Atuagagdliutit - 08.11.1958, Blaðsíða 8

Kalåtdlit-nunåne aulisagkanik mi-
sigssuineK ukiormåna angnertungor-
dlugo ingerdlånenarsimavon. aulisag-
kanik ilisimatut ilåt upernåK tingmi-
ssartordlune CanadaliarsimavoK ka-
pisigdlit suéinik kungne tukertinia-
gagssanik imalunit tukerternåriardlu-
git kungnut ikissagssanik aigdlerdlune
tamatuma pissuseKatånik aulisagka-
nik ilisimatoK avdla kapisigdlit suai-
nik umiarssuarmut ilautitdlugit Nar-
ssamukåunenarsimassunik tukertitsi-
niardlune åmalo ingmingnik kungne
tukertugssanik ilissivdlune onåtårisi-
mavoK. taima kapisigdlit suåinik nu-
nanit avdlanit Kalåtdlit-nunånukåu-
ssivdlune onåtårinerit kingunenaru-
mårnersut ukiut mardlugsuit nångiu-
måput. tamåkulo tåssåuput ukiut sisa-
mat tatdlimatdlunit nångiuneratigut
sårugdlingniarnerme malungnautena-
lerumårtut. taimåitumik måna sårug-
dlit ilångartomenarnerånut taortau-
ssugssanik isumakulutigingnisavdlune
pissutigssaKavingilaK.
sårugdlit 1947-me „tukertut“ Ki-
magussornerdlutik?
atagule sårugdlit angissutsimikut
måna nåmåutut misigssulåriartigik.
1957-ime Kitåne sårugdlit katitdlugit
6700-t KanoK utorKåssuseKarnere au-
lajangerneKarput, tåssa siunaisa ikia-
rigsitåjussarnere agdlisitsiuserdlugit
kisineratigut. taimatutaon sårugdlit
taimåitumik pissutsit naitsumik a-
tauts'mut OKautiginiaruvtigik imåi-
tugssåusåput: 1) sårugdlit 1947-me er-
niussut Kanga amerdlasorssusimaga-
luartut agsut ikileriarsimésåput, ima-
Ka 1950-ime erniusimassut 1947-me
erniusimassunut amerdléssutsimikut
måna nagdlersutilerput, — 2) 1953-
ime erniusimassut ukiune tugdliussu-
ne aulisarnermut tungaviuvdluartug-
ssat inutuvdlutik pissaussartunut aku-
liusimalerérput. —- 3) ilimanarpoK så-
rugdlit 1957-ime erniusimassut ukior-
pålunguit Kångiugpata, imana 1962-
irp.it, sårugdlingniarnerme pigssarsi-
viuvdluarsinaujumårtut.
sårugdlit nalunaenutsigkat pissari-
neKartartut sårugdlit angalaornerånut
avangnåne sårugdlit pissaussartut
ikiliartorput, kujatånile amerdlsput
sårugdlit ikilinigssåt isumakulutigisavdlugo pissutigssaKångilaK:
1957-ime erniaussut isumavdluarnaKaut.
(agdl. dr. phil. Erik Smith.)
neratigut aitsåt påsinarsiumårpoK. —■
Nungme aulisagkanik misigssuivfi-
nguame sulian autdlartisimassan i-
ngerdlatineKainarpoK. aussarmånå-
taoK — sordlo åma 1937-ime taimaili-
orneKarsimassoK — umiarssuåraK
„Adolf Jensen" Tunume misigssuisi-
mavoK. — kisalo Danmarkime aulisar-
nikut ministeriaKarfiup umiarssuautå
imame misigssuinermut atugausson
„Dana" Kåumåme julime augustusiv-
dlo autdlartinerane Kalåtdlit-nunåta
imartainik misigssuisimavon.
misigssuinerup tamatuma KanoK på-
sissanarfiusimanera nalunaerutigisav-
dlugo sule piårpatdlårpoK. misigssu-
gagssatut katerssorsimassat aitsåt u-
kioro misigssuivfingme (laboratoriet)
suliarineKartugssåuput. taimåitumik
matumuna nalunaerutiginenartugssat
pingårtumik tåssaunerusåput sujor-
na misigssuinertigut påsinenarsima-
ssut.
aulisagkanik ilisimatutut misigssui-
nerit Tunume ingerdlåneKalersimassut
nutåmik autdlarnigaungmata Tuno
Kitålo tamaisa ingmikut ernartusavå-
ka. kisalo åma aulisagkanik ilisima-
tutut misigssuissarnerit sumik suju-
nertanartut sunigdlo kingunenarsi-
naussut OKauseKarfigilåsavåka.
Kitåne misigssuinerit.
apernutit sonutiginartuartut utenå-
tårtuartutdlo tåssåuput: imap kissar-
nera KanoK iliartorpa, sårugdlingnik
amerdlasunik perortugssanarpa? så-
rugdlingningme amerdlasunik peror-
tugssanarniåsagpat åma iman kissar-
tussarianarpon.
1957-ime kissåssusia sårugdlérårna-
nut ajunginguatsiavigpon, tamånalo
erssernigsarumavdlugo ukiune tug-
dleringne pingasune, tåssa 1956-ime,
1957-ime åmalo 1958-ime upemåkut
aussalerneratigutdlo Fyllas Bankerne
(40 meteritut ititigissume) imap nar-
nata KanoK kissarneKarnera takutisa-
vara. imåipordlo:
1956: 23. april: 0,0° C. 5. juni: 0,8° C.
1957: 3 april 0,2° C 24. juni: 1,4° C-
1958: 6. maj: -4-0,2° C. 1. juli: 2,7° C.
ukununa takuneKarsinauvoK iman
1957-ime 1956-imingamit kissarnerusi-
massoK ama 1957-ime upernåkut imap
kissarnera 1958-ime upernåkut kissar-
neranit angnerungåtsiarsimassoK ta-
matuma kinguneranik „Dana“p 1957-
ime misigssuinerane imaK sårugdlé-
rarpagssuaKartoK påsineKarpoK, tåssa
taimaituarårnat Kalussagkat 1956-ime
Kalussagkanut nalerKiutdlugit 10—20-
riardlutik amerdlanerugamik. aussar-
dlo måna Kalåtdlit-nunåne tamane ta-
måne sigssap kigdlingane sårugdlé-
rarpagssuit atautsimik ukiugdlit (10
cm-itut -takitigissut) takunenartarsi-
nikissarnerata misigssorneranut ata-
ssumik katitdlugit 5228 nalunaexut-
serneKarput, tåukunångalo kingoma
pissarineKarsimassut nalunaeKutait
715 tuniuneKarsimåput.
sårugdlit åssigingitsunik utornåu-
ssusenartut amerdlåssutsimikut ing-
mingnut nalerniussuniarnerat suju-
nertaralugo misigssuinerup takutipå
sårugdlit 1947-me erniusimassut ukiu-
nilo Kångiutune ardlalingne pissau-
ssartunit tamanit amerdlanerssau-
juarsimassut 1957-ime ikileriarujug-
ssuarsimassut. ikileriarnerat pingår-
tumik sinerissap kigdlinguane ma-
lungnarpoK ikånerssuamilo malung-
nångineruvdlune. naugdlo sule sårug-
dlit 1947-me erniusimassut pissaussar-
tunut malungnauteKardluaraluartut
taimåitoK sårugdlingnit 1950-ime er-
niusimassunit måna anguneKalerput,
tåssame 1950-ime erniusimassut åma
amerdlasorssugamik. — 1947-me er-
niusimassut ikilinerånut pissutaussoK
pivdlugo erssentigsumik OKamen a-
jornaKaoK, kisiåne aulisarneKarpat-
dlårnerat pssutausinåungilaK. ilima-
narneruvordle Kitånit Tuno avKusår-
dlugo Islandimut ingerdlaornermit pi-
ssuteKåsassoK, sordlume åma 1945-me
erniussut taima ingerdlaorsimassut.
tåssame 1945-me erniussut amerdla-
sorssugaluartut tåssångåinavik 1953-
imit 1954-imut ikileriarujugssuarsi-
måput, tamatumungalo peKatigitit-
dlugo aulisagkanik ilisimatup islandi-
miup sårugdlit 1945-me inungorsima-
ssut ilimagissamit amerdlanerujug-
ssuit 1954-ime Islandip imartainiler-
simassut påsisimavai. agsut soKutigi-
nartuvoK sårugdlit 1947-me erniusi-
massut måna åma taimailivdlutik Ki-
magunialernersut.
ungainan uissutausimavoK sårugdlit
1953-ime erniussut Nagssugtup sujo-
råne ikånerssuarme (Store Hellefiske-
banke) 1957-ime taima angnertutigi-
ssumik sårugdlingnut pissaussunut
inutuvdlutik akulersimangmata, tåssa
pissarineKartut agfait migss. tamå-
kuvdlutik. 1953-ip 1954-ivdlo kingor-
natigut aulisagkanik ilisimatut suju-
ligtutigisimavåt sårugdlit 1953-ime
erniussut amerdlasorssuvdlutik nag-
dliukumårtut, taimanile ilimagineKar-
simångikaluarpoK tåuko sisamanik
ukioKalmardlutik taima amerdlatiga-
lutik pissaussartunut ilaulemigssåt.
ukiumåna sårugdlit utorKåussutsi-
mikut ingmikortiternerat KanoK iner-
sok aitsåt ukioro sårugdlit siunait ka-
terssorneKarsimassut misigssorneKa-
rérpata påsisinaulerumårparput. tu-
ngavigssaKarpordlo ilimagisavdlugo
1957-ime pissutsit ingerdlalersimane-
råtut ukiumånåtaoK ingerdlaneKaru-
mårtoK.
aulisagkanik ilisimatut suliåinut
tungassunik angnerussumik påsiti-
neKartarnigssaK ardlalerialersumik
kigsautigineKartarsimavoK. tåssali-
una sulineK tamdna pivdlugo ukiut
tamaisa „Beretninger vedr. Grøn-
land“-ime (Kalåtdlit-nunåt pivdlu-
go nalunaerutit) nalnaerutaussunik
sarKumersoKartaraluartoK. imåi-
nguatsiarpordle kalåtdlinit tamanit
atuarneKarsinaussumik nalunaeru-
mik sarKumersoKartarnigsså kig-
sautiginenartoK. agdlauserissat uko
ardlarit kigsautigissamik tamatu-
minga nåmagsingningniutitut oKå-
tårutduput.
påsissutauvdluartarput. ukiut ardlag-
dlit matuma sujornatigut — 1949-me
åma 1950-ime — sårugdlérarpagssuit
Omånap ernåne åmalo Diskobugtime
nalunaeKutsersorneKarsimåput; tama-
tumalo kingorna ukiune tugdliussune
nalun aeKutsigausimassut ilarpålue
ikånerssuarne kuj asingneruj ugssuar-
mitune pissarinenarput. piarnat tu-
kerdlåt avangnamut sarfamit Kitå si-
nerdlugo avangnamukåunenartarput,
angisungorsimassutdle suvfisinångor-
tut malungnartumik kujåmut inger-
dlaortardlutik. — nalunaeKutsersuine-
rit erssersitåt avdla tåssa kanger-
dlungnit avatåne ikånerssuarnut ang-
nertumik nugterarneK, pårdlagtuanig-
dle; ikånerssuarnit kangerdlungnut,
nugterneK angnikitsoralånguvoK. —
kisalo åma Kitåne nalunaenutsigkat
ilånikut ungasigsorujugtame pissari-
nenartarput. taimailivdlune Kitåne
nalunaeKutsigausimassut sårugdlit pi-
ngasut Tunup avatåne, 13-it Islandip
ernåne mardlugdlo navanerssuan
Paggivigtap (Newfoundlandip) ernåne
pissarinenarsimåput.
uvdlumikut Kanon sårugdleKar-
tigå?
ukiume sume erniussut amerdlane-
runerat sårugdlitdlo igdluartarnerat
misigssorérsimavdlugo apernut: na-
noK-una sårugdlenartigisson, åmalo:
iluanårutaussumik aulisamigssamut
sårugdlenartuåsanerpa? sågfiginenar-
sinauvoK.
Kanon sårugdlenartigineranik aper-
Kut akinen ajomarpon nauk nalunae-
Kutsersuivdlune oKatårinen tungavi-
galugo nautsorssuiniardlune misiline-
narsimagaluartoK. sårugdlenåssusia-
nut ugtutausinaussutuan tåssa sårug-
dlit pissarineKartartut amerdlåssusiat,
tamatumungale sunissartut åma ar-
dlanarput, sordlo silardlugkajussusia
silagigkajussusialunit. taimåikaluar-
dle pissaussartut amerdlåssusiat iléi-
nakugaluartumik sårugdlenåssusianut
ugtutausinauvoK, taimåitumigdlo nuå-
nersuvon ukiune kingugdlerne ma-
lungnartumik pissaussartut amerdli-
artorsimangmata. tåssa aulisarfiuv-
dluarnerussune sårugdlit ikilisimagu-
nångitdlat.
ukiumåna septemberip autdlarnau-
tå tikitdlugo sårugdlit pissausimassut
tissåjuvdlutik onimåissusiat tonsi-
ngordlugo nunanarfikutårtumik han-
delimit nalunaerutiginenarpoK, naler-
Kiussivigssatutdlo 1956-ime 1957-imilo
pissaussut sanigdliutdlugit ima issi-
konarput:
Nanortalik
K’anortoK + N arssan
Påmiut
Nuk
Manitson
Sisimiut
Ausiait
Diskobugten
1956 1957 1958
373 482 731
1.053 1.668 1.994
1.475 2.075 1.763
2.662 2.568 2.901
1.318 1.510 1.746
866 1.037 1.105
1.338 1.530 1.819
165 101 29
ukiumåna aulisarnerup Kanon i-
ngerdlasimanera måssåkut onautigi-
sagaine kisitsisit tåuko atordlugit o-
nautiginenarsinauvon. kisitsisit er-
ssersipåt Ausiangnit kujåmut pissau-
ssartut amerdliartortuartut. Disko-
bugtimile kinguariartornenartorujug-
ssusimavon, sorssungneruvdlo nånera-
ta kingorna ukiut sujugdlit nalerniu-
ssivigigåine agsorssuan kinguariarne-
narsimavon. tamatumunga atassumik
onautiginenåsaon Omåname ernånilo
måna tunioraivfiujungnaertume 1946-
me sårugdlit 68.000 kg tuninenarsi-
mangmata tamatumalo kingorna ukiu-
ne tugdliussune tunissaussartut iki-
liartuåginarsimavdlutik.
imap kissåssusia.
Kitåta avangnarpasingnerussortåne
sårugdlit nungujartornerujugssuat
malugisavdlugo pingårtuvon. tåssame
Kalåtdlit-nunåne sårugdlit atautsi-
mortumik ikiliartulisagpata tauva iki-
liartornerat sårugdlit najugåta avang-
namut kigdligissaine malungniuter-
nårtugssauvon. tamånarpiauvordlo
måna pisimasson. tamatumunga pena-
taussumik ukiune kingugdliunerussu-
ne avdlångornen umassune avdlane
malungniusimavon. avangnarpasing-
nerussume sårugdlérukiartomera ilår-
dlugo aulisagkat issigtormiunerussut
naleragdlit ugkatdlo nagdliusimåme-
rujartorsiméput — tamåna tåssauvon
imap nigdlernerulerneranut nalunae-
nutaussutut ilimagissarianarton.
iman nigdlemerulemerson aulaja-
ngivigsumik onautiginen ajornarpon.
taimågdlåt påsinenarsinausimavon
1930-p kinguninguanit imap nårpasig-
suata kissåssusia 1/s° Celsiusimik
mingnerulersimasson. ukiune måku-
nane imap ukiumut kissåssusiata ni-
kingåssutig'issartagai migssangerdlu-
git onautiginenarsinaugaluarput nig-
dlernerujartornermutdlo nalunaenu-
taussutut onautiginenarsinaunatik. ki-
siåne imana imåisinauvon imap uma-
ssue inuit kissåssutsimik ugtortaissar-
nermingne periauserissåinit malug-
ssaringnerussut. tamatumungalo ata-
ssumik navsuerutiginenarsinauvon a-
vangnarpasingnerussume umassutigut
avdlångutenarfiunerussune imap ki-
ssåssusianik ugtortaissamerit ikigtui-
nausimangmata.
Kei’Kat pingåruteKariartuinar-
nerat.
néran ukiune kingugdlerne angne-
ru j artuinartumik malungnautenale-
riartorsimasson sågfigiumavdlugo må-
na sårugdlik nimåparput. ajoraluar-
tumik aulisagan tåuna åssiglngitsuti-
gut angnikipatdlåmik ilisimassanarfi-
gårput. ilisimassavutdle ikigpatdlår-
tut ilaortorumavdlugit ukiune måku-
nane suliniarnenarpon.
1957-ip aussaunerane aulisarnikut
misigssutaussut pujortulérarssuit
„Imanuel" åma „Sujumut" néranar-
fingnik ujaissivdlutik misigssuisimå-
put. misigssuivfiginerussait tåssa U-
pernaviup kujatdliup ernå, K’ener-
tarssuarme Kangerdlup ernå- åmalo
Sisimiut ernåt (avatåt). misigssuiner-
me tamatumane aulisagkanik ilisima-
tut ilåt „Imanuel“imut ilauvdlune pe-
nautausimavon. ningitagkanik amer-
dlasorpagssuariardlune misiligtaine-
narsimavon pissaussutdlo ilarpagssue
takissutsimikut ugtortamenarsimå-
put onimailutarnenarsimavdlutigdlo.
åmåtaon nérnat 114 åriåne avaleråta
isuata tungågut nalunaenutsernenar-
simåput åmalo angissutsimingnut na-
lerniutdlugo Kanon utornåussusenar-
(Kup. 17-ime nangisaoK)
9