Tíminn - 14.10.1973, Blaðsíða 14

14
TÍMINN
Sunnudagur 14. október 1973.
Borgarfjörður eystri. Þarna sést hluti af hafnargarðinum, en hafnarmannvirki hafa þvi miður reynzt ónothæf vegna hreyfingar
Jónas Guðmundsson:
Borgarf jörður eystri
Þróttmikið samvinnustarf
og uppbygging í Borgarfirði
Kaupfélagsverzlun hefur verið I hálfa öld á Borgarfirbi eystra. Fyrst og iengst af sem sjálfstætt kaup-
félag, en undanfarin ár sem deild I Kaupfélagi Héraðsbúa. Kaupfélagið hefur jafnan beitt sér fyrir þvi
að efla atvinnulifið I þorpinu og vcriö þar eini umtaisverði vinnuveitandinn i áratugi.
t Borgarirði eystra er mikil náttúrufegurð, graslendi og litrik fjöli. Meistari Kjarval máiaði mikið I
Borgarfirði eystra, en hann ólst þar upp frá 4 ára aidri til fermingar, I Geitavík. Hélt meistarinn mikilii
tryggö viö Borgarfjörö til æviioka.
t fyrirtækjakynningu, er ég rit-
aði fyrir nokkrum vikum, var
vikið fáeinum orðum að Borg-
firðingum og kaupfélagi þeirra,
og minnt á útróðra og blandaðan
búskap, sem þar er stundaöur enn
þann dag i dag, á timum
strangrar verkaskiptingar. Þar
eð sú grein gaf ekki tilefni til mik-
illa skrifa um Borgfirðinga um-
fram aðra, sem eru i Kaupfélagi
Héraðsbúa, og blaðið þar að auki
myndalaust að kalla, varð hiutur
Borgfirðinga minni en efni stóðu
til. Mun nú nokkuð reynt að bæta
þar um, þvf aö samvinnustarf á
sér langa sögu í Borgarfirði
eystra.
Stofnuðu kaupfélag
árið 1917
Kaupfélag Borgarfjarðar var
stofnaö árið 1917 og starfaði undir
þvi nafni til ársins 1967, og lengst
af við mjög örðug skilyrði. A
Borgarfirði haföi veriö löggiltur
verzlunarstaöur árið 1894.
Borgarfjörður er fremur stutt-
ur og breiöur fjöröur og grösugur,
og þar var stundaður landbúnaö-
ur og róið til fiskjar, jöfnum
höndum. Lifið var I fastri rás, og
tlðindalaust var i atvinnumálum,
eins og viðast hvar annars staðar
á Austfjöröum. Þó var um margt
erfiöara á Borgarfiröi, þar eö
hafnaskilyröi eru afleit og útgerö
stærri skipa ekki fram-
kvæmanleg.
Hraðfrystihúsið
í tvo áratugi
Þrátt fyrir erfið skilyrði, réðust
Borgfirðingar i það að reisa sér
hraöfrystihús, en þau komu til
sögunnar upp úr siðari heims-
styrjöldinni. Þetta hraðfrystihús
ráku þeir i tvo áratugi, og oftast
með talsverðum halla.
Það datt vist engum i hug, að
reikningslegur ágóði yrði aö
hraðfrystihúsi, þar sem hráefnis-
öflun og starfsaðstaða var sem
hún var og er á Borgarfirði
eystra, en eigi að síður var algjör
samstaöa meðal manna um nauð-
syn hraðfrystihússins, sem
tryggði umtalsverða atvinnu i
þorpinu og firðinum. Um þessar
mundir var unniö árum saman að
hafnarbótum á Borgarfirði, þótt
reynslan hafi þvi miður orðið sú,
að bryggjugerðin er og verður
ófullnægjandi á þessum stað.
Hefur þvi verið horfiö að þvi að
reyna hafnargerð utar i firðinum,
viö Hafnarhólma, þar sem skipa-
lægi er frá náttúrunnar hendi.
Rekstur hraðfrystihússins hef-
ur siðan, fram á þennan dag, ver-
ið aðal forsendan fyrir mannlifinu
i Borgarfirði.
Hraðfrystihúsið starfar enn.
Þrátt fyrir reikningshalla,
sem mun orðinn umtalsverður,
veröur þvi ekki á móti mælt, að
nokkuð hefur fengizt i staðinn.
Þaö hefur verið atvinna fyrir
fólkið, og það var fyrir frumkvæði
þess, en ekki utanaökomandi
manns, sem húsið var reist i upp-
hafi og starfrækt. Frumkvæðið
var þvi heimafengið.
Rafstöð i
Borgarfirði
Það var kaupfélagiö, sem beitti
sér fyrir stofnun hússins,átti það
og rak. Mörg dæmi eru til þess, að
kaup félögin hafa veriö eina stoð-
in i atvinnulifi, og er Borgarfjörð-
ur eitt skýrasta dæmið um það.
Og Kaupfélag Borgfirðinga kom
fleiru i verk, sem horföi til al-
menningsheilla, en aö reka frysti-
hús, kaupa fisk og vinna hann.
Árið 1952 réðst félagið i, ásamt
Borgarfjarðarhreppi, að kaupa
disel-rafstöð fyrir þorpið. Þessa
rafveitu ráku kaupfélagið og
hreppurinn i sameiningu til árs-
ins 1963, er Rafmagnsveitur rikis-
ins yfirtóku hana og stækkuöu. Er
ekki ofmælt, að hætt er við aö
dregizt heföi lengur aö veita raf-
magni um Borgarfjörð, ef þessi
litla rafveita hefði ekki verið fyrir
hendi.
Borgfirðingar ganga i
Kaupfélag Héraðsbúa.
Arið 1967 var fariö aö horfa
mjög óvænlega um Kaupfélag
Borgfirðinga. Var þá leitað til
Kaupfélags Héraðsbúa um fyrir-
greiðslu og endurskipulagningu á
rekstri kaupfélagsins. Var mál-
efni Borgfirðinga vel tekið af
kaupfélagsstjóra og stjórn Kaup-
félags Héraðsbúa, og 9. septem-
ber 1967 yfirtók Kaupfélag
Héraðsbúa rekstur Kaupfélags
Borgfirðinga, er þá hafði um nær
50 ára skeið veitt verzlunarþjón-
ustu og tekið þátt i atvinnulifinu á
Borgarfirði eystra. Félagsmenn
mynduðu nýja deild i Kaupfélagi
Héraðsbúa.
Um það starf segir Þorsteinn
Magnússon, Borgarfirði eystra,
hér i blaðinu þ. 22. septembér:
Framkvæmdir
Kaupfélags Héraðsbúa
á Borgarfirði.
„Verzlunarhús okkar, sem var
nánast sagt orðið óhæft með öllu
til að gegna sinu hlutverki, hefur
verið endurbætt þannig, að þar er
nú oröin hin þokkalegasta að-
staða til verzlunarþjónustu. Og