Tíminn - 02.10.1973, Blaðsíða 10

Tíminn - 02.10.1973, Blaðsíða 10
Alþjóöleg risafyrirtæki — auö- hringar — eru nú mjög I sviösljós- inu. Greinin fjaliar um eitt af þeim, ameriska risann ITT, sem hefur m.a. á samviskunni sam- starf viö nasista I Þýskalandi, tii- raun til aö hefja borgarastyrjöld i C'hile og afskipti af stjórnmálum i Bandarikjunum meö geysileguni fúlgum til kosningaáróöurs Nix- ons. Aðalstöðvar ITT eru i New York, en áhrifavald þess nær til um 90 landa. Gróöi þess árið 1972 var 8,6 milljarðar dollara og það er um það bil tiunda stærsta fyr- irtæki heims. En hvað umtai snertir slær það hin út og það er yfirleitt slæmt umtal. Akefö fyrirmanna ITT við að taka hagsmuni fyrirtækisins fram yfir lýðræöislegar leikregl- ur og sjálfstæði þjóða, hefur leitt til hneykslismála, sem gefa Watergate-hneykslinu ekkert eft- ir. New York Times lýsti einu sinni yfir, aö enginn sósíalistiskur gagnrýnandi gæti kastað meiri rýrð á auðhringana i Ameriku, eða nitt niður slagorðið „frjálst framtak” meira en ITT hefur gert. Allt milli grasflata og gervihnatta Bókstafirnir ITT standa fyrir International Telephone and Telegraph Corporation. I raun- inni á fyrirtækið öll simafyrirtæki og simaverksmiðjur frá Balkan- skaga til Kyrrahafs. Það hefur m.a. haft umsjón meö „beinu lin- unni” milli Moskvu og Washing- ton og séð um simastofnunina i Vatikaninu. Páfinn fékk sima úr gulli eins og ofurlitinn þakklætis- vott. En öfugt við önnur risafyrir- tæki eins og General Motors Ford Shell, Esso og IBM sérhæfir ITT sig ekki á einu sviði eingöngu. ITT er „blandaö” fyrirtæki og fjöldaframleiðir vörur eins og krana, rafmagnsperur, djúp- frystan mat og ratsjártæki. Þaö framleiöir mest i þá gervihnetti, sem Bandarikjunum þóknast aö láta sveima yfir okkur. Og til aö nefna eitthvað jaröneskara — þá útbjó það grasvellina á Olympiu- leikvanginum i Múnchen. ITT bakar kökur, útbýr niðursuðuvör- ur, gerir við bilbremsur, byggir hús (helzt heila bæi) rekur hótel og bilaleigur. Svo mætti lengi upp telja. Yfirmenn fyrirtækisins ráða beinlinis yfir lifsafkomu 1-2 milljóna manna og ráða yfir fjár- munum, sem eru meiri en þjóöar- framleiðslan er virði i mörgum löndum. Aðferðum þessa risa var lýst t.d. við Nurnbergdómstólinn eftir siðari heimstyrjöldina og ung- verskan alþýðudómstól einnig i öldungadeildaryfirheyrslum i Bandarikjunum og nú seinast i bók eftir brezka blaðamanninn Anthony Sampson. Hann hefur m.a. fundiö mikið af skjölum, sem sanna samskipti ITT viö naz- ista i Þýzkalandi. Hluthafar í þýzkum sprengjuflugvélum Fyrsti ameríski kaupsýslumað- urinn, sem Hitler tók á móti eftir valdatöku sina 1933, var einmitt stofnandi ITT og yfirmaður, Sosthenes Behn. Hann var upp- runninn i Vestur-Indium, en faðir hans var danskur. Sosthenes hóf starfsemi sina stuttu eftir fyrri heimstyrjöldina með þvi að taka að sér vesalt simafyrirtæki i Puerto Rico. Þeg- ar hann kom tuttugu árum seinna til Berlinar var hann hæstráðandi i umfangsmiklu fyrirtæki, sem átti milljóna „útibú” i Þýzka- landi. „Hitler er prúðmenni og er einnig mjög glæsilega klæddur”, lét ITT yfirmaöurinn hafa eftir ser eftir fundinn með Hitler. Bankamaður að nafni Von Schröder, var settur yfir þýzku ITT fyrirtækin. Hann var siðar háttsettur SS maður og sá um fjármál þeirrar stofnunar. Annar trúr samstarfsmaður var dr. Westrick, sem jafnframt þvi aö þjóna ITT var sérlegur útsendari Ribbentrops utanrikisráðherra við ýmis tækifæri. Samstarfs- menn ITT af Gyðingaættum voru HID RÉTTA ANDLIT ITT-AUÐHRINGSINS Já, við buðum milijón dollara til að iosna við Salvador Allende ....ITT-forstjórinn Harold S. Geneen viö yfirheyrslu. fljótlega leystir af hólmi af hrein- ræktuðum Germönum. Schröder reyndist auövelt að útvega þýzku ITT fyrirtækjunum umfangsmikla vopnaframleiðslu. Auk þess átti ITT 28% af hluta- bréfunum i Focke-Wulff flugvéla- verksmiðjunni, sem framleiddi sprengjuflugvélar til höfuðs Evrópu og Bandarikjunum. Framkvæmdastjórar ITT gerðir að herforingjum í bandaríska hernum Stjórnmálastefna ITT nú skýrir ágætlega andstöðuna gegn auð- hringum, þvi að þeir eru að eyði leggja framleiösluna i hverju landinu af öðru, án tillits til mannlegra og þjóðfélagslegra viðhorfa. Velgengni ITT i Þýzka- landi og þýzk-hernumdum svæö- um var svo gifurleg, að við lá að dótturfyrirtæki i öðrum löndum drægjust saman eöa hættu alveg. A móti kom, að ITT fékk athyglisverö friðindi hjá þýzkum stjórnvöldum. Það lá ljóst fyrir, að ef Hitler ynni striðið, yrði litið á ITT fyrirtækin i Þýzkalandi sem þýzk. En fyrirtækið var ekki svo ófor- sjált að veðja aðeins á einn hest. Um leið og Focke-Wulff flug- vélarnar sökktu ameriskum her- og flutningaskipum útbjó ITT- rannsóknarstofa i Bandarikj- unum með aðstoð landflótta franskra visindamanna, kerfi, sem hjálpaöi herskipum aö sökkva þýzkum skipum.. Þvi nær sem dró striðslokum og falli Þýzkalands, þvi betur léklTT hlutverk sitt sem þjóðhollt, ameriskt fyrirtæki. Sama dag og Paris var frelsuð, skaut Sosthenes Behn upp kollinum þar klæddur frönskum einkennis- búningi. Hann var þá i hlutverki ráögjafa fyrir ameriska herinn. Þrir framkvæmdastjórar hjá ITT voru gerðiraðyfirhershöfðingjum og Westrick, sem var yfirlýstur striðsglæpamaður fékk að fara frjáls ferða sinna á þeim for- sendum, að hann ætlaöi að láta ameriska hernum i té mikilvægar leyniskýrslur. ITT-veldið var greinilega i engri hættu. Og ekki nóg með það, ITT komst svo glæsilega yfir þetta timabil, að áratugum seinna fékk það greiddar striðsskaöabætur af ameriskum stjórnvöldum vegna skemmda á eignum þess i Þýzka- landi. Uppljóstranirnar um ITT við Nurnberg-dómstólinn köfnuðu alveg i heildarreiknings- skilunum. En aftur á móti var ITT aðalsakborningurinn við dómstól i Ungverjalandi árið 1950. Þrir háttsettir starfsmenn voru ákærðir fyrir njósnir, hermdarverk o.fl.. Ungverski ITT forstjórinn Geiger var tekinn af lifi, en tveir ITT menn, annar enskur, hinn ameriskur voru dæmdir i 13 og 15 ára fangelsi. Traust umheimsins á ung- verskum dómstólum var ekki mikið á þessum tima, enda há- punktur kalda stríðsins, svo dómur ungverska dómstólsins var næstum hagstæður fyrir ITT i hinum vestræna heimi. Milljón doliara til stjórn- málaafskifta. Árið 1957 lét Behn af störfum sem æðsti yfirmaður ITT og viö tók Harold S. Geneen, þá 49 ára að aldri. Hann var mjög stoltur af „utanrikisráðuneyti” sinu. Á launalistanum voru m.a. fyrr- verandi aðalritari Sameinuðu Þjóöanna Trygve Lie, fyrr- verandi framkvæmdast jóri NATO, Paul-Henry Spaak og fyrrverandi forseti Alþjóða- bankans, Eugene Black, auk þess röð af ameriskum yfirhershöfð- ingjum. Samt flæktist Geneen i mál, sem hnekkti áliti ITT meira en öll uppátæki Behns. Staðreyndir i málinu hafa fyrst komið i ljós nú i ár, en málið má rekja aftur til kosninganna i Chile árið 1964. ITT hafði mikilla hags- muna að gæta i Chile, t.d. einka- leyfi á öllum simastofnunum og óttaðist þvi eins og pestina að marxistinn Allende kæmist að völdum. Þessvegna bauð Geneen ásamt öðrum auðhringa- foringjum, bandarisku leyni- þjónustunni CIA fjárhagslega að- stoð, til að hún styddi mótfram- bjóðanda Allendes, Frei. CIA- yfirmaðurinn John McCone neitaði og Frei sigraði án að- stoðar auðhringa. 1970 voru aftur forseta- kosningar i Chile og þá endurtók Geneen tilboð sitt. Nú átti hann auðveldara með að ná samkomu- lagi við McCone, þvi hann hafði látið af störfum sem yfirmaður i CIA og var orðinn framkvæmda- stjóri i ITT. Hann var samt ennþá ráðgjafi i CIA, svo hann átti auð- velt með að gerast milligöngu- maður. Geneen bauð eina milljón dollara. Tilboðinu var enn ekki tekið, en ITT gerði margar tilraunir til að spilla fyrir Allende. Markmiðið var aðallega að koma af stað fjárhagslegri ringulreið i Chile, án tillits til hvaða afleiðingar það gæti haft fyrir borgara landsins. En að lokum leiddi áætlun ITT gegn „blóðsúthellingum og e.t.v. borgarastyrjöld” til rannsóknar öldungadeildarnefndar, en málið var tekið upp eftir að ameriskt dagblað dró það fram i dags- ljósið. ,/Höföingleg gjöf" til flokks Nixons. Um leiö og þetta gerðist var ITT flækt i annað hneykslismál, i þetta sinn á heimaslóðum. Upp- hafið var stærsta fyrirtækjasam- steypa i sögu Bandarikjanna, sameining ITT við trygginga- fyrirtækið Hartford, gamalgróið fyrirtæki, sem einu sinni hafði sjálfan Abraham Lincoln fyrir viðskiptavin. Geneen hafði einkum áhuga á þessu fyrirtæki vegna geysilegra tekna af tryggingagjöldum, sem myndu tryggja honum fjármuni til enn frekari útþenslu auðhringsins. Hingað til hafði slikur samruni verið borgaður með hlutabréfum, en það kerfi fórst fyrir, þegar hlutabréfin tóku að falla i lok sjöunda áratugsins. Það var talsvert áfall, þegar lög gegn stækkun auðhringa i Bandarikjunum kröfðust að ITT og Hartford yrðu aðskilin á ný. Það vakti talsverða undrun, þegar i ljós kom nokkrum mánuðum seinna, að dómsmála- ráðuneytið og ITT höföu komizt að samkomulagi bak við tjöldin. Aðalatriði samkomulagsins var að ITT fékk að halda Hartford gróðalindinni. Hneykslið byrjaði, þegar það kvisaöist að ITT hótelhringurinn Sheraton bauð repúblikana- flokknum 400.000 dollara (um 35 milljónir isl. kr.) til kosninga- baráttu Nixons. Seinna fannst bréf, þar sem Dita Beard, aöal- málsvari ITT i Washington, full- yrti að það væri samband á milli málaloka auðhringastækkunar- málsins og „hinnar höfðinglegu gjafar ókkar”. Samband hennar viö stjórnina var gegnum Mitchell dómsmálaráöherra, sem nú er svo rækilega flæktur i Watergate málið. Dita Beard endurtók þessar upplýsingar munnlega, en ITT og Mitchell mótmæltu harölega. Fjöldi yfirheyrsla öldunga- deildarnefndar leiddu i ljós að 400.000 dollaragjöfin hafði verið þegin, og nokkrir af æðstu ráðgjöfum Nixons höfðu staðið á bak við það, að Hartfordsmálið var þaggað. En rannsóknin leiddi engar sannanir i ljós, m.a. vegna þess að Dita Beard dró framburð sinn til baka, undir kringum- stæðum, sem gáfu málinu ógeð- felldan blæ. Watergate aðferöir og ó- keypis golfvöllur. Vitnið Dita Beard hvarf spor- laust þegar átti að yfirheyra hana. Hún fannst loksins á sjúkrahúsi i Colerado, eftir að lögreglan hafði leitað hennar um allt landið. Hún var „yfirheyrð” á sjúkrabeðnum, en lét sér nægja að láta lögfræðing lesa upp yfir- lýsingu, sem tók aftur allt, sem hún hafði áður sagt. Við Watergate yfirheyrslur kom fram, að það var Gordon Liddy, (náunginn sem stjórnaði Watergate innbrotinu) sem flutti Ditu til Coiorado. Við sjúkra- beðinn birtist einn af Watergate- persónunum, Howard Hunt (með hárkollu og sólgleraugu) og útbjó skýringuna, sem öldungadeildar- nefndin fékk. Enn eru margir af aðalmönnum Watergate-málsins og Agnew varaforseti settir i samband við ITT málið og kannski kemur i ljós, eftir að spilin hafa verið stokkuð upp, að málin eru samtvinnuð. Einnig hefur fram komiö til viðbótar að ITT gaf ekki bara þessa 400.000 dollara, heldur út- bjó lika golfvöll viö sveitasetur Nixons, San Clemente i Kali- forniu, - ÓKEYPIS! Fyrir nokkrum mánuðum lýsti Geneen yfir við nokkra fram- kvæmdastjóra ITT, að árið 1973 myndi færa auöhringum aukinn gróða og umsvif. Ef hann hefur rétt fyrir sér, er bágt að segja um hvað auðhringurinn getur leyft sér að gera næst. (þýtt. gbk) Dita Beard var ein aðaimanneskjan i hneyksiismálinu, þegar ITT gaf fjármuni til kosningabaráttu Nixons. Hún hvarf sporlaust og þegar hún fannst var hún umkringd þessum fjórum „hjálparmönnum” sem sjást á myndinni, tveimur læknum og tveimur iögfræðingum. TÍMINN í dökkum fötum í hitabylgju Kröfiiganga i I.ondon gegn nýjum innflytjendum. þrem timum áður en hann var settur um borð i vél til Bombay. Þriðja dæmið má nefna, þar sem er 28 ára Pakistani, er búið hafði i Wolverhampton i 11 ár. Hann fór i heimsókn til ættingja sinna heima, en þegar hann kom aftur til Bretlands, fann hann öll hlið lokuð. Hann fékk að hringja i bróður sinn, en var siðan sendur með næstu vél úr landi. t júni s.l. setti stjórnin það ákvæði, að allir innflytjendur skyldu leggja fram vegabréf sitt, er þeir sæktu um almanna- tryggingar. Að þvi er leiðtogar innflytjendahópa halda fram, er stefnu brezkra yfirvalda gagn- vart þeim helzt að likja við kynþáttaofsóknir. Nefna þeir dæmi um yfirgang lögreglu, sem vaði inn á heimili án tilefnis og heimti. að sér séu svnd bessi og þessi plögg. Börn fái sums staðar ekki inngöngu i skóla, fyrr en skilriki foreldranna hafi verið rannsökuð. Og fleira eftir þessu. Er verið að svæla okkur út? — spyrja þeir. Stjórn Heaths segir ekkert slikt vera á ferðinni. Praful Patel, er fluttist til Bret- landsfrá Uganda árið 1958, hefur látið i Ijós, að hann óttist, að reynsla Asiumanna i „hinni svörtu Afriku” endurtaki sig i ..hinu hvita Bretlandi”, en Patel er i þingnefnd allra flokka, er fjallar um borgararétt i brezka „heimsveldinu”. Hann segir: „Hvar endar þetta?” Hvað hindrar það, að i framtiðinni verði þess krafizt af öllum innflytjendum, að þeir hafi at- vinnuleyfi, hversu skamman tima, sem þeir hafa dvalið hér i Bretlandi. Og án atvinnuleyfis yi>i dvöi i landinu ekki leyfð. Hér yrði biátt áfram á ferðinni „önnur Kenya”. Að lokum má bæta þvi við, að þessir erfiðleikar innflytjenda hafa gert þá aö auðveldari bráð fyrir smyglara og fjárkúgara. Alitur lögreglan, að fyrirtæki i London stjórni gjörvöllu smylgi fólks til Bretlands og hafi til þess fulltrúa úti um allt land, —- og að þeir kref jist um hálfrar milljónar króna (isl.) af hverjum manni, sem smyglaðer inn. Siðan krefj- ist þeir greiðslu um lengri eðs skemmri tima fyrir að halda nöfnum hinna ólöglegu innflytj- enda leyndum. Það er þungur róðurinn fyrir þeldökkan mann, einkum úr austrinu, i Bretlandi um þessar mundir og stefnir að þvi að verða æþyngri, ef dæma má af tréttum. Það sem séð verður i fljótu bragði er þetta : Fólkiö flýr örbirgð, van- heilsu, og aðra erfiðleika i heimalandi sinu, — flýr til „fyrir- heitna móðurlandsins”, Bret- lands. Þar biða flestra þeirra geysilegir erfiðkeikar, alla vega til að byrja með. Þeir einangrast meira og minna, upp risa „niggarahverfi” eins og fvrir vestan haf. örbirgðin og vansæld- in verður ef til vill enn meiri en heima i ættlandinu heita. Og þeir sem fara smyglleiðina liggja und- ir pressu fjárplógsmannanna. Það er hitabylgja yfir Bret- landi. Bretar eru i geysilegum vanda staddir. Saman rekast alþjóðahyggja bræðralag og þjóðarhyggja — þjóðarhagur. Það er ekki spurningin um „vont fólk” og „gott fólk”, heldur skyn- semi og framsýni. En einhverjir hljóta alltaf að fara varhluta, þótt „rétta leiðin” sé farin. — Stp. „Hitabylgja”. Arið 1962 gerðu stjórnvöld i Bretlandi ýmsar ráðstafanir til að draga úr innflutningi þel- dökkra frá löndum „Hins nýja heimsveldis” i Afriku, Asiu og Vestur-Indium. Stjórn Heaths herti enn mjög eftirlit og jók hömiur á þessum innflutningi ár- ið 1971, þannig að þessu fólki er nú verulega erfitt um vik, miðað við það sem áður var. Fram til þessa árs átti fólk, sem flutzt hafði til landsins'eftir ólöglegum leiðum, ekki á hættu að verða flutt úr landi eftir að það hafði dvalið i landinu, þ.e. Bretlandi, i þrjú ár. Nú hefur hins vegar æðsti áfrýjunarréttur Bretlands, Law Lords, gert lögin frá 1971 aftur- verkandi, sem þannig ögra nú þúsundum innflytjenda, sem töldu sig vera farna að lifa „lög- mætu lifi” i landinu. Mikið er af Asiumönnum i Bret- landi eða um 600 þúsund manns. Alitið er, að allt að 10 þúsund þessara manna hafi komið inn i landið eftir ólöglegum leiðum. Mikill ótti rikir þvi meðal þeirra, þar sem þeir geta búizt við skyndiiegri brottvisun úr landi. Það eykur á áhyggjur þessa fólks, að stundum er farið á svig við hefðbundna. lagalega vernd. Innanrikisráðuneytið brezka get- ur nú gefið út skipun um, að innflytjendum sé visað úr landi. Hvorki er kunnugt um nöfn né fjölda þeirra innflytjenda, sem handteknir hafa verið á undan- förnum mánuðum. Þó er vitað, að allnokkur hluti þessa fólks hefur þegar verið sent úr landi tii sins heimalands, en aðrir sitja áfram i fangelsum um allt Bretland. Dæmi má nefna um einn ólög- legan innflytjenda, sem handtek- inn var dag einn á götu i London i marz s.l., haldið i fangelsi i viku, en siðan sendur með flugvél til Nýju Delhi á Indiandi. Annar Ind- verji, sem búið hafði i Bretlandi siðan 1969, var handtekinn alveg lyrirvaralaust. Fjölskylda hans fann hann eftir fjóra daga, aðeins Fjölskylda frá Asiu, i Bretlandi. Yfir ólögiegum innflytjenduin vofir nú sú hætta, að þeim verði fyrirvaralaust visað úr landi. STÆRSTA KEPPNI HÉR Á LANDI A myndinni sjást sigurvegararnir úr hverjum flokki ásamt módelum. (Talið frá vinstri) nr. I af meisturunum, Elsa Haraldsdóttir frá hár- greiðslustofunni Salon Veh.Nr. 1 af sveinunum Anna Sigurjónsdóttir og nr. 1 af nemunum varð Pamela Thordarson báðar frá hárgreiðslustof- unni Krista. (Tímamynd Gunnar.) Á SUNNUDAGINN var haldin stærsta hár- greiðslukeppni, sem fram hefur farið hér á landi og sú,íengsta. Stóð keppnin yfír i tólf tima. Kosinn var íslands- meistari og mun hann taka þátt i Norðurlanda- keppni hárgreiðslu- meistara. Að þessari stærstu keppni, sem fram hefur farið hér á landi, stóðu Hárgreiðslumeistarafélag ts- lands og Meistarafélag hárskera. Hárskerar voru með enga keppni, aðeins sýningu á þvi nýjasta i greiðslu og klippingu. Tóku 18 hárskerar þátt i sýningunni. Höfðu þeir boðið hingað Bent Wickman þekktum hárskera frá Danmörku. Var hann með nám- skeið i Iðnskólanum á laugardag- inn, þar sem hann kynnti það nýj- asta í þessari grein. Einnig var hann dómari i keppni hár- greiöslukvennanna. I tslandsmeistarakeppninni i hárgreiðslu tóku þátt 36 manns. 12 meistarar, 12 sveinar og 12 nemar. Voru veitt 1. verðlaun i hverjum hópi. Nr. 1 af meisturun- um varð Elsa Haraldsdóttir frá hárgreiðslustofunni Salon Veh. Hlaut hún tslandsmeistaratitilinn ásamt rétti til þátttöku i Norður- landakeppni hárgreiðslumeistara þann 25. nóvember. Mun einnig sú sem varð nr. 2 hafa rétt til þátt- töku i þeirri keppni. Nánar verður sagt frá keppninni i Timanum á morgun. Kris.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.