Tíminn - 08.06.1973, Blaðsíða 9

Föstudagur 8. júni 1973.
TÍMINN
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisiason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur í Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — aug-
iýsingasimi 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuöi innan lands,
I lausasölu 18 kr. eintakiö.
Biaöaprent h.f
ERLENT YFIRLIT
Einingarsamtök
Afríku tíu ára
Hægt hefur miðað, en í rétta átt
Geir og Gylfi
og verðlagsmálin
Eins og vænta mátti, hafa málgögn þeirra
Geirs Hallgrimssonar og Gylfa Þ. Gislasonar,
rekið upp mikið óp i tilefni af þvi, að orðið hefur
nokkur hækkun á landbúnaðarvörum til að
tryggja bændum, að þeir fengju hliðstæðar
launabætur og aðrar stéttir hafa fengið. Verð-
hækkanir eru að sjálfsögðu aldrei æskilegar,
en allir sanngjarnir menn hljóta hins vegar að
viðurkenna, að meðan visitöluhjólið er látið
vera i fullum gangi, er ekki hægt að hafa eina
stétt út undan. Fróðlegt væri að fá að vita,
hvort það sé nú krafa þeirra Geirs og Gylfa.
Annars mun það mál allra, sem til þekkja, að
illa fari þeim Geir og Gylfa að látast vera
miklir andófsmenn gegn verðhækkunum. Það
er alkunnugt að það var eitt helzta baráttumál
Geirs Hallgrimssonar siðustu árin, sem hann
var borgarstjóri, að fá fram meiri verð-
hækkanir á rafmagni, heitu vatni og strætis-
vagnagjöldum en verðlagsyfirvöldin vildu
fallast á. Ef Geir hefði fengið að ráða yrðu
Reykvikingar nú að greiða miklu meira fyrir
rafmagnið og heita vatnið en raun er á og
mun þó flestum þykja, að þessar greiðslur séu i
mesta lagi.
Glöggt dæmi þess, hvernig Geir Hallgrims-
son hélt á þessum málum i borgarstjóratið
sinni, er það, að á árunum 1966-71 hækkaði visi-
tala dagvinnutaxta verkamanna um 125% en
visitala hita og rafmagns um 162%. Þessar lifs-
nauðsynjar hækkuðu þvi miklu meira i verði á
þessum tima en kauphækkununum nam.
Svo er það hann Gylfi. Hann lætur blað sitt
fárast yfir þvi, að launþegar fái vissar verð-
hækkanir ekki bættar i tæpa þrjá mánuði.
Sjálfur setti hann lög, sem bönnuðu allar visi-
tölubætur á kaup, svo að launþegar urðu ekki
að biða eftir uppbótum i tæpa þrjá mánuði,
heldur árum saman! Hversu mikill launþega-
vinur sem Gylfi þykist vera nú, gleymist ekki
þessi fortið hans. Og hvernig stóð Gylfi sig svo
sem viðskiptamálaráðherra i glimunni við
verðhækkanir? Þar er bezt að lita á siðustu
stjórnarár hans. Hinn 1. janúar 1968 kom til
framkvæmda nýr visitölugrundvöllur og sam-
kvæmt honum var framfærsluvisitalan merkt
100. Hinn 1. nóv. 1970 var visitalan komin upp i
155 stig. Framfærslukostnaðurinn hafði m.ö.o.
hækkað um 55% á þessum 34 mánuðum eða
sem svaraði 18.6% á ári. í nóvember 1970 kom
verðstöðvunin til sögunnar og var þá öllum
verðhækkunum frestað um skeið og er þvi ekki
hægt að taka það timabil inn i samanburðinn.
Svo kemur þessi gamli viðskiptamál.aráð-
herra, sem lét framfærslukostnaðinn hækka
um 18.6% á ári og þykist hneykslast yfir verð-
hækkununum! Þekkja menn dæmi um öllu
meiri loddaraskap?
Það er svo annað mál, að siðustu verð- og
kauphækkanir sýna, að stefnt er i hreint óefni
nema komið verði nýrri skipan á visitölumálin.
Að þvi ber að vinna i sambandi við næstu kaup-
samninga. En hver skyldi verða afstaða Geirs
og Gylfa þá?
FYRIR fáum dögum lauk i
Addis Abeba fundi Einingar-
samtaka Afriku (OAU), þar
sem margir æðstu menn
Afrikurikjanna voru mættir i
tilefni af þvi, að 10 ár voru lið-
in frá stofnun samtakanna.
Fundurinn þótti bera þess
merki, að enn hefði miðað
skammt að þvi takmarki, sem
samtökunum er ætlað, en eigi
að síður hefði þó miðað i rétta
átt og þvi væri ástæða til að
vænta meiri árangurs i fram-
tiöinni.
Það eru senn liðin 100 ár sið-
an sú hugsjón kom til sögunn-
ar, að ibúar Afriku ættu aö
hefjast handa um samvinnu
sin á milli. Fyrsti fundur
Afrikubúa, sem fjallaði um
þessi mál,var haldinn i London
árið 1900. Siðan voru haldnir
allmargir slikir fundir, en ekki
á vegum Afrikjurikja fyrr en i
Accra, höfuðborg Ghana árið
1958. Ghana hafði hlotið fullt
sjálfstæði árið áður undir leið-
sögn Nkrumah, sem lét sig
ekki dreyma um minna en ein-
ingu allrar Afriku. Hann beitti
sér fyrir þvi, að samtök
Afrikurikja stefndu að mjög
náinni samvinnu og helzt fullri
sameiningu að lokum. Um
þetta náðist ekki samkomulag
og voru þvi um skeið starfandi
samtök tveggja rikjahópa.
Annars vegar voru Casa-
blanca-veldin svonefndu, sem
höföu að markmiði sameigin-
legar varnir og sameiginlegan
markað. Þennan hóp mynd-
uðu sex riki eða Ghana,
Guinea, Mali, Marokko, Alsir
og Egyptaland. Hins vegar
voru Monróviuveldin, sem
voru 19 talsins, en þar var að
finna riki eins og Ethiopiu,
Liberiu, Tunis, Nigeriu og
flestar fyrri nýlendur Frakka.
Þessi riki stefndu að mjög
lauslegu bandalagi. Fyrir
milligöngu Hailes Selassies,
keisara Ethiopiu, tókst að
sameina þessi bandalög og
mynda ný allsherjar samtök,
Einingarsamtök , Afriku
(Organisation of African
Unity). Stofnfundur þeirra var
haldinn i Addis Abeba i mai-
mánuði. 1963 með mikilli við-
höfn. Stofnendur voru 30 riki,
en nú eru þátttökuríkin orðin
41. Vegna áhrifa Hailes
Selassies var ákveðið, að mið-
stöð samtakanna skyldi vera i
Addis Abeba og lagði Ethi-
opiustjórn fram mikla fjár-
muni til að koma þar upp veg-
legri byggingu fyrir samtökin.
MARKMIÐ Einingarsam-
taka Afriku er að vinna að
aukinni samheldni og sam-
skiptum Afrikurikja og upp-
ræta nýlendustefnu i hvaða
mynd, sem hún birtist. Sam-
tökin skyldu stuðla að aukinni
verzlun milli Afrikurikja,
sameiginlegri tæknihjálp,
rannsóknum og áætlunum og
samræmdri stefnu i félags-
málum og menningarmálum.
Gert var þvi ráð fyrir all-
mörgum sérstofnunum á veg-
um samtakanna.
Enn hefur litið orðiö úr hin-
um glæstu fyrirætlunum um
samvinnu á sviöi viðskipta-
mála og efnahagsmála.
Framfarasóknin hefur lika
gengið misjafnlega i hinum
ýmsu rikjum Afriku, m.a.
vegna tiðra breytinga. Af
þeim 30 þjóðhöfðingjum, sem
sátu stofnfundinn, eru aðeins
sjö enn við völd. Flestum
hinna hefur verið steypt úr
stóli. Flest rikin hafa lagt
Mobutu
mikiö kapp á iönvæðingu, en
hún gengið misjafnlega. Enn
vinna 70% allra ibúa Afriku að
landbúnaði, en þó verður að
flytja inn landbúnaöarvörur
til Afriku.Hægthefur gengið að
auka verzlun minni Afriku-
rikja. Af samanlagðri utan-'
rikisverzlun Afrikurikja, ann-
arra en Suður-Afriku og portú-
gölsku nýlendnanna, er meira
en 90% við lönd utan Afriku.
Ef til vill hafa Einingarsam-
tökin náð mpstum árangri á
þvi sviði, aöþauhafa dregið úr
Ihlutun um innanrikismál.
Þannig hafa nágrannariki
yfirleitt ekki blandað sér i
borgarastyrjaldir eða þjóð-
flokkadeilur, sem hafa risið i
allmörgum rikjum Afriku á
þessum tima. Það er eitt af
markmiðum samtakanna að
forðast slika fhlutun. Þetta
hefur átt sinn þátt i þvi, að
ekki hefur komiö til striðs-
átaka milli Afrikurikja, þótt
stundum hafi veriö grunnt á
þvi góða.
Mest hefur samstaðan verið
I andstöðunni gegn nýlendu-
stefnu Portúgala og kynþátta-
stefnunni i Suður-Afriku. A
vegum samtakanna hefur ver-
ið stofnað sérstakt freisisráð
sem hefur bækistöð sina i Dar-
es-Salaam, höfuðborg Tanz-
aniu.
Á HINUM nýlokna afmælis-
fundi samtakanna, fóru fram
itarlegar umræður um fram-
tiö þeirra og lögðu ræðumenn
yfirleitt áherzlu á eflingu
þeirra. Það þótti góðs viti, að á
fundinum tókst að jafna tvö
ágreiningsmál, en að visu ekki
nema til bráðabirgða. Fyrir
milligöngu Hailes Selassies
náöist samkomulag milli
þeirra Nyerere, forseta Tanz-
aniu og Amin, einræðisherra i
Uganda, um að deilur milli
þessara rikja skyldi falla nið-
ur. Amin varð að vinna það til
samkomulagsins að undirrita
viðurkenningu um, að hann
hefði iátið taka allmarga sak-
lausa Tanzaniumenn af lifi og
lofaöi hann fébótum i staðinn.
Þrátt fyrir þetta er talið, að
Nyerere hafi heldur sett ofan
viö það að sættast við Amin,
sem er nú einna illræmdastur
einræðisherra I heiminum. Þá
náöist samkomulag um að
skipuð yrði nefnd sex af-
rikanskra þjóðhöfðingja til að
leysa landamæradeilu, sem
hefur risið milli Somaliu og
Ethiopiu, en fyrrnefnda rikið
gerir kröfu til Ogadenfylkis,
þvi aö þar búa Somalir og
heyri landið þvi landfræðilega
og ættfræðilega til Somaliu.
Gowon, einræðisherra Niger-
iu, átti mestan þátt i þessari
bráðabirgðalausn, en hann
var kjörinn formaður Eining-
arsamtakanna næsta kjör-
timabil. Hann lét allmikið á
sér bera, enda virðist hann
njóta vaxandi álits eftir sigur-
inn i Biafra. Aörir þjóöhöfð-
ingjar sem sérstaka athygli
vöktu á fundinum, voru þeir
Mobutu, einræðisherra Zaire
(áður Kongo), og Tolbert, for-
seti i Liberiu, og svo Nyerere.
Amin vakti svo einnig athygli,
en af öðrum ástæöum.
Það varpaði nokkrum
skugga á fundinn, að fulltrúi
Libyu réöst harkalega á stjórn
Ethiopiu fyrir þægö hennar
við Israelsmenn. 1 framhaldi
af þessu bar hann fram þá
kröfu, að bækistöð samtak-
anna yrði flutt frá Addis
Abeba. Enginn tók undir þetta
nema fulltrúi Tunis. Araba-
rikin i Afriku hafa reynt tals-
vert til þess að fá hin Afriku-
rikin til að slita stjórnmála-
sambandi við Israel, en ekki
orðiö mikiö ágengt. Auk
Arabarikjanna hafa aðeins
Burundi, Chad, Congo-
Brazzaville, Mali, Nigeria og
Uganda ekki stjórnmálasam-
band við ísrael. Þetta telja
Arabar ekki gott merki um
einingu Afrikurikja Þeir
hafa þó ekki viljað láta þennan
ágreining leiða til þess, að
Einingarsamtök Afrfku rofn-
uðu.
Þ.Þ.
Þ.Þ.