Atuagagdliutit - 27.10.1960, Blaðsíða 7

r
i
tunumiut erKumitsulior-
tausiat ilerKutOKaitdlo
„eskimut Kiperuivdlutik åssilialiortausiat“ pivdlugo eraarsautit
agdlagtoK Jens Rosing.
_ r „ r „ r „ „ , . ^ ,___________
mérautitdlunga ilane tusarnårtarsi-
mavunga tunumiut oKalugtuartuisa
inorujugssuit pivdlugit OKalugtuåinut
tusarKornartunut: timerslt (nunap
timåmiue) sineriangme najugaaarsi-
massut sujuaissamik sujornatigutdle.
igdlorujugssuit kissamerine inoru-
jugssuit tarranit kajortunit nipaer-
sårdlutik sancumersarput— erKumit-
sunik issikoKardlutik, Kiperugkat o-
Kautsit maligdlugit åssilialiarineKar-
simassut: ilumut inorujugssuit, umia-
tut Kåinatutdlumt takitigissut.
talerssornikut agssaitdlo aulanerisi-
gut nuna kangerdlugdlo tårsitineicar-
dlutigdlo perdlugtorssuångortineKar-
tarput. taima OKalugtuat nalåta åu-
ngajungneranit timersit sarKumerta-
raut unåK tukartalik alerdlo tigumi-
ardlugit: „tåssame tåK perdlugssuar-
dlo tålutsiutdlugit timersit agdlusior-
tarmata ukiume Kuasaliamik sikorKå-
rångat kangerdluit Kinguane."
ilumut ugpernarsissarsimavåka o-
Kalugtuartup sujuaissaisa inorujug-
ssuit tåuko nåpitarsimagait, ukiutdlo
ingerdlanerine ugperingningnera så-
kortuningortineKarsimavoK. timersit
måna migdlisimagaluarput inuinartut
ilerdlutik: tåssa inuit Dorsetfolkinik
tainenartartut Kalåtdlit-nunåta tunu-
ane thulekulturip tigumingnigtori-
simassai, Ivit, sordlo angmagssaling-
miut ingmingnut taima taissartut.
angmagssalingmiunime imåitumik o-
KalugtuaKarmat: “sujuaissavut éipa-
nigsimåput timersitdlo nuliamingnik
taortigéKatigissardlugit."
timersit åssigait tunit, eskimoKar-
fingne avdlane dorsetfolket erKumit-
suliutdlarKigsut taima taineKartarma-
ta. suniusimanerat angnertungårmat
angmagssalingmiut kigartuivdlutik
erKumitsuliortausiat erssentigsumik
tamatuminga ilisamauteKartineKar-
POK.
mérautitdlunga timersit pivdlugit
oKalugtuanik tusarnårtarnivnit ukior-
pagssuit Kångiusimåput.
ukiåkut 1959-ime — Københavnime
katerssugausivigssuarme — tugtup
nagssumerna tigumivara tåssane ki-
nat kigartupatdlangneKarsimavdlutik
isumap KanoK issusé åssigingitsut er-
ssersitdlugit. tåssane takussatut iler-
påka — kinat igdlorujugssup tarrar-
taine kajortune malugisimassåka si-
nerissame anorerssuarajugtume mé-
rauvigissavne.
„kinat" agssainikut navssårineKar-
simåput Abverdjarip nunaKarfingua-
ne Igloolik-mut Kanigtume Canada-
me, taimanikorpiaK Angmagssalingme
OKalugtuartartut OKautsip pissaunera
atordlugo timersit inungortitussissa-
ratdlarmatigik.
magister Jørgen Meldgårdip „eski-
mut Kiperuivdlutik åssilialiortausiå-
ne“ atuagkiåne Angmagssalingme er-
KumitsuliortauseK inigssarsisitdluar-
neKarsimavoK — erKumitsuliornermik
OKalugtuat sivnerujugssuardlugit oKa-
lugtuarineKarsimavdlune.
atuagkiortoK ilumortutitariaKarpoK
OKarmat: „angmagssalingmiut kultu-
riåne tåmariartortume erKumitsulior-
tauseK nivtameKartoK navsuiamiåsa-
gåine ilångutingitsorneKarsinaugunå-
ngilaK Dorset-kulturimit erKumitsuli-
ornikut pisussutilingmit pencautånile
akuneKarsimanera."
itsarnitsanigdle misigssuinerup på-
sitisinausimångilai akuniliutunik påsi-
ssutigssat ersserKigsut dorsetfolket su-
liaisa kingugdlit 1300 erKånit pissut
angmagssalingmiut erKumitsuliortau-
siånut atåssuteKartitsissugssat. sor-
dlume erKumitsuliortauseK tåuna i-
nunerup ilungersortup erssernera ki-
ngugdleK ingminit pingorsimassoK u-
kiut 19-hundredegssåne inuiaKatigit
tamarmik inuiaKatigitdlo årKigssu-
gaunerat kångneK, toKoråutarneritdlo
amerdligalugtuinartut pissaunernut-
dlo tupingnartunut ersineK pissutiga-
lugit aularKajulersimassut sualugu-
ssivatdlårnerup sianiutitigut nanertu-
ineruj ugssuanit.
nungutitåungissailemermik ersine-
rup nalåne erKumitsuliorneK sarKu-
mersimavoK itsarssup nalunartuata
sordlainitdlusoK mitdluameKardlune.
timerseK isumagssarsisitsissutut sar-
KumersorinarsivoK.
kisiåne sok (itsarnitsanik misigssu-
inikut) amigautauva Meldgårdip o-
Kausinik taineKarérsunik ugpernar-
saissugssatut akunermiliutugssaK?
soruname akissut uvanisaoK, tåssa
angmagssalingmiut aorfip tugåvanut
avdlånguj aitsumut pigssarsiniartarsi-
naunerat aj ornakusornerusimangmat
eskimut Canadap issigtuanitut Kalåt-
dlit-nunåtalo kitåta sineriåta avang-
nåtungånitut pigssarsissarsinaunerå-
nit. agdlåme aorfip tugåva ningigssa-
tut avguarneKartarpoK — KaKutigor-
tungmat. Dorsetkulturimik ingerdlat-
sissut tugåK atordlugo erKumitsuli-
ornermik „avdlånguj aitsumik" piler-
sitsinigssamut måna angmagssaling-
miut inussut periuserisinausséinit pit-
saunerussumik periusigssaKarsimå-
ngitdlat. ukiunilo kingugdleme dor-
setfolkit pivdlugit ilisimaligkavut nå-
pertordlugit — dorsetfolkit KajaKå-
ngingmata — påsisinauvarput Kilalug-
kanik Kernertanik pissaKartarnerat i-
ma angnikitsigisimassOK tugånik er-
Kumitsuliornerinarmut atugagssanik
sivnigssaKarsimanatik.
angmagssalingmiutdle Kissianik pig-
ssaKardluartarsimåput. itsarssuardle
Kissuk Kiperuinermut atorumaneKar-
nerusimagunarpoK. Angmagssagdliv-
dle erKåne Kissuk asiutinavérsårneK
ajornakusortorujugssusimavoK erKu-
mikaluartumik eskimut itsaK uvku-
sigssaK erKumitsuliornermut atusav-
dlugo soKUtigissarsimagunångilåt. tai-
måitumik uvkusigssaK atordlugo Ki-
perugkat itsarnitsat ikigtuaréinåuput,
tamatumalo tungåtigut angmagssa-
lingmiut avdlaunerussuteKångitdlat.
aitsåtdle ukiut hundredegdlit kingug-
dlersåne uvkusigssaK atordlugo Kipe-
ruissamerit atorneKalersimåput ilusi-
lersuinikut Kiperuissarnikutdlo neriu-
nartumik ineriartorsimavdlutik, pi-
ngårtumik Hudsonip ikerasåta erKå-
ne Canadame, åma Påmiut erKåne i-
låtigutdlo Nup erKåne Kalåtdlit-nu-
nåta kujatåtungåne.
angmagssalingmiut erKumitsulior-
tausiata ingmikorutigalugit ilisarnau-
tigai piniarnermut såkutit igdlumilo
atortut saunernik mikissuararssuarnik
ilusilersugkanik kikiagussanik agdla-
lersorneKartarmata. kussanarsårineK
taimåitoK „nutå“jugunarpoK Graaep
1828—30-me taisimångingmago. kisié-
ne Gråep nersualårsimavai angutit i-
ssimingnut avssarissait (ingiasungna-
vérKutait) kussanartorujugssuit saor-
nit såtut manigsut kikiagussat kussa-
nartunik agdlalersordlugit nalerKutu-
ngorsagkat.
taimåtaoK Gråep taisimavå amimi-
Laurits Møller
Amaliegade 48, København K.
Kolonial - Cigarer - Tobak
nerissagssat - sikåt - tupat
nernik avguivdlune atissanut merssu-
ssissameK. tamåko misigssorKigsåråi-
ne påsissariaKarpoK amernik Kior-
taivdlune kussanarsårissarnerme ag-
dlat atorneKartut såkunik kussanar-
såralune ardlaliuneKartartut åssigi-
gait.
tåssame tungavigssarsiniarneK aj°r-
nartarsimångilaK, ilerKutorKat nutå-
nik ilusilerdlugit sarKumerKigsinauv-
dlutik atortugssanutdlunit nutånut
tugtineKarsinauvdlutik. santumerneK
angnertorujugssuartut nagdliusima-
VOK.
Meldgårdip pingårtitdlugo taisima-
vå angmagssalingmiut Kiperuissarne-
l'åne tupingnartuliatut tunuliaKutau-
ssok, tupilalerineK årnussatdlo, na-
ngigdlunile:
. „aKigsseK saimassOK angmalukulug-
tordlo ersiorpalulårtumik issikulik å-
ssilissamut ilaussariaKarsimavoK på-
sisitsiniardlune sut tamarmik angåku-
ameningitsut, taimatutaoK pissaria-
Kartumik ilusilersuineK sujumut aula-
jangemeKarérsimassutut itarpoK ilu-
siligagssap angåkuagkatut issusianit.
nangminerssordlune åssilialiordlune
Kiperuinerit pilersineKarsimåput ilusit
avgorneritdlo agtikutigigsågkat siani-
gineKardluarsimavdlutik påsisitsissut
inunerme åma kigsauteKartoKartoK
sutdlunit avatangissut pinersarneKar-
nigssånik."
angmagssalingmiut nagguveKarKår-
nerat pivdlugo påsissat sule nåmag-
tungorsimångitdlat. ilisamautait er-
Kumitsuliornerinarme sarKumingit-
dlat; ugperissarsiorneråne OKautigi-
ssagssanik navssågssaKarpoK Kitånit
nagguveKéngitsunik, inuitdlo malung-
nauteKarput nagguveKarsimassut ki-
tåmiunit avdlåussutilingnik: klnap pi-
ssusiata Kagdlikut erssersitåtigut ug-
pernarsarneKarpoK aut åssigingitsut
mardluk malungnarnerpausimassut
Kalåtdlit-nunåne tunumiune kitåmiu-
nilo.
„eskimut Kiperuivdlutik åssilialior-
tausiat" atuagauvoK OKausertalersor-
nermigut åssilissatigutdlo kussanar-
dluinartutigut eskimut OKalugtuari-
ssaunerat pivdlugo atuagagssiaussu-
nut pisungorsautaussoK. sujunigssa-
Kardluamigssånik kigsåuniartigo, å-
måtaoK kajumigsårissutut. ukiune tu-
sintilingne ilerKutorKanik kingornu-
tagkanik erssersitsivoK. eskimut kul-
turiatigut aulajangersimassukut, tai-
måitordle avdlångorardluartunik er-
ssersitsissartukut, takutitsivoK kalåt-
dlit erKumitsuliortut pisoKaK avKuti-
galugo nutåmik pilersitsiniardlutik
avKutåinik.
Ansigter skåret i rentak. Udgravet 1939 på Abverdjar-bopladsen nær lgloolik 1 Canada. Er fra omkring år 1000.
tugtup nagssuanik Kiperordluglt kinaussiat. tåuko 1939-me Igloolingme Canadame agssainerme navssårinekarsimåput, ukiuudto 1000-p migssånit pissåvdlutik.
7