Tíminn - 03.07.1975, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 3. júli 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Hitstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiöslusimi 12323 — augiýsingasimi 19523. Verö i
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaöaprent h.f.
Umræðurnar um
vaxtamálin
Það er augljóst mál, að kauphækkanir þær, sem
samið hefur verið um að undanförnu, auka veru-
lega útgjöld atvinnuveganna. Það hlýtur þvi að
koma til athugunar, hvort ekki sé unnt að gera ein-
hverjar þær ráðstafanir, sem gætu létt þeim þessa
nýju byrði. í þeim efnum mun meðal atvinnurek-
enda sjálfra oft bent á vaxtalækkun. Eðlilegt er
þvi, að sú leið verði ihuguð hleypidómalaust og
ráðstafanir gerðar i samræmi við það, ef réttmætt
þykir.
Það er tvimælalaust, að vaxtabyrðin er orðin at-
vinnufyrirtækjum mjög þungbær, og þó einkum
þeim, sem hafa staðið I miklum framkvæmdum
eða þurfa að hafa mikið rekstrarfé handa á milli,
en það gildir t.d. um stóran hluta verzlunarinnar.
Nokkurt dæmi þess, hve mikil vaxtabyrðin er hjá
sumum fyrirtækjum, er það, að vaxtagreiðslur
Áburðarverksmiðju rikisins námu hærri upphæð á
siðast liðnu ári heldur en allar kaupgreiðslurnar.
Mörg svipuð dæmi mætti nefna. Slikum dæmum
mun þó enn fjölga vegna siðustu kjarasamninga,
þar sem fyrirtækin þurfa að auka rekstrarfé, og
vaxtagreiðslurnar munu hækka i samræmi við
það. Þegar þessi mál eru ihuguð, dugir ekki að
horfa á eitthvert meðaltal vaxtagreiðslna hjá
fyrirtækjunum, eins og hagfræðingum hættir til að
gera, þvi að mörg fyrirtæki greiða litla vexti og
lækka þannig meðaltalið. Það verður einkum að
lita á fyrirtækin, sem þurfa að greiða mikla vexti,
enda eru það þau, sem standa höllustum fæti, og
það er vegna þeirra, sem efnahagsráðstafanir eins
og gengisfellingar eru gerðar. Lækkun vaxta getur
munað verulegum fjármunum fyrir slik fyrirtæki.
Rökin fyrir háum vöxtum eru þau, að þeir séu
nauðsynlegir vegna sparifjáreigenda. Vissulega
má ekki gleyma sparifjáreigendum i þessu sam-
bandi þvi að enga hefur verðbólgan leikið grálegar
enþá. En háir vextir, sem t.d. leiða til meiri geng-
isfellingar en ella, eru ekki i þágu sparifjáreig-
enda. Ekkert leikur sparifjáreigendur verr en
gengisfellingarnar. Mjög kemur þvi til álita, hvort
ekki sé réttara að tryggja hlut sparifjáreigenda
með nokkurri verðtryggingu, en hafa þá vextina
lægri. Þetta hefur oft komið til umræðu, en ekki
komið til framkvæmda, þegar sala verðtryggðra
skuldabréfa er undanskilin.
Það er tvimælalaust, að afkoma atvinnufyrir-
tækjanna stendur ekki traustum fótum um þessar
mundir. Atvinnufyrirtækin hafa tekið á sig miklar
byrðar vegna hinna nýju kaupsamninga, eins og
áður segir. Það hafa þau eða forsvarsmenn þeirra
gert af miklum þengskap til þess að tryggja vinnu-
frið og sæmileg lifskjör. Á herðum þeirra hvilir nú
sá vandi, að þetta leiði ekki til hruns eða sam-
dráttar i atvinnulifinu. Slik hætta vofir nú yfir.
Þess vegna er það skylda rikisstjórnarinnar og
Alþingis, að athugaðar verði allar leiðir, sem gætu
orðið til að styrkja stöðu atvinnurekstrarins. Þar
kemur endurskoðun vaxtamálanna ekki sizt til at-
hugunar. Fleiri ráðstafanir koma einnig til greina.
Það má ekki dragast, að slikar athuganir verði
gerðar, og þar verði haft samráð við viðkomandi
aðila. Eftir þvi má ekki biða, að nýtt vandræða-
ástand skapist i þessum efnum, heldur þarf i tima
að reyna að koma i veg fyrir það.
—Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Karamanlis tryggir
sér völd í tíu ár
AAikiar deilur urðu um grísku stjórnarskrána
Friörikka ekkjudrottning og Karamanlis.
HINN 11. júni siðastliðinn tók
ný stjórnarskrá gildi i Grikk-
landi. Samkvæmt henni verð-
ur Grikkland lýðveldi, og er
það i samræmi við úrslit
þjóðaratkvæðagreiðslu, sem
fór fram siðast liðinn vetur um
það, hvort Grikkir ættu að
hafa konung áfram. Um 69%
þeirra, sem greiddu atkvæði,
voru andvigir konungdómi,
Eitt helzta deiluefnið i sam-
bandi við nýju stjórnarskrána
var valdsvið forsetans. Kara-
manlis forsætisráðherra vildi
hafa forsetann valdamikinn,
en stjórnarandstæðingar voru
andvigir þvi. Stefna Kara-
manlis varð ofan á, enda hefur
flokkur hans meira en tvo
þriðju hluta atkvæða á þingi.
Harðastar urðu þó deilurnar
um það, hvernig haga skyldi
forsetakjöri, ef forseti létist
eða forfallaðist, áður en kjör-
timabili hans lyki. Stjórnar-
andstæðingar vildu, að ný-
kjörinn forseti sæti aðeins
þann tima, sem væri eftir af
kjörtimabili fráfarandi for-
seta, en Karamanlis knúði
fram, að hinn nýi forseti sæti
heilt kjörtimabil, eða i fimm
ár. Svo harðar urðu deilurnar
um þetta atriði, að allir þing-
menn stjórnarandstöðuflokk-
anna gengu út i mótmæla-
skyni, eftir að breytingatil-
laga við þetta ákvæði hafði
verið felld, og tóku ekki þátt i
afgreiðslu málsins eftir það.
Alls voru 92 þingmenn fjar-
verandi við lokaafgreiðslu
málsins, en þingmenn eru alls
300. Þingmenn stjórnarand-
stöðunnar, þ.e. Miðflokksins,
jafnaðarmanna og tveggja
kommúnistaflokka, eru
samanlagt 84, en auk þess
voru fjarverandi i mótmæla-
skyni átta þingmenn stjórnar-
flokksins. Stjórnarskráin var
samþykkt með 208 atkvæðum.
1 þingkosningum á siðastliðnu
hausti fékk flokkur Karaman-
lis 216 þingmenn kjörna, enda
þótt hann fengi ekki nema 55%
greiddra atkvæða. 1 kosning-
um, sem hafa farið fram siðan
hefur flokkur Karamanlis
misst fylgi. Næststærsti flokk-
urnn er Miðflokkurinn, undir
forustu George Mavros, sem
var utanrikisráðherra i fyrstu
stjórn Karamanlis eftir að
herforingjastjórnnni var
steypt af stóli. Mavros hafði
forustu i baráttu stjórnarand-
Stæðinga gegn umræddu
ákvæði stjórnarskrárinnar.
ASTÆÐAN til þess, að umrætt
ákvæði stjórnarskrárinnar
sætti slikri mótspyrnu, er ekki
sizt sú, að stjórnarandstæð-
ingar þóttust sjá, að með
þessu væri Karamanlis að
tryggja sér völd næstu 10 árin.
Það væri ætlun hans að láta nú
kjósa forseta, sem eins konar
verkfæri hans, og láta hann
svo segja af sér, rétt áður en
kjörtímabili núverandi þings
lýkur, eða á siðari hluta árs
1979. Þá ætli Karamanlis að
láta kjósa sig forseta og gegna
embættinu næstu fimm ár.
Með þessum hætti væru völd
Karamanlis tryggð i 10 ár.
Val hins nýja forseta, sem
fór fram i þinginu siðast liðinn
fimmtudag, þykir styrkja
þetta álit. Fyrir valinu varð
Konstantin Tsatsos, sem var
forseti þingsins og er Kara-
maniis mjög handgenginn.
Tsatsos, sem er 76 ára gamall,
nýtur einkum álits sem rithöf-
undur, og mun hann hafa átt
meiri þátt i þvi að móta orða-
lag hinnar nýju stjórnarskrár
en nokkur maður annar. Tsat-
sos, sem hlaut meira en tvo
þriðju hluta greiddra at-
kvæða, vann embættiseið sinn
næsta dag. Samkvæmt hinni
nýju stjórnarskrá er forsetinn
þingkjörinn og verður að fá
meira en tvo þriðju hluta
greiddra atkvæða, en flokkur
Karamanlis hefur nú, eins og
áður segir, 216 þingmenn af
300 alls.
SAMKVÆMT nýju stjórnar-
skránni verður forsetinn mjög
valdamikill. Hann velur for-
sætisráðherra og getur vikið
honum frá, þótt hann styðjist
við meirihluta á þingi. Hann
getur neitað að staðfesta lög,
og hann getur takmarkað
verkfallsrétt, ritfrelsi og
fundahöld, ef hann telur það
nauðsynlegt af öryggisástæð-
um. Hann einn getur gert
samninga við önnur riki.
Þannig er það t.d. á valdi
hans, en ekki rikisstjórnarinn-
ar eða þingsins, hvort erlend-
ar herbækistöðvar eru leyfðar
i landinu. Hann hefur vald til
að fyrirskipa neyðarástand,
og getur þá farið með ein-
ræðisvald i 30 daga án nokkurs
samráðs við þingið. Þá getur
hann rofið þingið, án þess að
ráðfæra sig við rikisstjórnina.
Af stjórnarandstæðingum er
þvi haldið fram, að hin nýja
stjórnarskrá sé ólýðræðisleg,
og byggja þeir það á þvi mikla
valdi, sem hún veitir forsetan-
um. Karamanlis mótmælir
þessu, en segir hins vegar, að
það sé rétt, að hún sé miðuð
við griskar aðstæður, og þær
séu þannig, að forsetinn þurfi
að hafa mikið vald til þess að
geta gripið inn i og komið i veg
fyrir stjórnleysi. öðru visi
verði lýðræði ekki tryggt i
Grikklandi.
Það virðist augljóst, að
Karamanlis hefur haft de
Gaulle á margan hátt til fyrir-
myndar, þegar hann setti
stjórnarskrána. Þó veitir
griska stjórnarskráin for-
setanum öllu meira vald en
franska stjórnarskráin.
ANDSTÆÐINGAR Karaman-
lis hafa lýst yfir þvi, að þeir
muni heyja harða baráttu
fyrir þvi að fá stjórnarskránni
breytt. Þó munu sennilega
önnur mál verða ofar á dag-
skrá i Grikklandi i náinni
framtið, eins og t.d. efnahags-
málin og Kýpurmálið. Þá
beinist nú mikil athygli að
málaferlunum gegn herfor-
ingjunum, sem hafa verið
ákærðir fyrir valdaránið 1967,
og ýmsum embættismönnum,
sem störfuðu i þjónustu
þeirra. Það getur haft mikil
áhrif á grisk stjórnmál,
hvernig þeim málum lyktar.
Sennilega verða það þó
efnahagsmálin, sem ráða
mestu um framvinduna i
Grikklandi. Þau eru þar mikið
vandamál, eins og viðar.
Karamanlis hefur nú sótt um
fulla aðild Grikklands að
Efnahagsbandalagi Evrópu,
en Grikkland er nú aukaaðili.
Karamanlis telur, að aðild að
Efnahagsbandalaginu myndi
verða efnahagslega hagstæð
fyrir Grikkland, og auk þess
styrkja tengslin við Vestur-
Evrópu. Kýpurmálið getur
valdið þvi, áð hann verði að
fara gætilega i samskiptum
við Bandarikin, þar sem
bandarisk stjórnarvöld eru
talin bera mikla ábyrgð i sam-
bandi við hina misheppnuðu
tilraun herforingjastjórnar-
innar til að steypa Makariosi
og innlima Kýpur i Grikkland.
Jafnhliða þvi, sem Kara-
manlis vinnur að þvi að
styrkja tengslin við Vestur-
Evrópu, reynir hann einnig að
bæta sambúðina við Austur-
Evrópu, og hefur m.a. aukið
samskiptin við Búlgariu og
Júgóslaviu.
Karamanlis gerir sér grein
fyrir þvi, að konungssinnar
hafa enn veruleg áhrif i Grikk-
landi, enda þótt þeir fengju
ekki nema 29% atkvæða i
þjóðaratkvæðagreiðslunni um
konungdæmið. Hann kom þvi
ákvæði inn i stjórnarskrána á
siðustu stundu, að Konstantin
konungur og ættmenni hans
hafa fullt kjörgengi og geta
m.a. gefið kost á sér við for-
setakjör. Talið er, að hann
hafi sætzt fullum sáttum við
konungsfjölskylduna, enda
þótt það væri hún, og þó fyrst
og fremst Friðrikka ekkju-
drottning, móðir Konstantins,
sem átti mestan þátt i þvi að
hann lét af völdum á sinum
tima, og kaus fremur að dvelj-
ast i einskonar útlegð, en að
taka þátt i griskum stjórnmál-
um. Nú getur hann lika haldið
þvi fram. að hann hafi þá
valið réttan kost. Þ.Þ.