Tíminn - 02.03.1974, Blaðsíða 8

TÍMINN
Laugardagur 2. marz 1974,

Pólitískir fangar á
fangaeynni Jaros
Norðmenn og Rússar
semja um flugvöll-
inn á Svalbarða
NTB—Osló — Norðmenn og
Sovétmenn hafa að undanförnu
setið að samningum i Osló, þar
sem samkomulag náðist um ýmis
atriði i sambandi við afnot
Sovétmanna af flugvelli þeim,
sem nú er verið að gera á
Svalbarða. Gert hefur verið
uppkast að samningi á milli rikj-
anna og búist er við þvi, að hann
verði undirritaður og birtur innan
tiðar, þvi að aðeins er eftir að
ganga frá formsatriðum, sem að
þessu lúta.
— mannréttindi fótum
troðin í Grikklandi
Rauði krossinn fékk að heim-
sækja Jaros árið 1967. Með þvi að
núverandi herforingjastjórn
hefur tekið eyjuna i notkun á nýj-
an leik, er þess krafizt viða um
heim, að R.K. fái aftur að athuga
þetta helviti á jörð, þar sem rott-
urnar hafa ráðið rikjum um aldir.
Geta má þess, enda lýsir það
þeim viðbjóði, er menn hafa alla
tið haft á þessum stað, og einnig
lýsir það vaxandi grimmd
valdhafa i heiminum og
virðingarleysi fyrir mannskepn-
unni, að fyrir 40 árum var
einræðisherranum Metaxas
neitað af heilbrigðisyfirvöldum i
Grikklandi að koma fyrir póli-
tiskum útlegðarföngum á eyj-
unni.
Jaros á sér langa hörmungar-
sögu. Árið 80 f. Kr. sendi
rómverski diktatorinn Súlla 80
þús. andstæðinga sina þangað.
Þeir, sem rotturnarr slöngurnar
og sporðdrekarnir sáu ekki fyrir,
dóu úr sjúkdómum. — SP
AAARGIR HAFA FLÚIÐ SOVÉTRÍKIN
VEGNA GAGNRÝNI Á
STJÓRNVÖLDIN
AStÐUSTU mánuðum hefur nýja
herforingjastjórnin i Grikklandi
sent um það bil eitt hundrað póli-
tiska andstæðinga sina i einangr-
un i fangelsið á eyjunni Jaros i
Eyjahafi, en hún er 5-10 km suð-
austuraf Aþenu. Fangaeyja þessi
var siðast notuð árið 1969. Frá-
sagnir af þessum ómannúðlega
stað vöktu upp mótmæli um allan
heim, og leiddi það til þess, að
eyjunni var lokað. Papadopoulos-
stjórnin, sem þó vissulega ,,lét
sér ekki allt fyrir brjósti brenna”
sá sér ekki annað fært, en að láta
undan.
Jaros er gersamlega óbyggileg
eyja. Þar er ekkert nema grjót og
sandur, enginn gróður þrifst þar.
Á veturna er þar hráslagalegt og
kalt, jafnvel þótt ekki blási vindur
af hafi, en á sumrin er varla lift
sökum hita. Eftir siðari heims-
styrjöld hafa hinar ýmsu stjórnir
Grikklands notað eyjuna sem
geymslustaði fyrir pólitiska and-
stæðinga sina. Að lokinni- borg-
arastyrjöldinni i i Grikklandi
komu sigurvegararnir fyrir 10
þúsund manns á eyjunni, en
megnið af þeim var með berkla
Þetta fólk notuðu valdhafarnir
siðan til að byggja upp fangelsi á
eyjunni. Einn þeirra, sem var i
fimm ár á eyjunni, hefur siðar
sagt svo frá.
—Við byggðum fangelsið á fjór-
um árum. 17.000 fangar strituðu
eins og þrælar við að byggja sitt
eigið fangelsi. Blómi æskunnar i
Hellas byggði þetta fangelsi með
sinum blóðugu höndum. Aðeins
eitt var okkur i huga. Vatn! Svo
að við lifðum af og gætum sagt
söguna af þvi, hvernig fangelsið á
Jaros var byggt.
Vatn er nánast ekkert, eða af
afar skornum skammti á Jaros.
Fáar fréttir erlendis frá hafa
vakið meiri athygli á undanförn-
um vikum en fregnin um að
sovézki rithöfundurinn Alexander
Solsjenitsyn hefði verið fluttur
nauðugur úr landi. Slikt hefur
ekki gert siðan Trotski var rekinn
úr landinu 1929 og sviptur
þegnrétti likt og Solsjenitsyn.
Þó hafa margir aðrir þeirra
manna, sem harðast hafa gagn-
rýnt sovézkt þjóðfélag, farið úr
landi, en munurinn er sá, að þeir
hafa farið sjálfviljugir, að
minnsta kosti i orði kveðnu.
1 rauninni áttu þessir menn ekki
margra kosta völ, þvi að þeir gátu
allt eins búizt við þvi að vera
dæmdir i langvinna fangavist, ef
þeir hefðu ekki tekið þann kost að
fara úr landi. (
Talsverður munur er þó á af-
stöðu Solsjenitsyns og flestra
þessara manna, þvi að svo er að
sjá af verkum hans, sem hann
telji, að i rauninni hafi október-
byltingin 1917 ekki verið annað i
eðli sinu en blóðug stjórnarskipti,
og að þar hafi ekki verið um
félagslega byltingu að ræða. Nýir
menn hafi komið til valda, en ekki
hafi orðið eðlisbreyting á stjórn-
arfari og þjóðfélagsskipan. Meiri
hluti þeirra manna annarra i
Sovétrikjunum, sem gagnrýnt
hafa þjóðfélagskerfið þar eystra,
virðast hins vegar annarrar
skoðunar og álita, að þrátt fyrir
allt sé unnt að breyta kerfinu til
hins betra innan frá, og að i raun
sé um sósialistiskt þjóðfélags-
form að ræða.
Hvað sem þvi liður hafa örlög
margra þeirra orðið þau, að þeir
hafa átt um tvennt að velja —-
fangabúðir eða landflótta.
A siðastliðnum tveimur árum
hafa margir þessara manna farið
úr la'ndi með leyfi sovézkra
yfirvalda. Nefna má menn eins og
Jaures Medvedev, Andrej Sinjav-
ski, Valeri Chalidze, Vladimir
Maximoff, Josef Brodski og Ana-
toli Kuznetsoff.
Þvi hefur verið haldið fram, að
brottför þessara manna úr landi
sýni, að stjórnarfarið sé öllu
mildara en áður var, og vist má
telja, að á timum Stalins hefði
önnur og harðari refsing beðið
þessa fólks.
Liklega er þó, að það séu fyrst
og fremst hinir kunnari gagnrýn-
endur stjórnarfarsins, sem fengið
hafa að fara úr landi, og að hinir,
sem ekki hafa vakið athygli
manna á Vesturlöndum, kunni að
hafa sætt harðari refsingum.
■Ci
Dr. Oddur afhendir
Þessir fjórir eru kunnastir þeirra gagnrýnenda hins sovézka stjórnkerfis, sem nú eru landflóttaEfst til
vinstri liffræðingurinn Jaures Medvedev. Þá Alexander Solsjenitsyn. Aðneðan til vinstri rithöfundurinn
og bókmenntagagnrýnandinn Andrei Sinjavskí og tii hægri skáidið Josef Brodski.
Dr. Oddur Guðjónsson afhendir trúnaöarbréf sitt sem sendiherra
tslands hjá Þýzka alþýðulýðveidinu hinn 18. desember 1973.