Tíminn - 03.07.1975, Síða 9

TÍMINN
9
Rósenkranz leikfimikennari, sem
lengi siðan var einn fremsti
starfsmaður innan stúkunnar.
Fyrsti æðsti templar var
Matthias Matthiasson frá Holti,
bróðir Jensinu móður Asgeirs Ás-
geirssonar forseta. Ritari var
Ólafur Thorlacius, siðar læknir.
Þegar templarar gáfu út 25 ára
minningarrit sitt 1909 skrifaði
einn stofnfélaganna minningar
sinar frá þessum fundi. Það var
Stefán Runólfsson prentari og
kaupmaður. Frásögn hans nefn-
ist: Gamli maðurinn. Hún er rétt
og sönn mynd þess, sem þá var að
gerast en jafnframt þvi að vera
merkileg söguleg heimild bregð-
ur hún upp hugstæðri og hug-
þekkri mannlýsingu. Frásögn
Stefáns er á þessa leið:
„Gamli maðurinn.
Jeg var fyrir nokkru kominn til
Reykjavikur, og var að læra
prentiðn i Isafoldarprentsmiðju.
Það var föstudagskvöldið 3. júli
1885. Klukkan var 7 og við vorum
að hætta vinnu. Þá minntist einn
félaga minna á það, að kvöldið
fyrir hefði verið haldinn fundur
hér i bænum, til þess að ræða og
undirbúa stofnun „Góðtemplara-
félagsdeildar”. — „Hvað seg-
irðu? Góðtemplars......? Hver
þremillinn er nú það?” spurði
annar. Hinn gat þá frætt á þvi, að
G ó ð t e m p 1 a r a f é 1 a g væri
bindindisfélag „og fleira” með
útlendu fyrirkomulagi, óttalegum
kreddum og leyndarmálum, að
nýskeð hefði verið stofnuð deild af
þvi á Akureyri, og jafnvel önnur á
tsafirði, og að nú væri kominn hér
enskur Islendingur, em vildi
stofna eina deildina hér. Fæstir
okkar höfðu heyrt þennan félags-
skap nefndan. —
— Þegar ég kom heim til min,
stóð gamall, svartskeggjaður
maður, fátæklega búinn, hár
vexti, en lotlegur, undir
húsgaflinum. Það var sjúklingur
vestan frá Djúpi, er komið hafði
með siðasta póstskipi til þess að
leita sér lækninga, og fengið að
sofa þarna i húsinu þær fáu næt-
ur, er hann beið eftir skipsferð
vestur aftur. Við höfðum sést
kvöldið áður, en litið eða ekkert
talað saman. Hann tók mig nú
þegar tali, byrjaði á góða veðrinu
o.s.frv., en vék talinu bráðlega að
þessari nýju félagsstofnun. Hann
spurði mig, hvort ég ætlaði ekki
að verða með i stofnun þess,
kvaðst þekkja það dálitið af ísa-
firði, og væri það vist allra besta
félag. Hann væri reyndar ekki i
þvi, en sjálfsagt fyrir alla unga
menn að ganga i það. Menn yrðu
að borga 2 kr. i inngöngueyri, og
svo 60 au. á ársfjóðrungi hverj-
um, en þeim aurum væri vel var-
ið, þvi að hver sem i félaginu
væri, og héldi lög þess, mætti eiga
það vist, að verða aldrei drykkju-
maður, og — slikt yrði ekki metið
til peninga. Ég sagði eitthvað i þá
átt, að það væri sjálfsagt gott að
ganga i þetta félag, en i kvöld yrði
ég að láta það vera, með þvi að
buddan væri tóm. — „Ef þér vilj-
ið, þá skal ég lána yður þessar 2
kr„ sem þér þurfið til þess, en þér
þurfið að flýta yður, þvi að fund-
urinn fer að byrja,” mælti hann.
— Ég þáði boð hans og hljóp af
stað. —
í útsuðurhorni barnaskólans
(sem nú er pósthús) voru mættir
30-40 menn. Björn Pálsson (nú
ljósmyndari á ísafirði) minntist á
það, til hvers menn væru þar
saman komnir, og bað þá, sem
ætluðu að verða með i stofnun
Góðtemplarafélagsdeildar, að
flytja sig yfir i næstu stofu (i út-
norðurhorni skólans), og þar
stofnaði hann þvi næst stúkuna
Verðandi nr. 9. Þvi kvöldi gleymi
ég aldrei.
ráðherra og Indriði Einarsson rit-
höfundur komu þar skjótt til
starfa. Gestur Pálsson beitti sér
fyrir þvi, að stúkan léti að sér
kveða i skemmtanalifi og
menningarlifi höfuðstaðarins al-
mennt. Þvi miður auðnaðist hon-
um ekki að eiga lengi samleið
með bindindismönnum i félags-
skap þeirra.
Hér verður ekki saga rakin, en
það segir sina sögu um það hver
timamót urðu með tilkomu regl-
unnar, að þegar farið var að ræða
um að koma upp húsi yfir félags-
starfsemina notaði annar eins is-
lenzkumaður og Björn Jónsson
ritstjóri orðið samkunduhús i til-
lögu sinni. Það var ekki til i mál-
inu neitt orð um slikt. Menn höfðu
aldrei hugsað sér ákveðin hús,
sem ætluð væru einungis fyrir
samkomur, fundahöld, og félags-
störf. Þjóðin hafði lengi átt kirkj-
ur og til voru veitingahús, en það
var nýtt i sögunni að-alþýðlegur
félagsskapur þyrfti húsaskjól. Nú
var sú öld hafin. Þar með urðu
þáttaskil i sögu islenzku þjóðar-
innar.
Stúkan Verðandi á niutiu ára
starf að baki i. dag. Frá þvi er
margs að minnast. Þar hafa fleiri
skörungar komið við sögu en enn
eru nefndir. Það má nefna Einar
H. Kvaran, Jakob Möller, Ólaf
Friðriksson, Pétur Halldórsson
og Tryggva Þórhallsson, svo að
brugðið sé upp nöfnum manna,
sem mótuðu drætti i svipmót
borgar og þjóðlifs. Arftakar
slikra manna hafa nú um sinn
ekki fundið köllun hjá sér til að
vinna þjóð sinni gagn innan
hinnar gömlu stúku þeirra. Þar
biða tækifærin vaskra manna.
Enginn veit hvað mikið gagn
stúkan Verðandi hefur unnið. Það
verður aldrei mælt eða metið.
Það má efast um það að ýmsir
þeir, sem verið hafa gæfusamir
bindindismenn án hennar hafi
beinlinis þurft hennar með til
þess. En þeir eru margir, fyrr og
siðar, sem minnast þess með
hlýju þakklæti eins og Stefán
Runólfsson, að þeir urðu góð-
templarar. Og áhrif þess ná langt
út fyrir félagsskapinn.
H.Kr.
Nú stóraukum við urvalið í ledurhusgögnum
Þér getið valið úr a. m. k.4 gerðum og 5 litum
af sófasettum og stakir leðurstólar eru fyrirliggjandi
í miklu úrvali, íslenzkir, norskir eða belgískir
Kvöldið eftir borgaði ég vest-
firska sjúklingnum krónurnar, og
siðan hefi ég ekki séð hann. Ég
spurðist fyrir um hann á tsafirði,
er ég kom þar 10 árum siðar, en
enginn gat gefið mér neina
fræðslu um hann. Ég á það honum
þessum gamla, fátæka og sjúka
utanreglumanni, að þakka, að ég
varð góðtemplar. Ég mun þvi
ætið minnast hans með þakklæti
og aðdáun.
Stefán Runólfsson.”
Þess var ekki langt að biða að
þjóðkunnir garpar létu til sin taka
innan stúkunnar Verðandi. Gest-
ur Pálsson skáld var um skeið
æðsti templar hennar og þeir
Björn Pálsson ritstjóri og siðar
Nýja leðurdeildin er á 3ju hæð og þangað bjóðum við öllum
þeim að koma, sem eru að leita að vandaðri og góðri vöru
Verzlið
þar sem
úrvalið er
mest og
kjörin bezt