Atuagagdliutit - 08.06.1972, Blaðsíða 10

niuveKatigingnik OKatdlineK
Moses Olsen sujorasåriva — Knud Hertlingivdluninuna tai-
maisiutdlarKusimagaluaKinera?
agdl.: Jens Poulsen
aprilip 26-åne inatsissartut EF
pivdlugo OKatdliserujugssuatdlar-
mata tusarnårtunut pisanganå-
ngitsungilaK. EF pivdlugo isuma-
Katiglssutip saniatigut oktoberip
2-éne inuit taisisitaunigssåt OKat-
dlisigineKarpoK. statsministere
„inugtariniagaisalo" ilait EF-imut
akerdliussut ilungersutivigdlugo
OKatdlitut pinarnagit åma nunar-
put pivdlugo ilåtigut soKutiginau-
teKavigsunik Kamånga pissunik
anitsissut ardlagdlit tusåvavut ug-
pernarsivdlutigulo Moses Olsen
Knud Hertlingilo ilumut akårig-
kungnaivigsimassut. — nunarput
pivdlugo OKatdlineK ilåinarsioria-
raluardlugo erKorpatdlångitsumik
erKartortoKinagavko OKauserine-
Kartut tamåkerdlugit tugdleriår-
dlugitdlo issuåsavåka. tauva uva-
nga nangmineK isuméka naitsu-
nguångordlugit naggasiutigiumår-
påka.
Ib Stetter (konservative) oKau-
seKarKårtuvoK: — niuverneK piv-
dlugo OKatdlineK måna inatsisig-
ssanut sujunersutinik takisungit-
sunik mardlungnik tungaveKar-
poK, åipåle påsissutigssanik ikigi-
ssagssåungitdluinartunik ilaKarti-
tauvoK. åma tungavigineKartunut
ilåuput 15. martsime nunanut av-
dlanut niuvernermut tungassunut
ministerip inatsissartunut OKau-
serisimassai, uvangalo erKartor-
Kårniarpåka europamiut kåtuvfiat
erKarsautigalugo Savalingmiut
Kalåtdlit-nunåtdlo pivdlugit isu-
måka.
encartugagssat tåukua mardluk
ministerip OKauserisimassaine
ilåungitdlat, tåssame nålagkersui-
ssut inatsissartutdlume isumaKar-
simangmata nunanut tåukununga
tungassut inerérsimavdlutik er-
KaerKigtariaerututdlunit. tåssame
Savalingmiut tungåtigut taimåi-
poK, kigsautigineKartume isuma-
Katigingniarnerne anguneKarsi-
mangmata taimalo savalingmior-
miut 1975-ip nånginerane nang-
mingnérdlutik aulajangivigsug-
ssångortitausimavdlutik. taimani-
kugssap tungånut Danmarkip Sa-
valingmiutdlo suleKatigingnerat
angnertunerussutigut avdlångute-
KartugssåungilaK, 1975-ivdle ki-
ngornatigut suleKatigingnerup
KanoK itunigsså savalingmiormiut
nangmingneK nålagkersuissuisa
aulajanginerånik åmalo Dan-
markip, EF-ip Savalingmiutdlo
akornåne KanoK isumaKatigissu-
teKarnermik tungaveKartugssau-
jumårpoK.
Kalåtdlit-nunånutdle tungassut
erKarsautigissagssångoi’Kigsimå-
put. landsrådime 8 ilalivdlutik 7
ilalinatik mardlugdlo taiseKatau-
natik isumaKatigissutigineKarsi-
mavoK grønlandsministeria kaju-
migsårneKåsassoK misigssorKuv-
dlugo Kalåtdlit-nunåne inuit tai-
sisitaunigssåt 1972-ime 2. oktobe-
rip kinguninguatigut pissugsså-
ngortineKarsinåunginersoK.
sordlikiarme kalåtdline Kinersi-
ssarnermut inatsisip avdlångute-
Kartitautsiarneratigut KanoK iliu-
seKartoKarnigsså avdlångortine-
KarsinaugaluarpoK, kisiåne sok
taimailiortoKåsava? Danmarkime
inuit taisisitaunerat nalorninait-
sumik inerneKarpat maligtånik
Kalåtdlit-nunåne taisigaluarneK
suniuteKångitsortugssauvOK, nali-
giginangajangneKåsagaluarpatdlo
kalåtdlit tusintit ardlalingussut
aperKumik aulajanginigssånik
piumavfigisavdlugit ingassagpat-
dlårKajarpoK.
isuma unaujuarsimavoK danskit
EF-imut ilångutisagpata Dan-
marke pinarnane åma Kalåtdlit-
nunåt ilångutisassoK, kalåtdlit-
dlume politikere isumaKatiging-
niarnerup ilåne peKatausimåput
angussarineKartunigdlo akuering-
nigsimavdlutik. konservativit
inatsissartunut ilaussortait tama-
tumunga isumaKatåuput, iluarisi-
mavdlugule Kalåtdlit-nunåta tu-
ngåtigut nunap ingmikut issutai
tungavigalugit ingmikut årKigssu-
ssissoKarsimanera.
kalåtdlitdle ingmikut taisisitau-
nigssånik piumassaK landsrådip
ilaussortaisa amerdlanerit Kalåt-
dlit-nunåta Danmarkivdlo ataKa-
tigingneråne avdlånguteKartitsi-
ssoKarnigssånik kigsautånut er-
ssiutaugpat tauva Kå isuma tamå-
na sarKumiuneKarniardle. soKuti-
ginarKajaKaoK, åmame kalåtdlit
inatsissartunut ilaussortait måna
Danmarkime nålagkersuinikut
atugaussunut aulajangissoKa-
taungmata. —
Nyboe Andersenip (venstre) Ka-
låtdlit-nunåt pivdlugo Stetterip
OKauserissainut isumaKataunine
anerérmago Moses Olsen ima OKa-
lugpoK: — atautsiméKataussut na-
lungilåt kalåtdlit ingmikut kig-
sautigissait Bruxellesime akuer-
ssårneKarsimangmata. Kalåtdlit-
nunåta tungåtigut angussausima-
ssut naitsumik isumavnik anitsi-
ssutigisaguvkit autdlarKåumut er-
sserKigsåsavara ima påsineKåså-
ngitsut kalåtdlit sivnerdlugit dan-
skit isumaKatigingningniartisima-
ssait sapingisamingnik iliorsimå-
ngitsut. KinutigineKartume angu-
simavait. kalåtdlit EF-imut ilå-
ngutisagpata tamåna nuåneru-
nartitsinerinaunaviångilaK peKa-
tigingnutdle ilaussortångornikut
åssigingitsutigut iluanårnigssaK
sujunertarineKåsavdlune. tai-
maingmat OKausigssåka imåitu-
mik aperKUtitalerdlåka: nunarput
EF-imut ilångutisagune sut tu-
ngaisigut iluanåsava? aperKut
téuna naitsumik akiniaraluåsava-
ra nunavta tungåtigut angussari-
neKarsimassut tungavigalugit.
Kalåtdlit-nunåt ilaussortångu-
sagpat anguneKartugssauvoK nå-
lagauvfiup ikiuiniardlune ånrig-
ssussinerisa KulåkérneKarnerat.
perssuarsiungitsumik OKåsagåine
OKartariaKarpoK tamatuma tungå-
tigut pissutsit taimaiginåsassut.
angussaK avdla unauvoK nunat-
avdlamiut nunavtine inutigssar-
siornermut agdlagartartårdlutig-
dlo sutdlivingmik autdlartitsiniå-
sagunik Kåumatine arfinilingne
nunavtinérérsimassugssaunerata
atatinarneKarnera. åndgssussineK
tåuna uvanga iluaringisariuarsi-
mavara, sujunertarissamingme
angussaKautausimångingmat. åma
landsrådip åncigssussineK tåuna
iluaringilå, tusagkåkalo ilumor-
pata . udvalgiliorsimavoK erKasu-
tigssamik tåussuminga isumaliu-
tigingnigtugssamik. isumaKatigi-
ssutit maligdlugit tamatuma tu-
ngåtigut sordluna iluåtdlagtOKå-
sångitsoK. tåssa naitsumik OKåsa-
gåine OKartariaKarpoK årKigssu-
ssineK uvdluvtinut nalerKukung-
naerérsoK atatinarneKartoK.
erKartugagssaK pingårnerpåK
inutigssarsiornikut månamut isu-
mavdlutigisimassatuavtinut, auli-
sarnermut, tungavoK. 12 sømilinik
kigdleKarfeKarnerput akuerigat-
dlarneKarsimavoK. tamatumunga
tungatitdlugo erKaimassariaKar-
poK EF-ime aulisarnerup tungå-
tigut atautsimortumik angunia-
gaussutut ersserKigsumik taine-
KartOK unaungmat nunat ilau-
ssortaussut erxåine kigdlilersu-
gåungitsumik pingårtumigdlo
åssigingisitsinertaKångitsumik au-
lisartOKarnigsså. nunavtine auli-
sarfit pitsaunerit 12 sømilit ava-
tåniput, åma nunat EF-imut ilau-
ssortaorérsut ilaussortångorniat-
dlo ilait pingårtumik Kanitaming-
ne aulisarfilugtut nunat avdlat
aulisagaKarnerussut erKåne auli-
sarnigssamik kigsauteKarmata
nalungivigparput.
ima OKartOKåsajungnarsivoK
nunavtine inuniarnerme aningau-
ssarsiornermilume atugarissavut
angnertunerussutigut avdlångute-
Karsimångigpata nunavta ingmi-
kut åndgssussivigineKarnera u-
kiut Kulit Kångiunerisigut atåi-
naratdlartugssångortitaussugssau-
ssok. tamåname imungangåtsiaK
tugpatdlersautigineKarsinaugalu-
arpoK, avdlanigdliuna tamatumu-
nga tungassunik nautsorssutigi-
ssariaKagaKartugut. Gaston Thorn
ima ilåtigut OKarnikunerarneKar-
tarpoK aulisarnerup tungåtigut
ingmikut årKigssussivigingnigsi-
manerit sivitsorneKarungnaernig-
ssåta tungåtigut nunat ilaussortå-
ngorniat suniuteKarsinautitåu-
ngitsut.
pingårtitdluinardlugo erKaissa-
riaKarpoK kalåtdlit landsrådisa
Kanigtukut tungavigssatut issigi-
ssariaKartumik isumaKatigigdlu-
ne aulajangisimanerat nunavtine
kigdleKarfiup 50 sømilingortitau-
nigsså piumassarineKåsassoK. tå-
ssa landsråde uvavtutdle isuma-
KarsimåsaoK 12 sømilit angniki-
patdlårtut. tåssa åma aulisarner-
mut tungassutigut anguneKarsi-
massut månåkut pissutsinut na-
lerKiutdlugit iluåtdlautigssaussu-
tut OKautigineKarsinåungitdlat,
uvdlumilume ilisimassavut tunga-
vigalugit sujunigssame taimåitug-
ssaunaviarunarnatik.
nalungilara nåmagigtaitdliorne-
ra kingusinåkujugtutut OKautigi-
neKarsinaussoK, tamatumungale
pissutauvoK nunavtine nålagker-
suissut inugtaisa ukiup kingug-
dliup ingerdlanerane avdlångor-
simanerata ima kingusigtigissu-
kut pisimanera ima OKartoKarsi-
nauvdlune inuit tamatuma sujor-
natigut akissugssaussut tungavig-
ssatut piumassarisimassåinik nu-
tarterinigssamut pivfigssaKarpiar-
simanane. uvangale nangmineK
CKartariaKarpunga månamut a-
ngussausimassut lungavigissait
tungaviginarneKåsagpata inatsi-
sigssamut sujunersutip piviussu-
ngortiniarnerane tapersersuissu-
nut ilaujumårnera neriorssutigisi-
nåungikiga.
tauva inuit taisisitaunigssåt piv-
dlugo mardlugsungnik aperKute-
Karusugpunga. erKaisitsissutiger-
Kårdlara landsrådip grønlands-
ministeria kajumigsårKåmermago
nunavtine Danmarkimingarnit ki-
ngusingnerulårtumik inuit taisi-
sitausinåunginersut misigssorKUv-
dlugo. isumaga maligdlugo tai-
matut avdlångortitsissoKarnerata
åssiglnåsavå Kalåtdlit-nunåne
Danmarkimilo uvdlorme atautsi-
me inungnik taisisitsissoKarnera.
aitsåme iluaKutåusagaluarpoK
landsrådip piumassarisimassug-
pago kalåtdlit danskinit sujug-
dliuvdlutik taisisineKåsassut.
landsrådip tungaviginiagkamisut
taisimavå naligipajårneKåsaga-
luarpat kalåtdlit aulajangissunig-
ssåta kigsautiginekånginera. tai-
måikaluartOK nålagkersuissut ima
apererusugpéka: kigsautigissaK
tåuna KanoK akineKarsimava?
pivfigssakitdliortoKarnera nalu-
ngikaluardlugo pingårtitdlugo
påserusutara avdla unauvoK nå-
lagkersuissut KanoK OKarumåsa-
nersut kigsautigineKartugpat ka-
låtdlit taisisitaunigssåt Savaling-
miut tungåtigut pissoKarsimane-
ratutdle kinguartineKåsassoK. —
aperKut tamåna ilisimatunut mi-
sigssorterérnikugavko akornutig-
ssausinaussut nalungikaluardlugit
nålagkersuissut aperingitsorusu-
ngilåka tamåna pivdlugo KanoK
isumaKarnersut.
uvdlup KerKata sujornatigut
åma hr. Stetter Kalåtdlit-nunånut
tungassunik OKauseKarpoK imai-
ngajagtunik OKardlune ingmikut
kigsautigissatut sarKumiuneKa-
rérsimassut Kalåtdlit-nunåta
Danmarkivdlo ingmingnut ataxa-
tigingneråne avdlånguteKartoKar-
nigssånik kigsautinik ilaKarpata
tauva isumat taimåitut sarKumiu-
tariaKalivigsimassut. ukiune ki-
ngugdlerne politikime pisimassut,
isumat sarKumiuneKarsimassut
aulajangisimaneritdlo tungaviga-
lugit OKarsinauvunga Kalåtdlit-
nunåne politikime inoKalersima-
ssok ima sangmivilingmik isuma-
lingnik: Kalåtdlit-nunånut tunga-
vigsut ilait kalåtdlit Danmarki-
mut atagaluardlutik nangminér-
neruvdlutik aulajangersinaussa-
riaKaleraluarpait, uvangalo nang-
mineK isumaga anisaguvko OKa-
rusugpunga KujanarKajartoK per-
ssuarsiungivigdluta aperKUtit Ka-
låtdlit-nunåla nangminerssorne-
rulernigssånut tungassut OKatdli-
sigilersuguvtigik. i lame uvanga
nuånåsagaluarpunga toruigsisi-
massumik perssuarsiortorssungit-
sumigdlo laimailiortOKarsinaug-
pat.
EF-imut tungatitdlugo ima isu-
maKarpunga sujunigssaK Kaning-
nerussoK erKarsautigalugo Dan-
marke aningaussarsiornerup tu-
ngåtigut iluåtdlagtitsilårsinau-
ssok. åma Kalåtdlit-nunåt Dan-
markimilunime nunat avdlamiut
sulissartuinit ingassagssuarmik
crnigarneKartugssaujumårunå-
ngitdlat. åma kulturip, OKautsit
il. il. tungaisigut ersissutigssaKå-
nginguatsiarpoK, ersserKigsångit-
sorumångilaralume sujunigssame
inuiaKatigit akornåne angnertu-
nerussumik suleKatigigkiartuinar-
nigssaK isumaKatigingitsorsinåu-
nginavko. naitsuarKamigdle OKau-
tigalugo OKarusugpunga EF-ip
uvdlumikut KanoK itunera tunga-
vigalugo isumaKarama eKaitsu-
mik suleKatigingnermut erKigsi-
simaKatigingnerunermutdlo av-
KutigssiuissusinåungitsoK. —
Moses Olsenip OKausé pivdlugit
statsminister Krag ima OKarpoK:
— Moses Olsen Kalåtdlit-nunåt
pivdlugo ardlalingnik erKarsauti-
gissariaKartunik taissaKarpoK.
ilait akisavåka. Moses Olsenip er-
Kaissaisa ilagåt uvdloK inuit tai-
sisitauvfigssåt, tamatumungalo
tungatitdlugo OKarusugpunga
grønlandsministerip landsrådimut
akissumine OKautigissåtutdle isu-
maKarama Kalåtdlit-nunåne Dan-
markimilo uvdlorme atautsime
taisissoKartariaKartoK. grønlands-
ministerip taimak akissuteKarner-
minut tungavigissai isumaKati-
givdluinarpåka — åma Stetterip
ilalernikuvai: Kalåtdlit-nunåne
kingusingnerussukut taisissoKåsa-
galuarpat ilångunigssamutdle
isumaKataussut ersserKivigsumik
amerdlanerorérpata, tauva kalåt-
dlit taisisitåungigpatalunit åssigi-
ginåsagaluarpoK. naligiginanga-
jangneKåsagaluarpatdle taimalo
kalåtdlit isumåt aulajangissu-
ssugssauvdlune, tauva kalåtdlit
angivatdlårtumik nangmagagssi-
neKåsagaluarput.
tamåkua tungavigalugit isuma-
Karpunga pitsaunerpåusassOK ka-
låtdlit åma 2. oktoberime taisisi-
neKåsagpata.
ilumorpoK kalåtdlit landsrådé
savalingmiormiutdlo pissortait
isumaKatigingniartugssaungmata
aperKUtit ardlagdlit kalåtdlit kig-
dleKarfiata iluane aulisamermut
tungassut pivdlugit. aperKUtit
tåukua KanoK aulajangiviginiar-
neKarnigssåt pivdlugo ersserKing-
nerussunik OKauseKartariaKarso-
ringilanga — nalungilara tamåna
pivdlugo åma grønlandsministerip
landsrådivdlo akornåne agdlagfi-
gissaKåtåuneKarsimassoK — ag-
dlagfigissaKåtåunerdle tamåna
unersutisavara tauvalo kigsauti-
gissavtut OKautigalugo neriugtu-
nga isumaKatigingniarnigssane
ajungitsumik angussaKartoKaru-
mårtoK. —
Moses Olsenip OKalugtugsså-
ngorKigkame statsministerip
OKausé ima OKauseKarfigai: —
statsministere kalåtdlit ministe-
riat kalåleKatigissarput isumaKa-
tigalugo isumaKarpoK Kalåtdlit-
nunånut pitsaunerpåusassOK EF-
ip tungåtigut Danmarke sutigut
tamatigut maligkuniuk. taimatut
isumaKarneK — sapingisamik så-
kukitsumik OKautigalugo — nå-
pertutingeKaoK nålagkersuissut
ivertikamik OKauserissånut matu-
munga: Kalåtdlit-nunåne politik-
imut tungavigineKartut nutarter-
neKåsassut kalåtdline pissutsinut
nalerKunerussungordlugit.
Kavsiuvdluta isumaKaravta Ka-
låtdlit-nunåt Danmarkilo ataut-
sikortungitsumik taisissariaKartut
tamatumunga tungavigårput isu-
maKaravta kalåtdlit danskitdlo
„atautsimut ikissanik" taisisine-
Karnigssåt kalåtdline tungavigi-
ssariaKagkanut nalerKutingitsoK.
avdlatut ajornartumik OKarta-
riaKarpoK Kalåtdlit-nunåt uvdlu-
mikut inatsisit tungaviussut ma-
ligdlugit Danmarkip ilagigå. OKar-
toKarajugpoK Kalåtdlit-nunåt
NorddanmarkiussoK (Danmarkip
avangnå) åma Kalåtdlit-nunåt
Danmarkime amtinut (nunap av-
gornerinut) ilaussoK. isumaga ma-
ligdlugo taimatut OKartarneK ilu-
mårtussårneruvoK. Kalåtdlit-
nunåtale Danmarkimut sanigdliu-
ssauvdlune KanoK issigissariaKar-
nera ersserKigsarneKarsimångi-
såinarpoK — inatsissartune av-
dlamilunime nåmik. inatsisine
tungaviussune agdlagsimassutuaK
imåipoK inatsisit tåukua nåla-
gauvfiup ilainut tamanut atutu-
ssut.
inatsisit tungaviussut maligdlu-
git Danmarkimut ilaunerput er-
Kåisångikåine Danmarkime tamat
tungånit, tåssa åma nålagkersui-
ssunit, måna ilumornerarneKar-
tariaKarpoK: pissutsit tungavig-
ssatdlo Kalåtdlit-nunåta EF-ip
tungåtigut aulajangerniarnermine
tungavigissariaKagai Danmarkime
tungavigineKartugssanit avdlauv-
dluinarput.
ajoraluaKaoK nålagkersuissut
ivertitaunermingne neriorssutigi-
simassatik tamatuma tungåtigut-
dlunit — taimak OKartariaKarso-
raunga — erKortisinåungingmati-
gik. ajoraluaKaoK erKarsautit ku-
ssanaraluartut taimailivdlutik mi-
ngugtitaungmata.
amerdlanertigununa imåitara-
luartOK landsrådip taimalo kalåt-
dlit nålagkersuinerme sivnissaisa
sujunersutait kajumigsårutaitdlo
inatsissartunit malendgsårneKar-
tardlutik — tåssa inatsissartut
eKungåssutaulårslnaussunik taku-
sinaugaluarfxnilunit. taimaingmat
uminaKalunilo ajussårnaralua-
KaoK nålagkersuissut pernåumut
kalåleKativnik ilaKartut kalåtdlit
kigsautigissåinik malingnigkumå-
nginerat. isumaga maligdlugo tai-
mailiornikut ilerKussaraluartoK —
inatsissartut nålagkersuissutdlo
kalåtdlit kigsautigissåinik ma-
lingnigtarnerat — kipitineKarpoK.
ilimanardluinarpoK nålagkersui-
ssut uvdlume Kalåtdlit-nunåta
Danmarkivdlo åssiglngitdluinå-
ssusiat EF-imut tungassumik au-
lajanginiarnerme soKutigingitsu-
ssåginåsagåt.
tamatuma kingunerisinaussaisa
ilåt uvdlume sujusingnerussukut
erKaerigarput unauvoK — tåssa
Danmarkip Kalåtdlit-nunåtalo
atautsimut ikissanik taisineråne
Kalåtdlit-nunåt någgåvigsoK Dan-
marke akuerssisagaluarpat — so-
runame Kalåtdlit-nunåta Dan-
markimut atassunera pivdlugo
erKarsautigingnerKingnigssarput.
taimåikaluartordle akornutigssa-
KdngilaK sujusingnerussukutdle
erKarsautigingningnigssap taimåi-
tup tungavigssainik ndmaginartu-
nik isumaliutigingnilerérsinau-
nigssavtinut. nålagkersuissutdle
10