Atuagagdliutit - 01.12.1960, Blaðsíða 2

atuartartut agdlagait
tamanitdlo

tiguldgkat
„Kavdlunåt kalåtdlitdlo
ajornartorsiutait"
„åipåta åipe sulissupa" OKautsit atu-
ardlugit angisumik eraarsautigssarsi-
nartut. nalungilarput nålagkersuissuv-
ta Kutdliunerussut ukiune måkunane
kalåtdlit sulivfigssaerutarnerat pi-
ngårtumik ukiunerane erKarsapilor-
dlutik Kanon iliordlutik akiorniåsav-
dlugo periarfigssarsioraluartut. ag-
dlåtdlume kommuneKarfit iléine ing-
mikut itumik suliagssersuisitsiniarne-
Kartardlune. taimatutdle ingerdlaju-
arnigsså kingunigssamut neriunaute-
KångilaK. kalåtdlit amerdliartorput
aussauneranilo åma sulivfigssat ajor-
narsiartulnarumårput maskinat atu-
gaujartuinarnerat pissutsitdlo avdlat
plssutigalugit. tamåkua erKarsautiga-
lugit Kjeld Rask Therkildsenip oKau-
serissai erKarsautigipilortariaKarnerat
åmalo ilumortumik OKausiusimanerat
påsisinauvdluarpara.
OKarta ukiut 10 Kångiusimassut nu-
navtlne piorsainerssuaK autdlarner-
mat ukiutdlo 240 Kångiusimassut nu-
nasiaulernivtinit. nunavtinilo sanaor-
tugarpagssuarnut kalåtdlit issigingnå-
ginangajagtutut isimavdlutik. namag-
sissåme tamåkerdlutik suliartortita-
nit akisoKissunit suliarineKartutut o-
KautigissariaKarmata. aningaussatdlo
atortitat OKautigineKartardlutik ka-
låtdlinut ikiutaussut. nalungilarputdle
sanaortornerssuaK pilermat tamaviå-
rutdlugo kalåtdlit nangmingnérdlutik
angnertunerussumik ikiuteKataunig-
ssåt avKutigssiuneKarsimångitsoK. sa-
naortupilornermit ukiut 10 migssilior-
dlugit Kångiusimåput kalåtdlitdlo ang-
nertunerussumik peKataorKuvdlugit
iliniarfilersorneKarsimanatik agssag-
ssornerup tungåtigut. inusugtunik nå-
magtunik pigssaKaraluarpugut ukiune
Kångiutune iliniartineKarsimassuga-
luarunik månåkut uvdluvtine suleKa-
tauvdlualerérsugssaugaluanik. tamå-
kualo piarérsarneKarsimångingmata
OKartariaKalerpugut sule uvdlOK måna
tikitdlugo åipåta åipe sulissupå.
inuit ilaisa kalåtdlit tamåkerdlugit-
dlunit aulisartorKiinguatsiaraluarpåt
tunissagssiorneK KagfagsinaorKuvdlu-
go. suliartortitanit akisoKissunit nu-
narput sanaortorfigineKartuarKuvdlu-
go? nalungilarput kalåtdlit inugtut av-
dlatut ikamik ilait ama avdlanut peri-
arfigssaKartariaKartut, taimåiputdlu-
me. åmalo nalunago ukiune måkuna-
ne nautsorssutit sarKilmersartut er-
ssersikåt nunarput inukikaluardlune
aulisartue ingmingnut napatisinaule-
rérsimassut nauk tunissagssiornerme
periauseK akikiginagagssåungikaluaK
aulisagarpagssuitdlo Kanigtuvtinitut
angatdlatigssaileKineK pissutigalugo
aulisartuvtinit tamåkissumik iluaKUti-
gineKångikaluartut. neriugtariaKarpu-
gutdle ukiune aggersune aulisagkeri-
nerme pissariaKarpatdlångikaluamik
akigssaiauterpålugssuit migdliartorti-
neKarumårtut aulisartortavutdlo a-
ngatdlatigigsiumårtut tamavtinut ilua-
Kutigssamik.
suliartortitat kalåtdlitdlo uvdlune
måkunane suleKatigigdlutik ingerdlat-
silerérsimanigssåt angnertunerussu-
mik angorérsimassariaKaraluarpoK. i-
nusugtorpagssuaKarpoK inusugtuarar-
pagssuaKarpordlo perorumårtunik su-
le Kanon ilioriarfigineKåsavdlutik na-
lornineKartunik. ukiut Kångiutut asiu-
terigkat angnertunerussumik sulissar-
tlinerup tungånut iliniartitsivigssau-
galuit amerdlisarKigtariaKångitdlat.
igdloKarfingne piukunautilingne ukiu-
nerane inusugtut katerssordlugit suli-
ssartunermut KåumaissaKartiniardlu-
git perorsarneKalerniardlik soruname
aussauneranilo suke autdlarKåumut
Kanordlunit iliornikut, akisutigisaga-
luarpatdlunit, ukiunik ånaissaKand-
gata. tauva „åipåta åipe sulissukung-
nåisavå, suleKatigilisåput.
agdlagaK avdlanik oKausigssaitama-
raluartoK naggatårutåta ilå issualår-
niardlugo OKauseKalåriardlanga! „ ..
kiserngorukumårput inuit kalåtdlinik
atarKingnlngitdluinartut naleKartitsi-
ngitsutdlunit uvdlordlo tåuna nagdli-
ugpat Kalåtdlit-nunåne uvdlumikor-
nit sule nigdlerningorumårpoK.“ — o-
KartoKarsimavoK „uvanga taimak isu-
maKångilanga." — taiméisagaluarpat
inuit Kulåne taineKartutut itut aggina-
riånguarilik kalåtdlip sapingitsup a-
portikumårpai. uvangame ukiune må-
kunane inussunga ugperivdluinarpara
kalåtdlit amerdlanerit inungnut tai-
måitunut akerdlilisavdlutik saperung-
naerérsut. sulilume månåkut peror-
tugssavut „iliniardluarsimassut" tati-
galugit uvavtinit taimatut isumalior-
dlutigdlo OKarsinaunerusorivåka. å-
malume Kularivdluinarpara silarssup
pissaunera angnertupilugssuarmik av-
dlångoriatångigpat nunarput inuilo
nigdlernerulerumårtut.
„påsisimassaKaratik nålagkersuiner-
mut tungassunik erKartuissartut piv-
figssaugatdlartitdlugo silagtom.. “ o-
Kalugtuarniardlik ilåtigut iluaKutau-
ssarput.
Thomas Berthels,
K’ornoK.
agdlauserput
ukiorpålunguångorput agdlautsivta
avdlångortitaunigssånik -nginigsså-
nigdlunit OKatdlineK atuagagssiavtine
sarKumertalermat. taimane „Avang-
nåmioK“-toKaK — ajoraluaKissumik
månåkut atorungnaerérsoK — kalåt-
dlisut agdlagsinaussunit agdlagfigine-
Kartaratdlarmat. agdlautigissartagkat
misigssoråine malungnartarpoK ag-
dlautsimik erKartuissut OKautsit atau-
siåkåt agdlangnigssåt unigfiginerussa-
råt. ukiunile kingugdliunerussune o-
KatdlineK agdlautsivta atorsinaunera-
nut -nglneranutdlunit sangutineKar-
poK, tåssalo agdlagtartut kingugdlit
agdlautsip nutåp pilersineKarnigsså
norKåissutigilerpåt.
kingugdlerpåuput Atuagagdliutine
agdlagkat.
ukiOK måna nr. 6-ime Jørgen Fleis-
cherip agdlagå nr. 17-ime „årKigssui-
ssup agdlagå“-ne taperserneKarpoK.
årKigssuissuvdle Kavdlunåp agdlaut-
sivta OKatdlisigineKarnerane akuliuni-
arnigsså ilimanarpiångingmat nr. 6-
ime agdlagtumut agdlagaK tugtlnarsi-
nauvarput.
J. F.-ip agdlauserissamine tungavi-
gineruvå agdlagtartut kukusaernig-
ssåt. tamåna anguniardlugo agdlau-
serput avdléngortitariaKarpoK.
isumaKarnarpoK amerdlanerpagssu-
ssugut agdlauserput asule ajornarså-
ginardlugo sanaussutut takordlortari-
put, tungavilissuvdlo kinåussusia a-
perKutigerKaj åvatdlårtardlugo. malu-
giniarnerussarparput uvavtinut ajor-
narpatdlårtumik agdlagsimassoK, ape-
rlsanatale suna pivdlugo taimåitoK.
agdlauserput OKautsivta sananeKau-
tåinik tungaveKarpoK uvdluiname o-
Kalugtitdluta erKarsautigineK ajug-
Avangnåmiut ånilårtmeKarput
tusartagkatigut påsinarpoK ukiune
måkunane kalåtdlit katerssornerunig-
ssåt ilungersuneKarnialersoK, tamåna-
lo grønlandsudvalgip anguniagagssa-
tut sulissutiginiénguatsiarpå. Kujatåta
sulivfigssualersornikut piorsaivfigine-
Kamera peKatigalugo Avangnå ki-
ngugdliuneKardlune ingminérneKari-
artorniarsimavoK tamatumuna Avang-
nåta inuerukiartorneKarnigsså angu-
niarneKåsavdlune. åma tamåna påsi-
narpoK aussaK landsrådip atautsiml-
nerane OKautsit imaingmata: „avang-
nåmiut piumagunik uningåinarsinau-
ssut tåvanile pissutsit nåmagalugit a-
torniarumårait," ilå pissutsime-tauva
KanoK-isaKinermata?
anguniagaKarnigssaK pinialermat i-
sumavdlualersimagaluarpugut ming-
nerungitsumik pissutigalugo sujuner-
tarineKartutut oKautigineKartoK „Ka-
låtdlit-nunåt Danmarkimut naligiti-
tåusassoK mingnerungitsumik angne-
rungitsumigdlo." sunauvfale sinerissap
ilåta tamatuma pårdlagtordluinånik
pineKarnigsså erKarsautigineKartoK.
ukiune kingugdlerne tusarssaujar-
tuinarsimavoK kalåtdlit siamasingne-
rujugssuata ingerdlatsiniarnermut a-
kornutåussusia, tamatuma ilumortor-
taKåssusia agssortuinarsinåungikalu-
arpara, OKarumavungale taimåitaria-
Karmat sineriak isorartoKissoK ino-
KartoK, nunarput nunatut avdlatut i-
nginame timå inoKarsinåungilaK, tai-
måitumik sineriak atuardlugo kalåt-
dlit nunaKarfilersortariaKarsimåput a-
vangnarpasigsume agdlåt. nunavtame
ingerdlausiata takuterérsimavå Kanga
Kujatå månåkutut aulisagaKångikat-
dlarame avangnånit KanoK pitsaune-
rungitsigissoK ilame pingårtumik uki-
ume ajornerussarsimavdlune agdlåt.
tamatumuna påsinarpoK sok sineri-
ssap avangnarpasigsuane inuit uni-
ngavigssarsissariaKartut.
månalo tusartalerpugut påsinarsisi-
massoK Kujatåta kingumut sårugdlé-
rukiartulernera, agdlåme sårugdléru-
kumårnigsså ånilångatigineKalersi-
mavdlune, tauva taimåisagpat inuit
katerssuvfiginiagåt KanoK-isava? su-
junigssaK nalorninartoKåsaKaoK1. åni-
långatigingitsugagssåungilarme Kuja-
tåne aulisagkat kinguariartulersutdlo
avangnåmiut kujåmut nugtertiniarne-
Kalisagpata.
sårugdlit Avangnånut tåkukiartule-
raluarsinardlutik avangnarpasigsoK
Kimåkaluarmåssuk Avangnåta pissu-
sia tåunaujuarpoK issigtup imåta u-
massue tåukujuarput tåukujuåsavdlu-
kavtinik. taimåitumik kukusaernig-
ssåinaK pissutigalugo agdlauserput av-
dlångortineKarsinåungilaK agdlauseK
OKautsitdlo autdlåvé ingmingnut ata-
ssungmata.
inuiait agdlausertik kukunago ag-
dlagtartut nuånårtorissaråvut. tamå-
nale tåssauginarunarpoK pissusiviu-
ssunik påsisimassaKångissutsip ersser-
nera. sulime måna tikitdlugo taméku-
nunga åssersutigssaussunik taissaKar-
tOKångilaK, inuiaitdlo avdlat OKausi-
nik påsisimassaKarKalåssuserput na-
jorKutarigåine taimatut sapisertoKå-
sagunarane.
Kularnångitsumik inugpagssuput A-
tuagagdliutinik isumaKatigingnigtut.
isumaKatigingningnerdle sumik tunga-
veKartOK ersserKigsartariaKarpoK. ilu-
mut isumaKatigingningneK Atuagag-
dliutine agdlagtutut pissuteKarsimå-
sagpat isumaKataussut KanoK amer-
dlatigigaluarunigdlunit OKiméissuse-
Kångitdlat piumassamik tunulia er-
KarsautigerKårnago ajornånginersiui-
nardlutik angersimåsagamik. agdlaut-
sip avdlångortinigssånut uvdlumikut
angisaguvta tamatuma kingunerisi-
naussai åma misigssorKårtariaKarpa-
vut.
uvdlumikut agdlautsivta OKatdlisi-
gineKarnerane tungavigineKartut Kag-
dlinarsiungårmata — kukussartunut
tusarningårmata — inugpagssuit isu-
maKalersimagunarput agdlauserput a-
sule sujumukarnerme noKitsissuginar-
toK. Kujanardle sule taima malerutia-
lersimatiginginavta. uvagut kalåtdlit
inuiait avdlat oKausinik angnikeKissu-
mik KåumaissaKariartornerput iluti-
galugo OKautsivtinik agdlautsivtinig-
dlo tungaveKarpiångitsumik sassussi-
tigdlo pingårtumik sikussartume ilua-
Kutauvdlutik, åle sinerissap tamatu-
ma inoKajuitsungorumårnigsså angu-
niameKarniartoK? taimaerKunångika-
luaKaoK! inuime Kujatånut pingårtu-
mik ukiume aulisagaerukiartuinartu-
mut nugterpata Avangnåne ukiume
sikume piniagauvdluartartut Kujatåta
ukiume taortigssaKartingilai. Avang-
nånime ilavut piniartorpagssuput tu-
nissagssiornikut nunavtinut suniute-
Kångitsungitsut, sineriagdlo najugar-
tik iluaråt Kimåkumanaviarnagulo
nalunginamiko kujasingnerussume pi-
niarnertik taimatut ingerdlåsinaunago
imap kissarnerussup aulisagai nunav-
tine nungukaluarpata nunavta issig-
tortåta umassue aulisagailo téukujuå-
såput nunavtinutdlo iluaKutaujuåsav-
dlutik.
taimåitoK ånilårnaKaoK tusardlugo
Avangnå ima asiginagautigisassoic i-
nuk nåmagigtartOK kisime Avangnåne
uningasinauvdlune. sunauna nålag-
kersueriauseK kalåtdlinut atugaunia-
lersoK? åssiglngitsutigut nålagkersor-
neKarnerup tungåtigut atugardliorti-
taulisaguvta tamåna takornartarisa-
varput, taima piumångikaluartunut a-
tugarigsårtitsingineK såkuliutdlugo
nugtertitsiniarneK nålagauniarnikut
nålagkersuinermik tåingitsorneK ajor-
naKaoK.
anguniagagssaK taimåitoK grøn-
landsudvalgime pigiliuterKungikalua-
Kåra Kularingitdluinardlugo tamatu-
muna avangnåmioKaterpagssuarma (i-
maKalume kujatåmiut) isumaKatigigå-
nga, nunavtame sujunigssåne isu-
mangnåinerusaoK sinerissap issigtortå
sarfamik kissartuerukaluarpatdlunit
piminik nungutsisångilaK inoKartuar-
tisavdlugo.
kalåtdlit grønlandsudvalgimut ilau-
ssortat isumavdluarfigisavavut neri-
ugdluta sinerissame pissutsinik ilisi-
måringningnertik nåpertordlugo a-
vangnåmitaoK nåpertuivdluartumik
aulajanginigssamut ilungersordlutik
suniniarumårtut nunamik ilå asigina-
gaorKunago inuiaKatimigdlo akissug-
ssåussusermik pigissaKarnertik nåper-
tordlugo kigsautåt sumiginarneKarKU-
nago. nunavta avangnåta inuerunigsså
anguniarnago tamane inuit issigtor-
miunik iluaKuteKarniarnerata avKU-
tigssarsiuneKarnigsså anguniarneKåi-
nardle, uvagutaorme sineriak naju-
garput tåssaorKUvarput mingnerungit-
sumik angnerungitsumigdlo Danmark-
imut naligititaussoK.
Jørgen Petersen. NiaKornat.
niaKåtårneK ularussinermik kingune-
KaratarsinauvoK, imaKa OKautsivut
nungutivigsinauvdlugit.
Alibak Steenholdt
Alibak Steenholdt agdlagpoK ag-
dlautsivtinik OKatdlisigingnigtut ki-
ngugdlit nutåmik agdlauseKalernig-
ssaK norKéissutigilersimagåt, puigoru-
narpaile 1930-p ingerdlatilernerane
professor William Thalbitzerip nutå-
mik agdlauseKalernigssamik sujuner-
silteKardlune „Avangnåmiu“me „Atu-
agagdliuti“nilo agdlagarisssartagai.
„årKigssuissup agdlagå", en leder,
årKigssuissup agdlagaringitsorsinauvå,
åndgssuissoKarfingmile sulissut av-
dlat agdlagarisinauvdlugo. tamåna åma
Alibak Steenholdtip nalungitdluinar-
på.
kisale agdlautsivtinik månåkut a-
tortumik igdlersuiniaraluartut kuku-
juartagaisa ilåt Alibak Steenholdtip
agdlagkamine åma igsiatdlavfigisima-
vå. agdlagpoK: „inuiait avdlat OKausi-
nik påsisimassaKarKalåssuserput na-
jorKutarisagdine taimatut sapiserso-
Kåsagunarane." kukuneratigut oKauti-
giniagåta isumå eKUvoK, grammatik
maligdlugo najorKutarisagåine isuma-
Karmat inuit avdlat inuk tåuna na-
jorKutariniaråt.
imaKame „agdlautsivta agdlautigi-
neKarnera tungavigineKartut Kagdli-
narsiortut, kukussartunut tusarni-
ngårtut" Alibak Steenholdtimut tai-
méiputaoK.
tåssaluna tamåna pivdlugo agdlau-
serput avdlångortitariaKalersimassoK.
Jørgen Fleischer,
2