Atuagagdliutit - 01.06.1978, Blaðsíða 19

sulexat, nagguvexat
- angut iggarigsoK
Jonah Kelly, Canadap radiuane Exalungne atorfilik
Januarip kingorna arfinmgornermarne piniartarner-
migut 25 migssåinik tugtusimavoK
Canadap radiuata Eicalungne ing-
fnikortoKarfiata sulissupå nunap
lssigtortåta kangia. téssane 20
■nigss. sulissoKarpoK, Inuit arfini-
liuvdlutik, autdlakåtitagssiortut
sisamat agdlagfingmiutdlo mar-
dluk. uvdlåkut arfinernutdle aut-
dlakåtitsilersarput, autdlakåtitat-
dlG' agfait migssiliordlutik Inukti-
tujuput, tåssa nutårsiagssat, sila,
GKalugiarnerit, aperssuinerit ni-
pilerssutitdlo. nålaorneKardluar-
tartut ilagåt taiguteKartoK „isu-
mavut“, kikutdlunit sumik sar-
KumiussaKarusugtut autdlakåtit-
sivingmut telefonertarfiat.
Eaalungne radiume aiorfigdlit
ilagåt Jonah Kelly, tåuna 1969-
ime Exalungnut nugsimavoK
Pangnertumit iliniarsimavdlunilo
K’ablunåt-nunangane. aperssui-
ssarpoK nipilerssugkanigdlo aut-
dlakåtitsissardlune. 1971-ime
spejderit atautsimérssuarmata Si-
simiunlsimavoK, taimanilo lands-
høvdingiussoK atuagkamik tunisi-
mavdlugo canadamiut autdlarti-
tait sivnerdlugit.
tugtut kigdleKångitsumik
avisiliortoKatigigamisigut nunav-
tinérérsimagamilo Jonah tikerår-
nivtinik soKutigingnigdluarpoK.
arfiningomerussoK OKalugtupåti-
gut tugtuniarniardlune. Kanormi-
gOK iglsagaluarparput ingminer-
fningnut pulaortuguvta? imaKa-
gOK tugtutugagssaKartisagaluar-
påtigut. sunagoK piumaneruner-
parput Kuartordlugo tasamani-
miusutdle imalunit utdlugo- ag-
sut tugpatdlerdluta Kujavdlutalo
OKarpugut uvagut utanik nerineK
sungiusimanerugigput.
Jonah oKalugtuarpoK ukiunera-
ne tugtut Exaluit erKånikajugtut,
månaie upernalermat ungavarsi-
manerarpai avunga Nitsiliup er-
Kånut 65 km migssiliordlugit u-
ngasigtigissumut. kisiånile tåuko
supat sukasumik ski-dcoKaråine?
K’eKertålungme, Baffln Is-
landime erKånilo Inuit najugag-
dlit ukioK kaujatdlagdlugc kigdli-
ligåungitsumik tugtuniarsinauti-
téuput. Kablunåtdle taimågdlåt
ukiumut tatdlimanik pissaKarsi-
Pautitåuput. Jonah autdlainiaru-
naatujuvoK arfiningornerit asiu-
tiuitsungajauvdlugit. januarip ki-
ngorna 25 migssåinik tugtusima-
vok neKigivdluagkamingnik, anå-
nanigoK åma tamåkuninga isuma-
gissaramiuk.
teknikikut atortorigsårutit
tugtunik sujatarsungniaorssuaK
kisimivoK sapåme unulersoK Jo-
nahkunut iseravta. igdluat 100
kvadratmeter migssiliordlugo a-
ngissuseKartoK radioKarfiup pigå,
Jonahlo åtartorneranut Kåumå-
mut 102 dollarinik akilissarnerar-
poK. igdlo åssiglngitsunik ator-
tcrigsåruteKarpoK, uliatortumik
kiagsauteKardlune, mardlungnik
angisunik KerititsiveKardlune, er-
rorsissuteKardlune, errortanut
sivguteKardlune ingnåtdlagiator-
tumigdlo nerissagssiumik kissar-
ssuteKardlune. igfiorfigtånut na-
lunaeKutartå iluarsinariardlugo
sujatagssaK ikukåine tåssa er-
KaerKigtariaKångilaK, Kalagkune
nangmineK KamisaoK.
nerissagssiaK Kivdlertumik por-
dlugo igficrfikortitaK tugtup ne-
Kånik nautitanigdlo akulik sav-
ssarneKariartoK nuagput iorale-
rérparput igdlingnangårmat. su-
nauvfa Jonahp igåve. uviagoruna
K’ablunåt-nunangane tarKavko i-
gassarnerånik ilikarsimassoK, nu-
lia oicarpoK. puigusångilarput Jo-
nahp igåvinik mamarssaravtaj kå-
giliorsimavordlume augtuinarmik.
Canadap TV-ane takussat
Eicalungne åma TV takornartåu-
ngeKaoK. nerivdluatårsinardluta
inuvdluatåleravta fjernsyn såg-
dlugo igsåvdluta imågdlåt åma
takugatdlarujavut Canadap par-
lamentiane — folketingiane —
KanoK atautsimitartut. atautsimi-
tarfigssuaK tamarme akisuavoK
erssårtåutunik arnaK ikiuissarni-
kut ministere OKalungmat. su-
nauvfame åma danskit kisimik
arnamik ikiuissarnikut ministere-
Kångitdlat. ilaussortatdle nivdli-
aujordlutigdlo nerrivik tigdluar-
påt ministerit Kutdlersåt Pierre
Trudeau agpiniariarmat.
unuk tåuna pisangatigineKar-
dlune utarKineKarsimassoK tåssa
sukutserdlune arssakasingnik ajå-
rineK Torontomiut Ottawamiut-
dlo unangminerat, agsut tamavi-
årfiussoK. unangmissut pigalugtui-
nardlutik tingutåginåraut kamåu-
torssuéngordlutigdlo, angutit ne-
rinainersiugkat (nukigtunersiug-
kat) unangmissui erKånituarput
kaméutunik avigsårtitsiniartar-
tut. issigingnårtunit påsivarput
kamåutarnerat — uvagut isumar-
put maligdlugo sportertcrpalångi-
kaluartoK — tåssausscK unangmi-
nerup nuåneKuterpiå. Canadame
TV „tåutulinavingnik" Kalipauti-
linavingnik autdlakåtitsivoK uv-
dlcK unuardlume kipisuitsunga-
jangmik.
K’ablunåt-nunangatdle kisiat
sangmingilarput. åma uvagut
Inuit silarssuavtinut tungassut,
piniagagssat piniarnerdlo erKar-
torpavut taimatutdlo kulturikut
suleKatigilernigssarput, nunavta
akornåne torKåinartumik avKute-
Kalerpat.
Julut.
EKaluit avatinguånitume NiaKungune igdlut kussanarneruvdlutigdlo påriv-
dluagauneruput igdloKarfingmingarnit. tåssa tamåko ilåt Karmasigssianik
Tgal i k.
Husene er kønnere og mere velholdte i forstaden NiaKungQn end i Fro-
bisher. Her ses et af dem, et murstenshus.
kinguågssiutitigut nåpautit
atugaorujugssuångitdlat
Canadap issigtortåne
syfilis ulcus molle-lo atorneKångitdlat gonorrhoertut-
dlo nunavtinut nalerxiutdlugit pingasorarterutåungit-
dlatdlunit
nåparsimassuaraK kinå tamarme KaKortumik tanigsimassoK.
tient, smurt med hvid creme over hele ansigtet.
En lille pa-
„åniarbik". tåssa Enalungne nå-
parsimavik nunavtine nåparsi-
mavigtut amerdlanertut fpoK.
teknikikut atortorissai ajunge-
icaut initdlo nåparsimaviussut 32
inituput. nåparsimavik kisiartau-
vok K’eKertålungme tåssa Baffin
Islandime tamatumalo erKåne,
avånga K’aujuitsumit (Grise-
fjord) Kavunga KeKertamut Re-
solution Islandimut. K’aujuitsoK
Thulimit kujasingnerutsiarpoK
Resolution Islandilo Påmiut a-
kerpiånipoK.
nunarujugssuarme tamatuma-
ne nunaKarfit igdloKarfitdlo ar-
KaneK mardluput katitdlutik
7500-nik inoKardlutik. nakorsa-
Karferujugssup isumagingnigto-
rai nakorsat sisamat nåparsima-
ssunigdlo pårssissut 30 migssåi-
nitut Kavdlunåginait. nakorsat
sisamat tamarmik EKalungniput
igdloKarfitdlo mingnerussut nu-
naKarfitdlo mardlungnik pinga-
sunigdlunit nåparsimassunik pår-
ssissoKarput, nunaKarfit nåparsi-
mavéråinik nåkutigingnigtunik.
Kåumatit pingasukårdlugit
dr. Martin tugdlialo Bill Har-
wich perKingnigssamut tunga-
ssunik nåkutigingnigtuput Cana-
dap lssigtortåta kangiane. Kåu-
matit pingasukutårdlugit nuna-
Karfit tamarmik nakorsanit or-
ningneKartarput uvdlut tatdli-
mat najorneKartardlutik. Cana-
dame tingmissartut atorneKarto-
rujugssugatdlartitdlugit taimaili-
ortOKarsinauvoK.
tåssångåinaK nåpartut tingmi-
ssartumik EKalungnut aineKar-
tarput ingmikutdlo suliarissaria-
Karångata kujåmut Kablunåt nu-
nanganut ingerdlaterKingneKar-
tardlutik. Kåumatit tamaisa na-
kcrsanik ingmikut iliniarsimassu-
nik åssiglngitsunik sordlo issit, si-
utit avdlatdlo nakorsåinik EKa-
lungnut tikitoKartarpoK.
matussinerup kingunere
dr. Martin OKalugtuarpoK sakiag-
dlut måna nungutineKangajag-
dluinartoK. nåpautit tunitdlåu-
ssortut nuvfaserneritdlo takug-
ssauneruput, åmale måna kingu-
artoKalutik evKiluisårnerup ig-
dlutdlo pitsångornerisa kingune-
rissånik. sungarpatdlangneK Ka-
ngaunerussoK atusimagaluaKaoK,
månale kinguariartulerdlunisaoK.
kinguågssiutitigut nåpautit Ca-
nadap issigtortåne nunavtinisut
nalinginautigingitdlat, syfilisilo
ulcus mollelo atugåungitdlat. Ca-
nadap issigtortåne tamarme
39.000-inik inulingme — tåuku-
nånga inuit 14.733-uvdlutik —
1975- ime gonorrhoertut 3633-usi-
måput. åipåguane 24 pct.-imik i-
kileriarput 2700-ngordlutik.
åssersutitut taineKåsaoK nu-
navtine 50.000 migss. inulingme
— tåukunånga 11.000 Kavdlunå-
juvdlutik — 1977-ime gonorhoer-
tut 10.195-iusimangmata. ukioK
tåuna syfilisertut 673-iusimåput
ulcus mollertutdlo 900 migssåi-
nitdlutik.
dr. Martin OKarpoK gonorrhoer-
tut kinguariarnerat pissuteKar-
toK evKiluisårnerup Kåumarsai-
neruvdlo pitsaunerulernerånik,
mingnerungitsumigdle åma nå-
lagkersuissut inungnik pitsaune-
russumik pingnilernerånik. imi-
gagssap niuvertarfingne matune-
ra pissutauvdluarsimavortaoK
gonorrhoertut ikileriarnerånut.
peKatigalugutaoK ånersainikut
akornusertartut kinguariarsima-
Kaut.
ajunarnerit torKutau-
nerpåuput
nunavtinisut ajunarnerit Cana-
dap issigtortåne torKutaunerpau-
ssarput, pingårtumik avangnarpa-
singnerpåne. Canadap issigtortåne
1976- ime toKussut tamarmik 33,62
pct.-é ajunårnikut pisimåput, u-
måmingnik toKussut 17,39 pct-iu-
put. uivssuminartumik toicussut
13,91 pct.-é kræftimik perKute-
Karput. KularnångilaK tamatumu-
nga pissutaussoK Canadap avang-
nåne inuit 60 pct.-isa Kavdlunå-
junerat.
nåparsimavingme uninganeK
nakorsiarnerdlo akeKångitdlat
nunavtinisut. kigutit nakorsiar-
nerdle atauseK 4 dollarseKarpoK,
tåssa pingernavérKutåinarmik.
K’eKertålungme erKånilo kigutit
nakcrsait pingasuput.
månåkut nåparsimavik ang-
nertungåtsiartumik agdlineKar-
poK. nutårtå pingårtumik agdlag-
fingnut, utarKissarfingnut na-
korsiartarfingnutdlo åssigingitsu-
nut atorneKåsaoK sordlo Kingu-
artaissarfingmut kigutilerivfing-
mutdlo. nåparsimaviup ilåssutå
aussamut atulerpat Canadap i-
ssigtortåta kangiane perKingnig-
ssamut tungassut atautsimuliså-
put.
Julut
hjemmestyremi k
pivdluaritse
Savalingmiune nangminerssorne-
runermik årKigssussineK Dan-
markip Savalingmiutdlc akornåne
pissutsinik årKiginarsimångilaK.
kisiånile ataKatigingnerput Ka-
nganit pitsaunerulersisimavå å-
malc pigigsårneK takordlorsimå-
ngisåinagaraluara pilersisimav-
dlugo. Kalåtdlit-nunåt umåmit
pissumik pivdluarKuniarpara
nangminerssornerulisangmat, sa-
valingmicrmiut inatsissartune i-
lausscrtautitåt Johan Nielsen, Sa-
valingmiut, inatsissartut sujug-
dlermérdlutik inatsisigssamut su-
junersumik suliaKarneråne OKar-
poK.
nangigpordlo:
— Savalingmiune Kalåtdlit-nu-
nånisutdle amigautigisimavarput
ingmikut påsisimassagdlit — tai-
mane nangminerssorneruleravta.
kisiånile Kavdlunåt tungånit sivi-
sungitsup pivfigssap ingerdlane-
rane iliniartitaunerme taperser-
suinikui ikiunikutdlo suleKatao-
rusungneKarsimavcK. iluagtisima-
varput pivfigssap sivikitsuarar-
ssup ingerdlaneragut savalingmi-
ormiunik ingmikut påsisimassa-
Kartugssanik iliniartitsinigssarput
uvdlume pissariaKarteKissavtinik.
ilame agdlåt uvdlumikut nunavta
anånånut Danmarkimut „ingmi-
kut påsisimassalingnik" autdla-
rartitsisinaulersimavdluta. Kav-
dlunåt umiarssuaisa niuvfagiutit
aKumiuisa pingascrarterutait sa-
valingmiormiulersimåput.
Johan Nielsen naggasivcK:
— isumaKarpunga kalåtdlit
nangminerssornerulernigssåtigut
åma Savalingmiunisut pissoKaru-
mårtoK. Danmarkip Kalåtdlit-
nunåt nangminerssornerulernig-
ssaK avKUtigalugo iluaKutigilisa-
vå.
-h.
19