Tíminn - 03.07.1973, Blaðsíða 11

Þri&judagur 3. júli 1973.
TÍMINN
11
jm, þar sem fólk lifir
\eð stuðningi National
ídaríski læknirinn
tti nokkra þessara staða.
rslu hans um ferðina
Rannsóknir sýna, aö fæöa sú
sem þetta fólk lifir á, hindrar
æðakölkun, þ.e.s. fitumyndun i
æðunum.
Öðruvisi i Káksus
Tröllatrú min á heilbrigði
mataræðis beið þó hnekki, þegar
ég kom til Kákasus. Þar hafði
prófessor einn rannsakað matar-
æði 1000 manns yfir áttrætt, af
hverjum 100 voru yfir 100 ára.
Hitaeiningaf jöldinn var að
meðaltali 1700-1900 á dag. Fólkið
borðaði, ósköpin öll af osti og
mjólk, en osturinn var ekki feitur.
Þá borðar fólkið mikið af hveiti-
brauöi, sem það dýfir i sterkar
sósur og einnig er allmikið
drukkið af áfengi.
Hvar sem ég kom, var mér
tekið með kostum og kynjum.
Borð svignuðu undan kræsingum
og nefna má brauðið, lauk,
tómata, gúrkur, nautakjöt kinda-
kjöt, sósur, krydd og geitamjólk,
súkkulaði, tertur og vin.
Svo var mikið skálað, fyrst i
heimatilbúnum Vodka, hreinasta
eldvatni, eða georgisku koniaki,
en slðan i léttum vinum. Máltíðin
tók stundum þrjá, fjóra tima og
alltaf var verið að skála. Mér var
alveg nóg boðið, þegar ég sá einn
öldunginn safna saman fimm
vlnglösum og tæma þau á nokkr-
um sekúndum.
Allt þetta át og drykkjan
passaði hreint ekki við það sem
ég hafði imyndað mér, en ekki er
liklegt, að alla ævi þessa fólks,
hafi það haft svona mikið til að
borða.
öldungarnir sögðu oft, að „allt
væri miklu betra nú orðið”. Einn
sagði mér, að eitt sinn hefði
ekkert annað verið til að borða i
langan tima en grænar baunir.
Tilraunir með dýr hafa sýnt, að
hitaeiningasnauður matur á
fyrstu æviárum lengir lifið og það
getur hafa verið tilfellið með
þetta fólk. Eins og áður sagði,
voru allir grannir i Vilcabamba
og Hunza, en i Georgiu hitti ég
margt forgamalt fólk, sem
þjáðist af offitu. Það hafði ég talið
útilokað.
Sonia Kvedzenia er 107 ára og
akfeit. Þegar ég spurði hana,
hversu lengi hún hefði verið
svona, hló hún og svaraði: — Ég
fór að fitna, þegar ég hætti að
eiga börn. 1 sextiu ár hef ég verið
eins og tunna og börnin mln eru
það lika. Móðir min var enn
feitari.
Það var ekki langt siðan
móðirin hafði látizt og þá var hún
elzt allra á svæðinu. Sem læknir
hef ég alltaf haldið og þaö er
raunar reynsla min, aö yfirfeitt
fólk verður aldrei mjög gamalt.
En þetta passaði ekki þarna.
Hreyfing gefur
hreysti
En hvort sem fólkið var feitt
eða grannt, átti það eitt
sameiginlegt: Það var alltaf að
gera eitthvað. Mörg erfiðisverkin
varð að gera, bæði utan dyra og
innan. Bæði karlar, konur og börn
gengu að öllum verkum jafnt.
Auk þess hafði landslagið sitt að
segja fyrir holla hreyfingu. Það
er ekki svo litið yfir daginn, að
vera sifellt að ganga upp eða
niður brattar brekkur til að sinna
daglegum störfum.
Georgiskur hjartasér-
fræðingur, sem numið hefur
mannfræði til fjölda ára, er sann-
færður um að hreyfing sé skilyrði
til aö ná háum aldri. Hann hefur
rannsakað hjörtu og lungu
öldunganna og komst að þvi, að
flestir þjáðust af einhverjum
sjúkdómi. En hvers vegna þolir
þetta fólk sjúkdómana betur en
við hin? Hann segir, að hin
stöðuga hreyfing geri það að
verkum, að liffærin séu betur
undir allt búin og þess vegna geti
þetta fólk fengið hjartaáfall, án
þess að taka eftir þvi.
Meðan ég var I Abkhazia heyrði
ég um mann sem kominn var ýfir
100 ára, sem eyddi sumrinu eins
og hann hafði alltaf gert — uppi i
beitarlöndunum 1 1500 metra hæð
yfir sjó — ásamt geitunum sinum.
Þar sem ég vildi gjarnan ræða við
manninn, lagði ég af stað upp
eftir ásamt nokkrum samferða-
mönnum minum Leiðin var hin
versta og tveir mannanna gáfust
upp og sneru við.
Oft hafði ég löngun til að gera
slikt hið sama, en beit á jaxlinn og
loks eftir marga klukkutima
komst ég upp á hinar frjósömu
sléttur og hitti Kosta gamla
Kashig: Hann bjó þarna ásamt
tveimur öðrum og litlum dreng I
kofa með leirþaki og geitaskinn-
um á gólfi. Matinn elduðu þeir úti.
Ég var i hálfgerðum vandræð-
um meö viðtaliö, þvi annar þeirra
sem gáfust upp, var túlkurinn
minn. Ég komst þó að þvi að
Kosta var nær þvi að vera
níræður en 107, en það ; er samt
sem áður talsvert að dvelja fjóra
mánuði ársins uppi I þessum ill-
færu fjöllum, á hlaupum kring um
geitur.
Mont mitt af þvi að hafa komizt
alla leiðina upp, dvinaði nokkuð,
þegar ég fékk að vita, að gamli
maðurinn hafði verið helmingi
fljótari.
Erfðirnar
Flestir sem rannsaka aldur,
eru sannfærðir um,að hár aldur sé
að einhverju leyti arfgengur.
Lengi hefur verið vitað, að æva-
gamalt fólk, hefur átt foreldra,
sem verið hafa langlifir. Þetta
fékkst staðfest i viðtölum minum.
Næstum allir höfðu átt foreldra,
sem komust á aðra öldina.
í dag eru ekki þekktir neinir
litningar, sem hafa áhr'if á mögu-
leika manna til lengra lifs — það
sem vitað er, er það að sumir
litningar eru ekki til staðar og
þess vegna myndast ekki sjúk-
dómar og elli. Ég hélt fyrst að
þessa „slæmu” litninga vantaði
helzt I fólk, sem býr einangrað og
gæti þess vegna haldið þeim I
burtu. 1 Hunza gat þetta reynzt
rétt, en aðra sögu er að segja frá
Kákasus. Þar hitti ég hundrað
ára gamalt fólk af ótal kynstofn-
um — en allir áttu eitt sameigin-
legt — þeir höfðu átt mjög lang-
lifa foreldra.
Mikill áhugi á hinu kyninu er oft
talið merki um lifsþrótt, einnig
þarna uppi. í Kákasus spuröi ég
marga, hversu lengi þeim hefði
fundizt þeir vera ungir.
Jonashian gamli, 110 ára, varð
dálitið feiminn við spurninguna,
vegna þess að með mér var kona,
læknir frá læknamiðstöð
svæðisins. Hann hélt nefnilega að
það „að vera ungur” ætti við kyn-
lifiö og sagði siðan að hann heföi
verið ungur þar til fyrir tiu tólf
árum.
Prófessor Pitzkhelauri hefur
gert könnun sem sýnir, að það er
að langmestum hluta gift fólk,
sem verður mjög gamalt. Undan-
tekningarnar eru örfáar. Auk
þess sýna tölurnar að konur, sem
eiga mörg börn, verða langlifari.
Þetta virðist sýna að hamingju-
samt' hjónaband lengir lifið og
þetta kom vel fram i einu viðtala
minna. Það var maöur, sem hafði
kvænzt i sjöunda sinn fyrir
þremur árum. — Sex fyrstu
konurnar minar voru stórkost-
legar konur, segir hann — en
þessi siðasta er skapill og dauf og
mér finnst ég hafa elzt um tiu ár,
siöan ég kvæntist henni.
,
Hún er 103ja ára og hefur alla sina ævi unniö á ökrunum I Equador, þar til fyrir 7 árum, að hún lét litlu
systur sinni eftir crfiðið — sú er 96 ára.
Virðing fyrir ellinni
Allir þeir staðir, sem ég heim-
sótti, höfðu það sameiginlegt, að
þar er borin mikil virðing fyrir
þeim gömlu. Allir búa með fjöl-
skyldunni og eru eins konar mið-
punktur hennar. Gamla fólkið er
heldur engum til byrði, heldur
gerir það gagn.
Fjölskyldumeðlimirnir lita upp
til hinna öldnu vegna reynslu
þeirra og vitneskju um allt i
lifinu. í Hunza er meira að segja
nefnd tuttugu öldunga, sem
hjálpa höfðingjanum til að
stjórna.
1 þessum rikjum er engin eftir-
launaaldur og gamla fólkinu er
ekki. ýtt til hliðar, eins og I
„menningarlöndunum” Það
missir heldur ekki trúna á sjálft
sig sem nýta borgara. Þegar ég
spurði Seliac Butba, 121 árs,
hvort hann hjálpaði til við hús-
byggingu I grenndinni, svaraði
hann: „Auðvitaö. Þeir geta það
ekki án min.”
TemurTarba, sterklegur og vel
vaxinn hestamaður i Duripsi,
hafði haldið upp á aldarafmæli
sitt þremur vikum áöur en ég
kom Hann var greinilega stoltur
af aö hafa náð þessum áfanga og
hélt áfram að starfa eins og fyrr.
— Það er náttúrlega bezt að vera
ungur, sagði hann — en ég er
hraustur og liður ágætlega I alla
staði, á indæl börn og nýt lifsins.
í könnun Pitxhhelauris kemur
einnig fram, að af þeim 15000
manneskjum, sem hann athugaði
og komnar voru yfir áttrætt,
halda yfir 70% áfram störfum
sinum af fullum krafti, en allir
gera eitthvað. Ef fólkið hætti að
vinna, myndi lifsneistinn slokkna.
Margir öldunganna lögðu
áherzlu á að vera frjálsir og geta
gert það sem þá langaði til. Sonia
Kvedzenia, 107 ára, sagði, að
fólkið lifði ekki svo lengi núna, ef
það lifði ekki frjálsu lifi. Við höf-
um svo miklar áhyggjur og get-
um ekki alltaf gert það sem okkur
langar til, sagði hún.
Ef til vill hefur það lika áhrif,
hversu lengi fólk býst við að lifa. 1
Bandarikjunum búast allir viö aö
verða ekki eldri en 60-70,en I
Abkhazia ætlast allir til að verða
100 ára og furðulega margir
verða það. Enginn hefur ennþá
getað fundið viðunandi visinda-
lega skýringu á þessu og ég er
sjálfur þeirrar skoðunar, að langt
verðir þar til sú gáta leysist. „c
Gavriel Chapnian, 117 árablés ekkieinu sinni úr nös eftir að hafagengið
upp snarbratta brekkuna, með kartöflur I fötu og poka á bakinu.