Tíminn - 11.01.1974, Qupperneq 11

10
TÍMINN
Föstudagur 11. janúar 1974
HVER Á GRÆNLAND?
GRÆNLAND hefur ætfö veriö
rlkt af náttúruauöæfum. Um
aldarskeiö, alit frá 1750, var
grænlenzkt lýsi notaö á lampa I
Vestur-Evrópu. Frá 1850 og þang-
aö til nú, hefur Grænland séö
heiminum fyrir krfóliti. llinar lif-
andi auölindir eru nú á undan-
haldi: Stórhvelin eru horfin,
selurinn á undanhaldi, þorskinum
fækkar. En þá koma málmarnir
fram I dagsljósiö, aö maöur tali
ekki um hinar ótæmandi orku-
auölindir.
Hver á öll þessi auðæfi?
Frá sjónarhóli Dana er málið
einfalt. 1 Danmörku hafa verið
samþykkt lög um nýtingu málma,
oliu og gass i Grænlandi. Leyfin
varöandi námagröft hafa veriö
afhent til Greenex. Siðan hefur
ráðuneytið látið gera sérstök sér
leyfisbréf, sem á að afhenda um
40 alþjóölegum risafyrirtækjum,
sem hafa framkvæmt undirbún-
ingsrannsóknir og óska nú eftir
leyfi til nánari rannsókna. Auð-
sjáanlega er gengið út frá þvi sem
vfsu, að danska rikið hafi rétt til
að bjóöa út oliulindirnar, sem eru
e.t.v. þær mestu i heimi. Hliðstætt
þessu gaf að lita i dönsku viku-
blaði, þar sem talað var um, að
„menn” gætu nýtt sólarorkuna
meö grænlenzku leysingavatni i
risastórum vatnsorkuverkum.
„Viö getum nýtt þessa orku, ef
viö viljum”. Þannig hafa ný-
lenduherrarnir alltaf talað um
nýlendurnar „sinar”. En hvernig
er meö lagalegan grundvöll fyrir
nýtingu auðlindanna?
t Grænlandspóstinum hefur Ro-
bert Petersen magister, sem er
yfirmaður „Institut for Eski-
mologi”, skrifað um námagröft-
inn. Petersen er þekktur sem ná-
kvæmur og gætinn visindamaður,
sem segir ekki meira en hann get-
ur staðið við. Einmitt þess vegna
er umsögn hans um vandamál
varðandi réttindi á nýtingu auð-
linda i Grænlandi mjög áhrifarik.
Hann setur fram spurninguna:
hver á Grænland? Vandamálið
skiptist í þrjá hluta: 1) Hver á yf-
irborð landsins? 2) hver á landið
undir isnum? 3) hver á jarðveg-
inn?
Æ fleiri haf fylgt dæmi Indiána
siðustu árin og barizt fyrir að
endurheimta hluta af land-
svæðunum, sem voru uppruna-
lega þeirra eign, en hvitu menn-
irnir hafa lagt undir sig. Barátt-
unni er haldið uppi með mót-
mælagöngum, setuverkföllum og
málferlum, og ekki án árangurs.
Þeir hvitu hafa haft beztu vopnin,
grófustu aðferðirnar, en það get-
ur aldrei gefið þeim rétt til að
taka landsvæði Indiánanna með
gögnum og gæðum.
Samaþjóðflokkurinn á Norður-
löndum hefur á sama hátt hafið
baráttu gegn þeirri kúgun, sem
átt hefur sér stað um aldaraðir,
jafnt af Norðmönnum, Finnum og
Rússum. Þessar þjóðir hafa verið
gráðugar að eigna sér lönd Sam-
anna og stundað þar gróðavæn-
lega atvinnuvegi: loðdýraveiðar,
hvalveiðar, fiskveiðar og náma-
gröft.
Grænlendingar hafa ekki enn
krafizt þess af danska rikinu, að
réttur þeirra til eigin náttúruauð-
linda verði viðurkenndur. En
blikur eru á lofti um að svo geti
Föstudagur 11. janúar 1974
TÍMINN
n
oröiö. Danir hafa völdin, en
hvernig er með réttinn? Vanda-
málin stafa að hluta af þvi, að
Grænlendingar setja skoðanir
sinar ekki alveg nógu skýrt fram
fyrir umheiminn, en það er af-
leiöing af dönsku stjórnarfari,
sem hefur reynt að gera Græn-
lendinga eins ósjálfstæða og
hjálparvana og kostur hefur verið
á, svo auðveldara væri að styrkja
danskt vaid i Grænlandi.
Ætti ekki að leyfa auðlindunum
að vera óhreyfðum, þangað til
Grænlendingarnir geta sjálfir
ráðið yfir þeim?
(þýtt og endursagt. —gbk.)
Rætt við Sibyl Urbancic
ER / SELI
Á
SUMRIN

JM
Im
Wn&L
W
m
wl
I
f'
4-'
f
%
i
m i

1
— ÞAÐ er gaman að
koma heim. Mér finnst
ég alltaf eiga heima
hérna, og það breytist
ekki frá einu skipti til
annars sem ég kem til
landsins, sagði Sibyl
Urbancic, þegar við
náðum tali af henni um
daginn, er hún dvaldist
hér i vikutima i heim-
sókn.
Sibyl býr i Vinarborg ásamt
börnum sinum og eiginmanni
Hans Maria Kneihs flautuleikara
og prófessors við tónlistarháskól-
ann i Vin.
Stjórnar blönduðum kór
Sjálf er Sybil orgel- og sembal-
leikari, en hún er sem kunnugt er
dóttir Victors heitins Urbancic og
konu hans Melittu.
— Það er litið af mér að segja
siðustu 2-3árin, sem i frásögur er
færandi, en ég hef að mestu verið
önnum kafin við að sinna^ heimili
og börnum. Ég kenni þó á hljóð-
færi og stjórna kór, sem hélt sina
fyrstu tónleika i desember.
Kór þessi var áður karlakór og
er skipaður áhugafólki. Fyrir
nokkru bættust konur i hópinn og
þetta voru fyrstu tónleikar hans
sem blandaðs kórs.
Ætlunin er að koma yngsta syni
okkar, sem er á þriðja ári, á dag-
heimili og þá vonast ég til að geta
farið að æfa mig og halda tón-
leika, en það hef ég ekki gert
siðustu árin. Ég spilaði einnig
alltaf undir fyrir eiginmann minn
þegar hann hélt tónleika en hann
hefur haft aðra undirleikara um
sinn.
Margir íslendingar i Vin
— Eru margir Islendingar i
Vinarborg?
— Undanfarin ár hefur verið
mikið um landa þar, en nú er
nokkuð að fækka. Dr. Björn
Sigurbjörnsson, sem starfað
hefur við alþjóðlegu atómstofn-
unina, IAEA, fer heim i vor.
Sigurður Jónsson, sem var hjá
lijálparstofnun Sameinuðu
þjóðanna við vanþróuðu löndin,
UNIDO, er farinn heim. Þetta eru
hvort tveggja fjölskyldumenn,
svo eftir verður stórt skarð i
Islendingahópinn. En um 40
tslendingar hafa verið i Vin og
nágrenni undanfarin ár. Sigurður
Björnsson er i Graz. Steinar Berg
Björnsson er einnig hjá UNIDO i
Vin. Svanhvit Egilí jttir kennir
söng við tónlistarhasKólann.
Guðbjartur Guðlaugsson
málari hefur verið búsettur i Vin
um árabil. Hann er nú með mál-
verkasýningu I Gafé Museum og
gengur vel. Á myndinni eru
eingöngu nýjar myndir og hefur
hann sett töluvert. Guðbjartur
hélt síðast sýningu i Vin fyrir
tveim árum.
Sigriður Magnúsdóttir söng-
kona er einnig búsett i Vin, en
hefur verið mikið heima að und-
anförnu vegna veikinda. Þá er
fólk við ýmiss konar nám, svo
sem gitarleik, dýralækningar,
Sibyl Urbancic
Islenzka náttúru og þarna er að
finna svipaðan gróður og hér
heima. Hestarnir á þessum
slóðum eru lika svipaðir og okkar
hestar, þótt þeir séu af öðrum
stofni, litlir og loðnir. Og loftið er
hreint og tært einsog heima.
Vinir af islandi geröust
selfólk
Vinkona min frá menntaskóla-
árunum Hildur Hákonardóttir
vefari kom i heimsókn til min i
keramikgerð.svo nokkuð sé nelnt.
Þá eru einnig allmargar konur
giftar Austurrikismönnum bæði i
Vin og viðar.
Minnir á ísland.
— Dvelst þú yfirleitt i Vin?
— Á sumrin er ég að jafnaöi
einar tiu vikur i Karnten, syðsta
hluta Austurrikis. Viö eigum þar
gamalt fjallasel, og þarna uni ég
mér vel. Landslagið ofan skógar-
markanna minnir mikið á
selið i sumar ásamt Þór Vigfús-
syni menntaskólakennara. Þau
ætluðu aðeins að hafa skamma
viðdvöl, en undu svo vel hag
sinum að þau réðu sig sem selfólk
til nágrannabónda og voru i næsta
seli i hálfan mánuð og mjólkuðu
kýr bónda kvölds og morgna. Þór
brá sér lika á engjar með bónda
og stóð honum fyllilega á sporði
við sláttinn. Nágrannar minir
voru heldur vantrúaðir á
getu þeirra Hildar og Þórs við
1
sveitastörfin i fyrslu, átt'U þvi
ekki að venjast að ment)iafólk
legði sig niður við slik stöj-f. En
bóndi varð yfir sig ánægðiú' með
vinnufólkið og falaðist eftir, þeim
sem selfólki næsta sumar jtftur.
Bað hann þau að láta sig vitá með
góðum fyrirvara hvort| þau
hygðust koma,þvi hann ætlgði að
selja kú til að styrkja þauji.il að
koma aftur. Mikill skortuc er á
fólki til allra sveitastarfa,,þ.á.m.
til að gæta selja, en þaðijér létt
starf og þvi ekki hægt aMlauna
það hátt. Hildur og Þóphöfðu
áhuga á að koma aftur ekki
veit ég hvort úr verður. ,’í.'
Mengun
Það er sannarlega óljfkt stór-i^;';
borgarlifinu að vera ’þarna i'i&'
bröttum fjallshliðunum. 1 Vin er -
orðið nánast ólift fyrir ólofti.
nema helzt núna i bensinskortin-;
um. Austurrikismenn :cru þóM/
bctur á vegi staddir enýmsaf^
aðrar þjóðir hvað orku snjjMir, pris
samt hafa verið gerðar rriargar;,
sparnaðarráðstafanir, sjónyarps- 3
timi hefur verið styttur, leýfi eru f
gefin i skólum lil að 'íspnra ,
kyndingarkostnað, hver maðuri
fær aðeins 80 litra af beiisini á
mánuði Og rætt hefur veHð um,
að hver ökumaður velji sér tvo/l
daga i viku, sem hann aki okki. og
er i ráði að lima miða á bilana, /:
þar sem greint sé frá þvTíhverjip;
þessir dagar eru fyrir hyern og'r
einn.
Við þökkum Sibyl spjaliíð. Húnl
telur siggreinilega Islending þótt;;
búsett sé i öðru landi og afíjí
erlendu bergi brotin. I Austurrikij:
vita allir vinir minir og ktfnningj|
ar, að ég á við island þ'ígar ég;;ii
segi heima. — S.J.
Sibyl og eiginmaður hennar