Tíminn - 08.06.1973, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 8. júni 1973.
„Hvíta rósin''
gleymist ekki
Afrek Scholl-systkinanna
eru eftirminnilegt dæmi um frelsisþrá
og virðingu fyrir manninum
Eftir Annemarie Renger
forseta þýzka sambandsþingsins
FYRIR þrjátlu árum, vorið 1943,
dæmdi alþýðudómstóll I
Múnchen, undir forsæti hins al-
ræmda Freislers, systkinin Hans
og Sophie Scholl og stúdentinn
Christoph Probst til dauða og lét
taka þau af lífi.
Nafn Scholl-systkinanna er
samnefnari lítils hóps stúdenta og
háskólakennara i Múnchen, sem
stofnaö höfðu mótspyrnusamt ,og
neytt allra bragða, með dreifingu
flugrita og á annan tiltækan hátt,
til að hvetja hugsandi fólk og
skoðanabræður til þess að veita
einræöi nazista aðgerðarlausa
mótspyrnu. Þetta var á vetrar-
mánuðunum 1942/43.
Ekki var þessari starfsemi
veitt sérstök eftirtekt i býzka-
landi um þær mundir. Er það
reyndar ekki að undra, þegar
þess er gætt, hve almenningi var
litið skýrt frá henni. Blöðin máttu
sem minnst um slikt birta og þá
aöeins i þessum venjulega
hneykslunartón, sem var orðinn
hefð i opinberum fréttaflutningi,
þegar sagt var frá hinum „spillta
lýð”, sem „sæti á svikráðum við
herinn og græfi undan mótstööu-
afli hinnar þýzku þjóðar” og
„verðskuldaði þvi ekkert annaö
en skjótan, smánarlegan dauða”.
Hugrekki, heiöar-
leiki, viljaþrek.
Það var ekki fyrr en að striðinu
loknu, að saga Scholl-systkinanna
og annarra forustumanna þess-
ara samtaka, Willis Grafs, Alex-
anders Schmorells og hins hug-
myndarika leiðtoga, Hubners
prófessors, varð kunn þýzku þjóð-
inni og þá sérstaklega æsku
landsins, og starf þessa fólks var
metið að veröleikum.
Hver sá, sem les frásagnir og
skýrslur um þessa starfsemi,
mun undrast hugrekki, heiöar-
leika og viljaþrek þeirra karla og
kvenna, sem störfuðu i þessum
félagsskap. En sá hinn sami kann
að spyrja sjálfan sig, hvort hér
væri ekki um að ræða pólitiska
einfeldni, jafnvel brjálæðiskennt
uppátæki, að ætla sér að vinna á
ógnarvaldi einræðisins með flug-
ritum einum — þetta hlyti að vera
fyrirfram dæmt til að mistakast.
Hestamennskan
blómstrar einnig
ó Akranesi
GB, Akranesi, 28. mai —
Firmakeppni hestamannafélags-
ins Dreyra á Akranesi, fór fram á
Garðagrundum innan við kaup-
staðinn sunnudaginn 27. þessa
mánaðar. Fjörutiu fyrirtæki tóku
þátt i þessari keppni, er fór fram i
bezta veðri að viðstöddum mörg-
um áhorfendum. Fyrstu verðlaun
hlaut Mjólkurfélag Reykjavikur,
og gæðingurinn heitir Dreyri,
eign Sigurðar Kára Samúelsson-
ar á Akranesi. önnur verðlaun
komu i hlut Þórðar Óskarssonar
h.f., og til þerra verölauna vann
Glæsir Samúels ólafssonar á
Akranesi.Þriðju verðlaun fékk
Siidar-og fiskimjölsverksmiðjan.
Þau verðlaun átti Bleikur Antons
Ottesens, Ytra-Hólmi.
Fimm manna nefnd úr hesta-
mannafél. Dreyra skipulagði
mótið, en áhorfendur dæmdu
gæöingana. Einnig fór þarna
fram hindrunarhlaup sem
skemmtiatriði, og voru lika sýnd-
ar hinar ýmsu gangtegundir gæð-
inganna. Og að siðustu var börn-
unum leyft að fara á bak, og var
það vel þegið. Seinna i sumar
verða háðar kappreiðar á skeið-
velli félagsins við Olver, undir
Hafnarfjalli, svo sem verið hefur
um langt skeið og þykir ætið hin
bezta skemmtun. Formaður
þessa hestamannafélags er Sig-
urður Björnsson, Stóra-Lamb-
haga.
Og árangurinn af þessu tiltæki
viröist staðfesta þessa skoðun,
þvi að öll mótspyrna var kæfð
þegar i fæðingunni og vonarneist-
inn slokknaði eins og kertaljós i
vindi.
Hörmungar i
ársbyrjun 1943.
Þegar dæma skal um og meta
árangurinn af starfsemi samtak-
anna, verður að gera sér grein
fyrir hinu pólitiska og hernaðar-
lega ástandi i býzkalandi á þeim
tima. Innrásin i Rússlandi hafði
stöðvazt. t Rússlandi og i Afriku
höföu óvinirnir tekið frumkvæöið
i sinar hendur. Þá riðu einnig
ófarirnar við Stalingrad yfir.
Þann 2. febrúar 1943, eða fyrir
þrjátiu árum, lauk orustunni við
Stalingrad. Allur þýzki herinn var
i upplausn i hinni umkringdu
borg, þrátt fyrir fyrirskipanir
Hitlers um að berjast meðan
nokkur stæði uppi, þótt baráttan
væri vonlaus. Þessir ósigrar
höfðustyrkt samtökin i þeirri trú,
að nú væri stundin runnin upp,
timabært væri að fella nazista-
stjórnina. Menn vonuðu, að ófar-
irrrar i Stalingrad, sem i raun og
veru táknuðu straumhvörf i
styrjöldinni, og hinn tilgangslausi
striðsrekstur Hitlers, mundi
vekja reiði þýzku þjóðarinnar.
„Með hryllingi hlustar þjóðin á
fregnirnar frá Stalingrad og eyð-
ingu herjanna .... þjóðin er i upp-
námi”, segir i siðasta flugritinu,
sem „Hvita rósin” dreifði. Og svo
sannarlega hafði það, sem geröist
i Stalingrad, vakið hrylling meöal
þjóðarinnar, og i fyrsta sinn hafði
margur ungur maðurinn farið að
hugsa og gera sér grein fyrir hin-
um tilgangslausa striðsrekstri
nazista og virðingarleysi þeirra
fyrir mannslifinu. Þannig lét
„Hvita rósin” það opinskátt i ljós,
sem aðrir af okkar kynslóð fundu
aö visu með sjálfum sér, en gátu
ekki eða treystu sér ekki að taka
afstöðu til vegna mögulegra af-
leiðinga.
Gegn ægivaldi
nazismans.
Auðvitað er það aukaatriði i
dag, hvort samtökin hafi beitt
skynsamlegum aðferðum frá
Annemarie Renger
póiitisku sjónarmiði og metið
mótstöðumennina, sem hún barð-
ist gegn, réttilega. Maður verður
að taka það til greina, að Scholl-
systkinin og vinir þeirra voru
ekki reyndir stjórnmálamenn,
heldur stúdentar, sem horfðu
beint af augum og réðust til at-
lögu án yfirvegunar og eins og
samvizkan bauð þeim.
Þaö, sem skiptir máli er, að
ungt fólk, sem alið var upp undir
ægivaldi nazismans, skyldi á
þessum tima bindast samtökum
og hefja opinbera mótspyrnu
gegn þessu ofurefli. Það setti lif
sitt aö veði i þessari baráttu, án
þess að eiga nokkurn bakhjarl i
öðrum skipulögðum samtökum
og studdist einvörðungu við trú
sina og sannfæringu. Það hafði á
eigin spýtur gert sér grein fyrir
ástandinu, sem var að skapast
með þjóðinni og þvi var ljóst, að
samfélag manna gat aðeins
byggzt á þvi, að siðferði, andleg
verðmæti og virðing fyrir ein-
staklingunum væri metin og virt.
Krafa um per-
sónulegt frelsi.
Um þetta vitnar það, sem segir
i siðasta flugritinu þeirra: „1
nafni þýzkrar æsku krefjumst
við, að riki Adolfs Hitlers veiti
okkur á ný persónulegt frelsi, það
dýrmætasta sem þjóðin á,en þvi
hefur hann rænt okkur á svo
hryllilegan hátt ... HJ, SA, SS
hafa lagzt á eitt um að eitra hug
okkar á viðkvæmum unglings-
árum með þvi að færa okkur i
einkennisbúninga og æsa okkur til
byltingar. „Ný heimsskoðun” hét
sú „fræðsla”, þetta fyrirlitlega
kerfi, sem átti að blinda hugi okk-
ar með endurteknum slagorðum
og kveikja sjálfsþótta.”
Meðal þeirrar æsku, sem á svo
örlagaþrunginn hátt hafði veriö
rænd frelsi sinu, vaknaði afl, sem
kraföist og þráði frelsi. Það, sem
hún heimtaði, var nýskipan, sem
ekkert átti skylt við heimsmynd
einræðisins, heldur sjálfstæði i
skoðanamyndun, sem grund-
vallaðist á andlegu frelsi. Þegar
hér var komið, var þó aðeins um
að ræöa fámennan hóp, vini, sem
ekkert samband höfðu sin á milli.
Mörgum þeim, sem þátt tóku i
samtökunum, auðnaðist ekki að
lifa að sjá árangurinn af baráttu
sinni. En sá ávinningur, sem þau
létu lifið fyrir, er mikils metinn i
dag. Hann hefur lagt grunninn að
þvi menningarlega samfélagi og
þvi siðgæði, sem hið frjálsa sam-
félag okkar byggist á i dag. Þvi
minnumst við þeirra, sem á tim-
um undirokunarinnar börðust
einaröri, hugrakkri baráttu og
fórnuðu lifi sinu fyrir frelsi og
mannréttindi.
gjöldin
40%, eftir þvi hvort þau kæmu frá
Efta-löndum eða ekki. Þar við
bættist svo 13% söluskattur. Eins
og sakir stæðu væri ekki heimild i
lögum til þess að fella þessi gjöld
niður. A hinn bóginn yrðu þau
ekki innheimt, heldur færð til
skuldar á sérstakan biðreikning i
samráði við stjórn viðlagasjóðs,
þannig að ákvæðum væri
fullnægt, unz ráðrúm ynnist til
þess að koma á eðlilegri skipan i
þessu tilviki, er heyrir undan-
tekningum til.
Umsjón: Halldór
Kristjónsson
skreppur einhver úr hópnum til
Kaupmannahafnar til innkaupa.
Ef til vill kaupir hann 1 gramm af
morfini á 80 krónur og selur þaö
út á 180 krónur, þegar komið er til
Esbjerg. Það eru félagarnir, sem
tiðka þessa álagningu.
Annars er gjarnan reynt að
rupla næsta lyfjaskáp, ef ekki er
annaö fyrir hendi, segir Evy. Það
má nota næstum hvað sem fyrir
er. Alls konar pillur eru leystar
upp i vatni og hafðar i sprautur.
— Hefur þú ekki leitað
læknishjálpar?
— Læknir minn hefur visað mér
á eyðibýli á Norður-Jótlandi.
Þangað er ég að fara og vona að
verða heilbrigð. Ég á von á sam-
starfi til hjálpar. Ef það lánast
ekki, fer ég. Ég er orðin slikt
rekald, að ég þarf eitur daglega.
Bara að ég gæti losnað úr þessum
kvölum.
— Er það svo nokkuð sérstakt,
sem þú vildir leggja áherzlu á að
lokum?
— Já. Við alla unglinga vil ég
segja: Forðizt hass. Látið ekki
tilleiðast að smakka það „bara að
gamni”. Við höldum öll, að við
séum svo sjálfstæð og sterk, að
við getum hætt þegar við viljum.
Það erum við alls ekki.Aður en
við vitum af erum við orðin
þrælar eiturnautnanna og stjórn-
laus reköld og þolum vitiskvalir.
AAisskilningur, segir fjórmdlaróðuneytið —
ekki innheimt, heldur færð á biðreikning
BLAÐIÐ Göteborgs-Posten, sem
ötullegast gekk fram við söfnun
vegna náttúruhamfaranna I Vest-
mannaeyjum birti fyrir skömmu
þá frétt, að vegna strangra laga-
ákvæða muni rikissjóðurinn
isienzki hagnast drjúgum á gjafa-
húsunum frá Norðurlöndum, þar
sem krafizt verði af þeim inn-
flutningstolls og söluskatts. Er
reiknað út, hve mikið leigan muni
hækka vegna þess arna.
Hefur blaðið það eftir Guðlaugi
Gislasyni alþingismanni, að það
skjóti skökku við, að gjafirnar
skuli veröa rikissjóði gróðalind. 1
forystugrein blaðsins, sem fjallar
um Islenzk málefni, er siðan vikið
að þessu, gætir þar sárinda vegna
þess að blaðið hyggur hús verða
tolluð og gert þannig mun dýrari
en ella hefði orðið.
Hér gætir þó misskilnings hjá
hinu virta blaði. Timinn spurðist
fyrir um þetta mál i fjármála-
ráðuneytinu að vissulega
væru innflutt hús tolluð um 30-
í vítiskvölum
1 DANMORKU kemur út
mánaðarblað, sem heitir „Vi
unge”. Fjarri fer þvi, að það sé
bindindisblað. Hér verður rakið
efni úr einni stuttri grein úr þvi
blaði.
Nýlega var i útvarpi og
sjónvarpi fjallað um misnotkun
nautnalyfja. Þar var meöal
annars byggt á frásögn 12
unglinga á glapstigum.
Aðeins 2 þeirra eru nú eftir i
meöferð, sem stefnir að lækn-
ingu. Hinir 10 eru fallnir aftur
niður i bölvun eiturlyfjanna.
Til alvarlegrar áréttingar i
þessu sambandi segir hér 17 ára
stúlka, Evy Larsen frá Esbjerg,
frá skelfilegri reynslu sinni af
nautnalyfjunum.
Skýring hennar á viðtalinu er
sú, að hún vilji reyna, að vara
aðra við hræðileguni áhrifum
eiturlyfjanna.
Sautján ára — og komin i
skuggalegustu og hræðilegustu
glapstigu þjóðfélagsins i stað þess
að eiga sér bjarta framtið, fjöl-
mörg tækifæri og fjölda yndis-
stunda.
Sautján ára. Fallin i dimma
gryfju, sem næstum ómögulegt er
að komast upp úr. — Þrotlaus
martröð. Slik er framtið min,
segir stúlkan.
Hún var ein af þeim, sem fannst
það bara gaman, „að prófa
hass”. Fyrir rúmur þremur árum
reykti hún fyrstu pipuna. Mér
féllu áhrifin, segir hún, og þess
vegna endurtók ég þetta öðru
hverju. En áður en ég vissi, var
ég orðin þessu háð. Eitt kvöld,
þegar við höfðum ekkert hass,
tókum við pillur i staðinn. Heföi
ég þá gert mér grein fyrir
afleiöingunum, heföi ég aldrei
gengiö svolangt.Framh. var LSD
en þaö nægði mér ekki til lengdar.
Ég byrjaði með sprautur (morfin,
heróin, kókain og ópium beint i
æö), allt i einu var lif mitt orðiö
skelfileg martröð. Ég hafði veriö
svo barnaleg að trúa þvi, aö
þessar eiturnautnir væru ekki
ónáttúrlegri en áfengisneyzla.
Maður reynir að róa taugarnar og
fjarlægja vandann.
— Hvernig var þessu tekið
heima fyrir?
— Þvi miður hefur sambandið
við heimilið aldrei verið sem
ákjósanlegast. Ég var svarti
sauðurinn. Einhvern veginn fékk
ég minnimáttarkennd, en við
hana losnaði ég undir áhrifum
nautnalyfjanna. Ég tel, að öllum
sé vanmáttarkennd betri en
eiturlyf. Það er of seint fyrir mig
að velja þar á milli. Ég fékk
bróður minn til að reyna hass,
„bara að gamni”. Hann var lika
kominn i sprautur og horfinn frá
námi. Eina ljósglætan i lifi minu,
siðan ég varð eiturlyfjaþræll, er
það, að bróðir minn fékk þá
læknismeðferö i tæka tið, að hann
er nú aftur kominn i nám og lifir
eðlilegu lifi. Þá reyndi ég lika
sjálf og gerðist nemandi i bóka-
safni. En þegar við erum oröin
’ ofurseld eitrinu er hver dagur án
þess lika ægileg martröð. Þegar
vinnutimi loks er úti æðir maður
af stað til að verða sér úti um
sprautu. Samtals hef ég ekki
verið i starfi hálfan timann. Ég
veit að þetta getur ekki gengið, en
hvað skal gera?
1 Esbjerg er það engan veginn
fátitt aö eiturlyfjaneytendur steli
morfíni eða heroini úr
gúmmibjörgunarbátum fiski-
skipa. Til að ná þvi, er báturinn
stundum skorinn sundur og þá
gjarnan gengið þannig frá að ekki
beri á skemmdunum. Þetta getur
vitanlega kostað lif skipshafnar-
innar, ef ekki er eftir skemmd-
unum tekið fyrr en nota þarf
björgunartækið á neyðarstundu.
Nokkrir félagar Evys hafa hlotið
þungan dóm fyrir slikan þjófnað
og skemmdarverk. Stundum
GJAFAHÚSIN TOLLUÐ, SEG-
IR GÖTEBORGS-POSTEN