Fréttablaðið - 23.01.2005, Qupperneq 13

Þennan dag árið 1870 lýsti her-
foringinn Eugene Baker því yfir
að honum væri slétt sama hvort
um rétta indjána væri að ræða
þegar hann skipaði mönnum sín-
um að ráðast á búðir friðsælla
Svartfóta þar sem þeir voru í
fastasvefni við Marias ána í norð-
urhluta Montana í Bandaríkjun-
um. Baker hafði þá um tíma verið
á höttunum eftir hópi uppreisnar-
gjarnra indjána af sama ættbálki.
Baker og menn hans höfðu verið
í eftirför nokkra daga í vetrar-
kulda þegar þeir rákust á þorpið.
Þeir frestuðu árás til að detta í
það, en lögðu svo í hana þegar
leið að morgni og umkringdu
búðirnar. Einn indjáni hafði veður
af komu hermannanna og reyndi
að koma þeim í skilning um að
mennirnir sem þeir leituðu væru
þar alls ekki, en Baker hvað það
engu skipta, allt væru þetta
indjánar af sama ættbálki. Hann
skipaði mönnum sínum að skjóta
indjánann ef hann reyndi að vara
sofandi fólkið í búðunum við
árásinni. Þeir gerðu svo áhlaup
og drápu 37 karla, 90 konur og
50 börn að því er talið er. Í sum-
um tilvikum veltu þeir um koll
tjöldum og kveiktu í þannig að
fólki brann inni. Hann tók einnig
höndum um 140 konur og börn,
en skildi þau eftir allslaus í vetrar-
hörkunum þegar hann komst að
því að sum voru veik af hlaupa-
bólu. Fjöldamorðið hafði engin
eftirmál fyrir Baker eða menn
hans. ■
Í dag eru 26 ár frá því að Reyklausi
dagurinn var haldinn í fyrsta sinn,
þann 23. janúar árið 1979. Dagurinn
hefur verið haldinn árlega frá því
árið 1987 og á því verður ekki und-
antekning í ár, en reyklaus dagur
verður 31. maí.
„Í ár langar okkur að tengja dag-
inn aðkomu heilbrigðisstarfsfólks
að tóbaksvörnum,“ segir Jakobína
H. Árnadóttir, verkefnisstjóri Lýð-
heilsustöðvar í tóbaksvörnum. Hún
segir landið koma mjög vel út í
samanburði Evrópulanda á flestum
þáttum tóbaksvarna, nema helst
hvað varði stuðning við fólk sem
vill hætta að reykja. „Upplagt er
því að nota árið í ár til að taka á
þeim þætti og reyna að virkja heil-
brigðisstarfsfólk í tóbaksvörnum
þannig að úr verði skilvirkt kerfi
sem skilar góðum árangri.“
Þá segir Jakobína þrýst á um
frekari breytingar sem dregið geti
úr reykingum. Hún bendir á að
starfsfólk veitingahúsa og
skemmtistaða njóti ekki verndar
vinnuverndarlaga hvað óbeinar
reykingar varðar. „Það er hart
kveðið á um það, bæði í tóbaks-
varnalögum og vinnuverndarlög-
um, að allir starfsmenn eigi rétt á
heilsusamlegu vinnuumhverfi.
Starfsmenn veitingahúsa og
skemmtistaða er eina stéttin sem
ekki fær þessa vernd og við
þrýstum vissulega á um að þessi
mismunun verði afnumin.“ Nokkur
fjöldi landa hefur þegar stigið
það skref að banna reykingar á
skemmti- og veitingastöðum og
segir Jakobína að þar hafi svarta-
gallsspár ekki gengið eftir. „Írland
var fyrst í Evrópu og svo Noregur.
Svíþjóð stígur skrefið núna fyrsta
júní og svo Ítalía eins og greint
hefur verið frá.
Þá er Nýja-Sjáland búið að
þessu og nokkur fylki í Kanada og
Bandaríkjunum,“ segir hún og
bendir á að Kalifornía hafi fyrst
farið þessa leið árið 1998 og gengið
mjög vel. „Það er mikið til af rann-
sóknum um áhrif reykingabanns á
aðsókn að skemmti- og veitinga-
stöðum,“ segir hún og bætir við að
þær bendi ekki til þess að bannið
skaði reksturinn. „Í New York varð
til dæmis 9 prósenta aukning í
rekstri og nýjum starfsleyfum
fyrsta árið eftir að bannið tók
gildi.“ Þá segir hún nokkuð haldið á
lofti tölum um að 108 veitinga-
staðir í Noregi hafi farið á hausinn
á fyrsta ársfjórðungi í kjölfar reyk-
ingabanns, en í þeim fregnum hafi
gleymst að minnast á að þannig
hafi það verið í hverjum einasta
ársfjórðungi áður. „Ég skil áhyggj-
ur veitingamanna, en það virðist
ekkert benda til þess að ástæða sé
til að hafa áhyggjur.“ ■
12 23. janúar 2005 SUNNUDAGUR
SALVADOR DALI (1904-1989)
„Það er erfitt að halda athygli heimsins í meira
en hálftíma í einu. Sjálfum, hefur mér tekist
það í tuttugu ár og á hverjum degi.“
Betur verði stutt við
þá sem vilja hætta
REYKLAUSI DAGURINN 26 ÁRA:
Spænskur listmálari best þekktur fyrir súrrealísk málverk sín. Hann
þótti sérvitur og játaði sjálfur að hann nyti þess að gera óvenjulega
hluti með það fyrir augum að vekja athygli á sjálfum sér.
timamot@frettabladid.is
ÞETTA GERÐIST MERKISATBURÐIR
1751 Bærinn að Hvítárvöllum í
Borgarfirði brann og sjö
manns létust.
1907 Togarinn Jón forseti, fyrsti
botnvörpungurinn sem
Íslendingar létu smíða,
kom til landsins.
1973 Eldgosið í Heimaey hófst
um klukkan tvö að nóttu.
Flestir íbúanna voru fluttir
brott á fyrstu klukkustund-
um gossins, en það stóð
fram í júní.
1973 Richard Nixon Bandaríkja-
forseti lýsir því yfir í sjón-
varpi að náðst hafi friðar-
samningur í Víetnam.
1981 Tilkynnt að Snorri Hjartar-
son hljóti bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs.
1988 Mesta frost í sjötíu ár
mældist á Möðrudal á
Fjöllum, -32,5 gráður.
Réðust á rangar indjánabúðir
Elskulegur eiginmaður minn, faðir okkar,
tengdafaðir, bróðir og afi
Kristján Pétursson
Laxagötu 3a, Akureyri
Þórkatla Sigurbjörnsdóttir
Guðrún Heiða Kristjánsdóttir, Þorsteinn Krüger
Pétur Guðjón Kristjánsson, Júlía Garðarsdóttir
Helga Sóley Kristjánsdóttir, Halla Björk Kristjánsdóttir
Kristín Mjöll Kristjánsdóttir, Atli Steinn Friðbjörnsson
Pétur Ágúst Pétursson og afabörn.
verður jarðsunginn frá Akureyrarkirkju miðvikudaginn
26. janúar kl. 13.30. Þeim sem vilja minnast hans er bent á að
láta Heimahlynningu á Akureyri njóta þess.
Hjartans þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug
við andlát og útför, ástkærs föður okkar, tengdaföður,
afa og langafa,
Stefáns Þórðarsonar
Reykjahlíð 10.
Sérstakar þakkir færum við Jóni Eyjólfi lækni og starfsfólki öldr-
unardeildar LHS fossvogi og líknardeild Landakots fyrir góða
umönnun.
Ólöf Stefánsdóttir, Hannes Þór Ragnarsson, Þóra María Stefánsdóttir,
Kristinn Stefánsson, barnabörn og barnabarnabörn.
Innilegar þakkir til allra þeirra sem sýndu okkur
samúð og hlýhug við andlát og útför ástkærs eigin-
manns míns, föður okkar, tengdaföður og afa,
Jóhanns Magnússonar
bifreiðaskoðunarmanns á Ísafirði.
Sérstakar þakkir til lækna og hjúkrunarfólks á Heilbrigðisstofnun
Ísafjarðar.
Halldóra Jóhannsdóttir, Dagný S. Sigurjónsdóttir, Magnús Már Þorvalds-
son, Elva J. Jóhannsdóttir, Barði Önundarson, Magnús Ö. Jóhannsson,
Helga G. D. Haraldsdóttir, Heiðrún B. Jóhannsdóttir, Ari K. Jóhannsson
og Harpa Henrýsdóttir.
Í dag hefst Barnabíó Norræna
hússins, en það er orðinn fastur
liður í barnadagskrá hússins.
Barnabíóið er þáttur í verkefninu
Norðurlöndin í fókus sem hefur
að markmiði að miðla norrænni
menningu og hvetja til aukins
skilnings og áhuga á fjölmörgum
þáttum hennar, meðal barna jafnt
sem fullorðinna.
Í tilkynningu Norræna hússins
kemur fram að myndirnar, sem
sýndar verða einn sunnudag í
mánuði fram á vor, hafi vakið at-
hygli í heimalöndum sínum og
víðar og tekið þátt í alþjóðlegum
kvikmyndahátíðum. „Í þeim er
fjallað um ýmsa erfiðleika sem
börn geta staðið frammi fyrir, í
samskiptum við jafnaldra sína og
fullorðna. Viðfangsefninu er miðl-
að á nærgætinn og oft bráð-
skemmtilegan hátt. Myndirnar
höfða ekki síður til fullorðinna en
barna.“
Klukkan tvö í dag er sýnd
danska myndin „Strákurinn Hodd-
er“ eða „En som Hodder“ og er
byggð á verðlaunaskáldsögu
Bjarne Reuter. Leikstjórinn,
Henrik Ruben Genz, hlaut Gler-
björninn á Kvikmyndahátíðinni í
Berlín 1999 fyrir stuttmyndina
Bror, min bror sem einnig var til-
nefnd til óskarsverðlauna, en
Strákurinn Hodder er hans fyrsta
kvikmynd í fullri lengd. Í myndinni
er fjallað um 9 ára móðurlausan
dreng sem býr einn með pabba sín-
um. Myndin er textuð á dönsku. ■
HODDER LENDIR Í ÝMSUM ÆVINTÝR-
UM.
Barnabíó Norræna hússins að hefjast:
Strákurinn Hodder sýnd í dag
AFMÆLI
Sighvatur K. Björgvinsson
fv. þingmaður og ráðherra
er 63 ára í dag.
Ólafur Kvaran safnstjóri er
56 ára í dag.
Valgeir Guðjónsson tónlistarmaður er
53 ára í dag.
Guðný Halldórsdóttir kvikmyndagerð-
armaður er 51 árs í dag.
Ragnar Þór Hilmarsson málari er 39
ára í dag.
Sigrún Eva Ármannsdóttir söngkona er
37 ára í dag.
Sverrir Þór Sævarsson tónlistarmaður
er 27 ára í dag.
ANDLÁT
Guðrún Lilja Ísberg, hjúkrunarheimilinu
Skógarbæ, áður Efstaleiti 10, Reykjavík,
lést sunnudaginn 16. janúar.
Friðgeir Kristjánsson, húsasmíðameist-
ari, Bröttuhlíð 17, Hveragerði, lést mið-
vikudaginn 19. janúar.
Guðrún Brynjólfsdóttir, frá Akurey í
Vestur-Landeyjum, Njálsgerði 15, Hvols-
velli, lést fimmtudaginn 20. janúar.
Hákon Salvarsson, bóndi frá Reykjar-
firði, lést fimmtudaginn 20. janúar.
Sigurður Ó. Guðmundsson, frá Siglu-
firði, Breiðvangi 16, Hafnarfirði, lést
fimmtudaginn 20. janúar.
Þórheiður Sigþórsdóttir, er látin. Útför-
in hefur farið fram í kyrrþey.
JAKOBÍNA H. ÁRNADÓTTIR Verkefnisstjórinn í tóbaksvörnum segir landið alltaf hafa
staðið framarlega í tóbaksvörnum og spurninguna tæpast geta verið hvort, heldur hvenær
reykingar verði bannaðar á veitingahúsum og skemmtistöðum.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/V
IL
H
EL
M
Ágrip af sögu Tóbaksvarnaráðs 1969-1996:
1969 Fyrsta lagaákvæðið sem miðar gagngert að því að draga úr tóbaksreykingum.
Varað er við skaðsemi reykinga á sígarettupökkum.
1972 Samstarfsnefnd um reykingavarnir stofnuð.
1975 Haldnar tvær tóbaksvarnavikur, um vor og haust.
1976 „Herferð gegn reykingum“ haldin í grunnskólum landsins og reyklausa
skákmótið „Skák í hreinu lofti.“
1977 Sjónvarpsnámskeiðið „Hættum að reykja“ haldið. Ný lög um tóbaksvarnir taka
gildi þar sem allar tóbaksauglýsingar eru bannaðar.
1979 Fyrsti reyklausi dagurinn, 23. janúar.
1982 Annar reyklausi dagurinn og fyrsta íslenska heimildarmyndin um afleiðingar
reykinga „Ekki ég“ gefin út.
1983 Frumvarp til laga um tóbaksvarnir lagt fyrir Alþingi.
1984 Reykingar í atvinnuflugi innanlands bannaðar með reglugerð.
1985 Reglur settar um tóbaksvarnir á vinnustöðum. Ýmis ákvæði úr nýjum
tóbaksvarnalögum koma til framkvæmdar.
1987 Þriðji reyklausi dagurinn.
1993 Reykingar í Evrópuflugi bannaðar með reglugerð.
1994 Kvikmyndahúsin reyklaus 1. desember.
1995 Reykingar bannaðar í öllu atvinnuflugi með farþega milli Íslands og
annarra ríkja.
1996 Bann við tóbakssölu til einstaklinga yngri en 18 ára. Bann við fínkornóttu
neftóbaki og munntóbaki.
Heimild: Vefur Lýðheilsustofnunar/samantekt Þorvarðar Örnólfssonar