Tíminn - 18.07.1975, Page 7

Föstudagur 18. júli 1975.
TÍMINN
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, slmi 26500
— afgreiðsluslmi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 700.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
Lækkunartillögur
fjárveitinganefndar
Nýlega hefur verið skýrt frá tillögum þeim,
sem meirihluti fjárveitinganefndar hefur sent
rikisstjórninni um frestun og lækkun útgjalda á
fjárlögum ársins 1975. Rikisstjórnin hefur nú til-
lögur þessar til athugunar og koma þær ekki til
framkvæmda,fyrr en hún hefur f jallað um þær og
samþykkt þær. Ekki er óliklegt, að nokkur breyt-
ing verði á þeim við þetta endurmat rikisstjóm-
arinnar, enda munu þá fyrir hendi gleggri upp-
lýsingar um ýmis atriði. T.d. getur orðið erfitt að
framkvæma ýmsar lækkanir á framlögum til
hafnargerða, þvi að lækkunin getur haft i för með
sér, að framkvæmdir frestist alveg, til mikils
hnekkis fyrir viðkomandi byggðarlag. 1 þvi sam-
bandi er lika oft um litlar upphæðir að ræða, sem
engin teljandi áhrif hafa á afkomu rikisbúsins.
1 efnahagslögunum, sem samþykkt voru á sið-
asta þingi var rikisstjórninni heimilað að lækka
útgjöld f járlaga um 3,5 milljarða króna að fengnu
samþykki fjárveitinganefndar. Reyndin varð sú,
að meirihluti fjárveitinganefndar treysti sér að-
eins til að gera tillögur um tveggja milljarða
króna lækkun. Ýmsum mun þó þykja, að nefndin
hafi gengið fulllangt i lækkunarátt á ýmsum svið-
um. Þetta sýnir, að það er meira vandaverk að
lækka rikisútgjöldin en ýmsir virðast ætla, eink-
um meðan þeir eru i stjórnarandstöðu. Þó eru
stórir liðir i lækkunartillögum nefndarinnar
þannig tilkomnir, að þeir hefðu frestazt hvort eð
var, þar sem t.d. hefði ekki verið hægt að hefja
framkvæmdir sökum seinkunar á undirbúningi.
Það er algengt að greiðsla á framlögum, sem á-
kveðin voru á fjárlögum, hafi frestazt af þessum
ástæðum. Þegar þetta er tekið með i reikninginn,
eru lækkunartillögur fjárveitinganefndar raun-
verulega talsvert innan við tvo milljarða.
Tillögur fjárveitinganefndar eru glöggur
vitnisburður um, að það má heita útilokað að ætla
að lækka rikisútgjöldin með teljandi niðurskurði
á verklegum framkvæmdum. Þær verða lika
stöðugt minni og minni þáttur rikisútgjaldanna.
Siðasta áratuginn hefur hækkun rikisútgjaldanna
stafað mest af tveim ástæðum. Annars vegar eru
útgjöld vegna sameiginlegrar þjónustu eða sam-
hjálpar, t.d. framlög til trygginga, heilbrigðis-
mála og skólamála. Hins vegar eru útgjöld vegna
starfsmannahalds rikisins. Hvor tveggja þess-
ara útgjalda hafa þanizt út gifurlega siðasta ára-
tuginn. Að vissu leyti hefur hér verið um eðlilega
þróun að ræða, þvi að ný viðhorf og nýir timar
krefjast aukinnar þjónustu á ýmsum sviðum og
meiri samhjálpar. Þá hefur tæknin það i för með
sér að margs konar rannsóknastarfsemi og eftir-
lit eykst, og verður ekki hjá þvi komizt, ef ekki á
að dragast aftur úr öðrum þjóðum. Hitt er svo
annað mál, hvort ekki hefði verið hægt að fara
varlegar i sakirnar á ýmsum sviðum. Hér þarfn-
ast áreiðanlega ýmsir hlutir endurskoðunar. Það
er hér, sem verður að gripa niður, ef auka á
sparnað hjá rikinu og hamla gegn taumlausri
aukningu útgjalda.
Að siðustu má svo segja, að tillögur fjárveit-
inganefndar séu glögg visbending um, að erfitt sé
að lækka útgjöldin, eftir að þau hafa einu sinni
verið ákveðin i fjárlögum. Þetta sýnir nauðsyn
þess, að vanda sem bezt fjárlagagerðina. Þannig
má margt af öllu þessu læra varðandi vinnubrögð
iframtiðinni. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Kína verður senn
mesta risaveldið
Sameiginlegt áhyggjuefni Rússa
og Bandaríkjamanna
Chou En-lai
RAÐAMENN Kinverja
ræða oft um Bandaríkin og
Sovétrikin sem risaveldin og
taka þá venjulega fram, að
Kína sé ekki risaveldi, Kina sé
aðeins sambærilegt við mörg
önnur hinna stærri rikja.
Ýmsir hafa talið þetta merki
um venjulegt klnverskt yfir-
lætisleysi, en i raun er hér um
kænlegan áróður að ræða. Með
þessu vilja ráðamenn Kln-
verja gefa til kynna, að ekki sé
ástæða til að óttast Kina eins
mikið og Sovétrikin og Banda-
rikin. Jafnframt telja þeir
hyggilegt að draga athygli frá
þeirra staðreynd, að flest
bendir til, að Kina muni áður
en langur timi liður ná þeim
áfanga, að vera ekki aðeins
jafnoki Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna, heldur mesta
risaveldi heimsins. Slik
framtíðarspá er studd aug-
ljósum rökum. Kina er ekki
aðeins fólksflesta riki heims,
heldur eru Klnverjar ein iðju-
samasta og bezt gefna þjóð
heimsins, og hafa sýnt það á
undanförnum árum, að þeir
eru undrafljótir að tileinka sér
vfsindi og tækni. Skipulag og
agi eru einkenni hins nýja
Klna og því getur uppbygging-
in þar orðið enn hraðari en
ella.
TÖLUR eru talsvert á reiki
um ibúafjölda Klna. í skýrslu
frá Chou En-lai, sem var birt á
fundi þjóðþingsins I janúar-
mánuði siðastliðnum, var
minnzt tvívegis óbeint á ibúa-
fjöldann. Chou sagði, að Kin-
verjum hefði fjölgað um 60%
slðan 1949, en þá voru þeir
taldir 542 millj. Samkvæmt
þvi ætti ibúatala Kina nú að
vera um 817 milljónir. Þá
komst Chou svo að orði á ein-
um stað, að „þetta gæti gilt
um þjóð, sem væri eins og
Klnverjar um 800 millj.
manns”.
Af hálfu ýmissa erlendra
sérfræðinga, eru þessar tölur
dregnar I efa. Þannig hefur
þekkt amerísk stofnun, sem
fylgist með ibúatölu I heimin-
um, komizt að þeirri niður-
stöðu, að ibúar Kina séu vart
innan við 1000 milljónir. I
skýrslum, sem bandariska
leyniþjónustan (CIA) birti ný-
lega, er komizt að þeirri
niðurstöðu, að ibúar Kina séu
um 927 milljónir. Ýmsir óháð-
ir sérfræðingar telja, að þessi
tala muni nokkuð nálægt lagi.
Erfitt er að spá þvi, hver
verður fólksfjölgun I Kina, t.d.
til næstu aldamóta, þar sem
valdhafarnir beita nú ýmsum
aðgerðum til að draga heldur
úr fólksfjölguninni. Þó má
telja vist, að Kinverjum muni
fjölga um nokkur hundruð
milljónir á þessu timabili og
munur á ibúafjölda þess og
t.d. Sovétrikjanna og Banda-
rikjanna verði þá enn meiri en
nú. Ekki er ólikleg spá, að
Kina verði þá fimm sinnum
fólksfleiri en Bandarikin eða
Sovétrikin.
ÞAÐ ER annars ekki fólks-
fjöldinn, sem ræður öllu um
það, hvort viðkomandi þjóð er
öflug eða ekki. Þar reynir
einnig á hugvit hennar, fram-
takssemi og iðjusemi, I þeim
efnum standa Kinverjar
áreiöanlega ekki neinni þjóð
að baki. Fyrsta aldarfjórðung-
inn, sem kommúnistar hafa
ráðið i Kina, hafa þeir beint
mestri orkunni að þvi að efla
landbúnaðinn og koma þannig
I veg fyrir, að árlega létust
milljónir manna úr hungri,
eins og áður var titt. Kinverj-
ar hafa náð undraverðum
árangri i þeim efnum. Þrátt
fyrir hina miklu fólksfjölgun
liðurenginn lengur fæðuskort I
Kina. Það er ekki sizt af
þessum ástæðum, sem þriðji
heimurinn litur á Kina til
fyrirmyndar að þessu leyti.
Sökum þess, að Kinverjar
hafa aðallega snúið sér að efl-
ingu landbúnaðarins, hafa
þeir farið hægar i sakirnar á
sviði iðnvæðingarinnar. Búast
má við, að þeir snúi sér að
henni af fullu kappi. Allt
bendir til, að þeir eigi eftir að
ná þar undraverðum árangri
ekki siður en á sviði landbún-
aðarins. Þvi er það enginn
óraunsær spádómur, að um
næstu aldamót eða jafnvel
fyrr, verði Kina orðið mesta
risaveldi heimsins.
ÞAÐ sýnir vel hyggindi Kin-
verja, að þeir eru ekki neitt að
flika þessu. Þeir látast heldur
ekki hafa nein aukin yfirráð i
huga. Það séu aðeins núver-
andi risaveldi, og þá ekki sizt
Sovétrikin, sem hafi slikt i
huga. Þess vegna vara þeir nú
Vestur-Evrópubúa sérstak-
lega við landvinningaáform-
um Sovétmanna. Vaxandi við-
sjár milli Sovétrikjanna og
vestrænna þjóða, sem jafnvel
gæti endað með vopnuðum
átökum, yrði meira vatn á
myllu Kinverja en nokkuð
annað. Eftir slik átök yrði
Kina ótvirætt mesta heims-
veldið.
Ekki væri undarlegt, þótt
núverandi risaveldi fylgist
með eflingu Kinaveldis af
nokkrum ugg. Þótt hættan af
Kina sé ekki mikil nú og verði
það ekki allra næstu árin, gæti
það fljótlega breytzt, þegar
Kina væri orðið mesta risa-
veldið. Það væri ekki með öllu
óllklegt, að sameiginlegur ótti
gæti þannig leitt til bættrar
sambúðar milli Bandarikj-
anna og Sovétrikjanna.
Af hálfu Bandarikjanna er
nú lögð mikil áherzla á nána
sambúð við Japan. Þannig
hyggjast þau m.a. vinna gegn
hættunni frá Kina. En Japan
getur orðiðóviss bandamaður.
thaldsflokkurinn hefur farið
þar með völd siðan i lok siðari
heimstyrjaldarinnar og völd
hans geta brátt tekið að bila,
likt og Kristilega flokksins á
ítaliu. Erfitt er þvi að spá
hvernig Japanir muni velja
sér bandamenn i framtiðinni.
Það er þannig ekkert undar-
legt, þótt athyglin beinist nú i
vaxandi mæli að Norðaustur-
Asiu, þar sem mætast
hagsmunir mestu stórvelda
heims. Bandarikjanna, Sovét-
rikjanna, Kina og Japans. Ef
til vill verður það mesta sögu-
sviðið á siðasta ársfjórðungi
tuttugustu aldarinnar. Ef-til
vill er það táknrænt, að Brézj-
nef og Ford skyldu halda
fyrsta fund sinn i Vladivostok.
Þ.Þ