meö halla, þó að aðrar
væru reknar með nokkrum hagn-
aði til að vega á móti. Sagðist
hann þó ekki imynda sér, að nú-
verandi skipulag Mjólkursamsöl-
unnar eða yfirleitt nokkurt annað
skipulag væri svo gott, að ekki
mætti þar á einhvern hátt bæta
um, en sagöist álita, að þar ætti
ekki að leggja fram breytingatil-
lögur eingöngu breytinganna
vegna, ekki til þess a.m.k. að
breyta þeim þáttum, sem vel hafi
gefizt.
Mjólkursamsalan hefði skyldur
við neytendur um það að hafa
næga mjólk á boðstólnum og
tryggja gæði hennar, og hún bæri
ein alla ábyrgð, ef eitthvað færi
úrskeiðis. Sagðist Agúst telja
þetta mjög erfitt og vandasamt
starf, og mikill kostnaður væri
þar á bak við. Til að rækja þetta
starf hafi Mjólkursamsalan m.a.
komið upp dýrri rannsóknarstofu
með hóp af starfsfólki og ræki
þetta rannsóknar- og eftirlitsstarf
eingöngu á sinn kostnað. Enda
þótt flutningsmenn teldu, að meö
bættum umbúðum og geymslu-
þoli mjólkurinnar sé nú hægt að
hafa hana alls staðar, án þess að
hún skemmdist, kvaðst Agúst
telja, að mjólkin væri vandmeð-
l'arnari en nokkur önnur mat-
vara, svo væri enn, þrátt fyrir
ýmsar bætur. Þvi væri hún undir
eins ströngu heilbrigðiseftirliti og
hægt væri, m.a. væri alltaf maður
frá heilbrigðiseftirlitinu við-
staddur i Mjólkursamsölunni i
Reykjavik, er mjólkin kæmi til
samsölunnar. Þannig hlyti eftir-
litið að þurfa að vera framvegis.
Þá vakti Agúst athygli á þvi, að
i frumvarpinu væru engin ákvæði
um það, að smásalarnir yrðu að
hlýta neinum fyrirmælum um
hófleg sölulaun. Væri ekki annað
sýnt, en með sliku myndi, þegar
fram i sækti, leiða til mjög hækk-
aðs dreifingarkostnaðar á mjólk,
og gæti það jafnvel leitt til
mjólkurskorts á sumum lands-
svæðum. Af breytingunum, sem
gert er ráð fyrir i frumvarpinu,
gæti leitt, að Mjólkursamsalan
yrði að hætta að reka þær búðir,
sem bezt bera sig, en sæti svo
eftir með þær búðir á svæðum,
þar sem kaupmenn vildu eða
gætu ekki rekið matvöruverzlan-
ir. Mjólkursamsalan sæti sem
sagt eftir meö þær mjólkurbúöir,
sem nú væru reknar með halla.
t ræðu sinni gat Ágúst þess
einnig m.a., að frumvarp um
sama efni og það, sem hér væri
flutt, er flutt var á Alþingi i fyrra,
hefði verið mjög til umræðu
meðal bænda i fyrravetur og sætt
mikilli gangrýni á ýmsum fund-
um, sem haldnir voru meðal
mjólkurframleiðenda. Sagði
Ágúst, að á fundi Mjólkursamsöl-
unnar, stjórnar Mjólkurbús Flóa-
manna og stjórnar Mjólkursam-
lagsins i Borgarnesi fyrir
skömmu, að hefði verið samþykkt
ályktun um frumvarp það, sem
nú væri flutt og las Ágúst hana
eins og hún var. t henni segir
m.a., að fundurinn telji þær
breytingar á mjólkursölu, sem
frumvarpið gerir ráð fyrir, ekki
liklegar til þess að bæta skipan
mjólkursölumála frá þvi, sem nú
séu. Þá myndi af breytingunum
leiða stórhækkaðan kostnaö við
mjólkurdreifingu, og að likindum
einnig minnkuð vörugæði og skort
á mjólk á sumum mjólkursvæð-
um. Varar fundurinn i ályktun-
inni alvarlega við þvi, að skipu-
lagsbreyting verði gerð i
mjólkursölumálum án samráðs
við Sölusamtök landbúnaðarins,
Framleiðsluráð landbúnaðarins
og Stéttasamband bænda.
Ágúst minnti i ræöu sinni einnig
á, að m jólkurframleiðslan,
a.m.k. á Suðurlandi, væri i veru-
legri hættu. Ýmsir atburðir hafi
gerzt i atvinnulifi þjóðarinnar,
sem valdi þvi, að fjöldi fólks
hverfi nú frá þessari framleiöslu.
Búið væri aö loka f jölda af fjósum
á Suðurlandi, sumum þeirra ný-
byggðum. Fyrir nokkrum árum
hefðu verið nokkuð á 12. hundrað
mjólkurframleiðendur, sem flutt
heföu mjólk til Mjólkurbús Flóa-
manna, en nú væru þeir talsvert
undir 900 að tölu, og mjólkur-
framleiðslan yxi ekki neitt að
ráði.
Agúst gat þess einnig, að
Mjólkursamsalan heföi ekki hvaö
sizt verið stofnuð á sinum tima
(fyrir 38 árum) til að ráða bót á
þvi ófremdarástandi, sem riki
vegna alltof margra mjólkursölu-
staða. Þeir hefðu á þessum tima
veriö i Reykjavik um 100, en
Mjólkursamsalan hefði hafið
starf sitt meö 28 mjólkurbúðum.
Stp—Reykjavik.
Lúðvik Jósepsson sjávarút-
vegsmálaráðherra mælti i gær
fyrir frumvarpi til laga um heim-
ild fyrir rikisstjórnina til þess að
staðfesta fyrir tslands hönd
alþjóðasamning, er gerður var 15.
febrúar 1972, um varnir gegn
mengun sjávar vegna losunar úr-
gangsefna frá skipum og flugvél-
um. 1 siðasta laugardagsblaði
Timans, þar sem birt var dagskrá
Alþingis mánudaginn 6. nóvem-
ber, var gerð nokkur grein fyrir
þessu frumvarpi, og er þvi ekki
ástæða til að rekja þaö frekar nú.
Fram kom m.a. i ræðu sjávar-
útvegsmálaráðherra i gær, að nú
stendur yfir i London ráðstefna
um varnir gegn mengun, sem
fulltrúar tslands sitja. Markmið
ráðstefnunnar er einkum að
vinna að enn frekara samkomu-
lagi um varnir gegn mengun, i
framhaldi af þeim alþjóðasamn-
ingi, er undirritaður var i Osló 15.
febrúar á þessu ári, af fulltrúum
þeirra 12 rikja sem að honum
stóðu.
Varðandi það, hvaða ráðuneyti,
stofnun eða nefnd stæði næst að
fjalla um þessi mál fyrir Islands
hönd, sagði ráðherra, að sjávar-
útvegsmálaráðuneytið hefði unn-
ið að þessum málum undanfarin
ár, og þvi væri talið rétt, að svo
yrði einnig nú. En sjálfsagt væri
að taka til endurskoðunar, hvern-
ig þessu yrði háttað i framtið
inni. 1 þessu sambandi mætti þó
nefna, að Hafrannsóknarstofnun-
in heyrir einmitt undir sjávarút-
vegsmálaráðuneytið og er málið
skylt, en umræddur alþjóða-
samningur fjallar eins og áður
segir um varnir gegn mengun
sjávar.
Könnun
samkeppnis-
aðstöðu
Stp—Reykjavik
Lárus Jónsson, Matthias Á.
Matthiesen, Jón Arnason og
Ólafur G. Einarsson hafa lagt
fram þingsályktunartillögu um
könnun á samkeppnisaðstöðu
islenzks skipasmiðaiðnaðar
gagnvart erlendum. Efni til
lögunnar er, að Alþingi álykti að
fela rikisstjórninni að láta gera
slika könnun, einkum i þeim
löndum, sem nú, eða i náinni
framtið, smiða fiskiskip fyrir
tslendinga. Skal hún einkum taka
til samanburðar á beinni og
óbeinni fyrirgreiðslu viðkomandi
rikisstjórna til skipasmiöaiðn-
aðarins, samanburði á skattlagn-
ingu hans, mismunandi vinnu-
launum, misjafnari aðstöðu til
innkaupa á vélum og enn fleiri
atriðum. Niðurstaða könnunar-
innar verði svo til leiðbeiningar
stefnu Alþingis og stjórnvalda um
nauðsynlega fyrirgreiðslu við
islenzkan skipasmiðaiðnað.
Nýting orkulinda
Stp—Reykjavik
Undanfarna daga hafa verið
lagðar fram allmargar þings-
ályktunartillögur og fyrir«spurnir
á Alþingi. Svo nokkurra þeirra sé
getið, má nefna:
Nýting islenzkra orkulinda-
Tillaga um áætlun um nýtingu
islenzkra orkulinda til raforku-
framleiðslu hefur verið lögð
fram, og eru flutningsmenn
Steingrimur Hermannsson,
Stefán Jónsson og Bjarni
Guðnason.Efni tillögunnar er, að
Alþingi álykti að fela rikisstjórn-
inni að láta gera og leggja fram
áætlun um nýtingu islenzkra
orkulinda til raforkuframleiðslu
með tilliti til vistfræðilegra og bú-
setusjónarmiða og um ráðstöfun
slikrar raforku. Við það verk beri
m .a. að upplýsa og leggja áherzlu
á endurskoðun framkominna
hugmynda um mesta nýtanlegt
vatnsafl i landinu, athugun á lik-
legri nýtingu jarðvarmans til
raforkuframleiðslu o.fl.
Lánsfé til hitaveituframkvæmda.
Tillaga Stefáns Gunnlaugsson
ogJónsÁrm. Héðinssonar fjallar
um, að Alþingi álykti að skora á
rikisstjórnina að gera ráðstafanir
til að tryggja sveitarfélögum
lánsfé til hitaveituframkvæmda.
1 greinargerð með tillögunni
segir m.a., að oft hafi verið bent á
gagnsemi þess að hagnýta
jarðvarma til húshitunar. Þjóð-
hagslega séð, sparist við það
dýrmætur gjaldeyrir vegna
kaupa á húsoliu. Og út frá þvi
sjónarmiði viðkomandi sveitar-
félags sé hitaveita i stað oliu-
kyndingar ekki aðeins hreinlætis-
og heilbrigðismál, heldur hafi
hún i för með sér verulega
lækkaðan hitakostnað, þegar til
lengdar láti. Viða um land sé
áhugi á virkjun jarðvarma til
upphitunar húsa. 1 Reykjanes-
kjördæmi hafi nokkur sveitar-
félög hafizt handa við undir-
búning og rannsóknir
fyrirhugaðra hitaveitna. Hefur
Orkusjóður gert þessar
jarðvarmarannsóknir kleifar, en
hann sé mjög fjárhagslega van-
megnugur, og sé þvi kynjandi
þörf á að efla hann verulega. Þá
þurfi nauðsynlega að koma á fót
sérstökum sjóði eða peninga-
stofnun til að fjármagna
hitaveituframkvæmdir sérstak-
lega, en enginn slikur sjóður sé
nú til.
Vistheimili fyrir vangefna-
Þingsályktunartillaga flutt af
Helga F. Seljan, Karvel
Pálmasyni og Vilhjálmi
Hjálmarssyni um, að Alþingi
skori á rikisstjórnina að beita sér
fyrir þvi i samráöi við Styrktar
félag vangefinna, að komið verði
upp vistheimilum fyrir vangefna i
þeim landshlutum, þar sem slik
heimili séu ekki tiL nú.
Fram kemur i greinargerð
með tillögunni , að fjögur vist-
heimili muni vera til á landinu
fyrir vangefna: að Skálatúni,
Sólheimum, Tjaldanesi og á
Akureyri. Þrjú þessara heimila
eru sunnan- og suövestanlands,
en eitt nyrðra. Auk þessa eru svo
tvö dagheimili i Reykjavik á
vegum Styrktarfélags van
gefinna. Flutningsmenn benda á,
að engar slikar stofnanir séu til i
tveimur landsfjórðungum, þ.e. á
Austfjörðum og Vestfjörðum.
Telja flutningsmenn rétt að
dreifa slikum stofnunum um
landið, svo sem þörf kalli á, ekki
sizt vegna þess, að með þvi fái
aðstandendur vistfólksins stór
bætta aðstöðu til að fylgjast með
högum þess og framvindu mála,
einkum fyrstu mánuðina og
reyndar ætið.
Kavíarverksmiðja á Norð-
Austurlandi
Flutningsmenn: Bragi Sigur-
jónsson og Björn Jónsson. Efni
þingsályktunartillögunnar er, að
Alþingi álykti að leggja fyrir
rikisstjórnina, að hún láti kanna
hið fyrsta möguleika á þvi að
koma upp og reka fullkomna
kaviarverksmiðju á Norð-Austur-
landi til að vinna grásleppuhrogn.
Staðarval fari eftir hagkvæmni
og atvinnuþörf. — 1 greinargerö
fyrir tillögunni segir m.a. að fyrir
öllu Norð-Austurlandi, allt frá
Ólafsfirði og til Langaness, sé
nær árviss mikil grásleppuveiði á
hverju vori og verulegt magn
grásleppuhrogna flutt út. Þær
þjóðir, er þessa vöru kaupi af
okkur, hafi drjúgar tekjur af þvi
að breyta þessu hráefni i neyzlu-
vöru, kaviar. Liggi beint við að
kanna, hvort lslendingar geti
komið hér upp hagkvæmum lag-
metisiðnaði af þessari fram-
leiðslu
Gisii Guðmundsson hefur lagt
fram breytingartillögu við áður-
nefnda þáltill., þess efnis, að i
stað fullkominnar kaviarverk-
smiðju” komi: kaviarvinnslu-
stöðvar.
Um veitingu ríkisborgara-
réttar
Lagt hefur verið fram frum-
varp til laga um veitingu rikis-
borgararéttar. 1 fyrstu grein
frumvarpsins eru taldir upp tiu
manns, sem með frumvarpinu
skuli öðlast rikisborgararétt.
Segir i athugasemd við frum-
varpið, að áðurnefndir tiu ein-
staklingar fullnægi allir þeim
skilyrðum, sem sett hafi verið af
allsherjarnefnd beggjaþingdeilda.
I frumvarpinu segir einnig, að
fái maður, sem heiti erlendu
nafni, islenzkt rikisfang með
lögum, skuli hann þá taka sér is-
lenzkt fornafn. Börn skuli taka
sér islenzk nöfn samkvæmt
lögum um mannanöfn.
Ekki er enn ljós, hve*nær frum-
varp þetta verður tekið fyrir, en
það verður væntanlega mjög
bráðlega. Er vert að vekja at-
h«gli þeirra, sem frumvarpið
snertir, að fylgjast með dagskrá
Alþingis næstu daga.