Atuagagdliutit - 13.11.1980, Page 27

UUMMANNAQ
Piniarnermik ilinniartitsineq
nammineq ilinniutissanik sanalluni
Majip 19ani 1979imi atuarfiup pi-
sortaata Josef Motzfeldtip Atu-
arfimmut qullersaasoq Nuum-
miittoq allaffigaa. Allakkamut i-
lanngunneqarsimavoq Ikerasam-
mi ilinniartitsisup qinnuteqaata
atuartumik ataatsimik piniarner-
mik immikkut ilinniartitsinissa-
mik. Atuartoq taanna ukiumi a-
tuarfiusumi nutaami 8. klassemi
atualersussaavoq, Josef Motz-
feldt allappoq:
— Misiliilluni atuartitsinerup i-
nernissaata piniarnermik ilinniar-
titsisarnissamut ilinniusiornissa-
mi malittarisassaviit maligassior-
tussaammagit qinnuteqaat maa-
ngaanit assorsuaq akuereqqunar-
poq.
Ikerasammi ajornartorsiutaa-
soq tassaavoq angajoqqaat ilaat
isumaqarmata meerartik nuna-
qarfiup 8. klasseani nutaami a-
tuaqataassalluni naleqqutinngit-
soq.
Angajoqqaat isumaqarput nu-
kappiaraatertik atuaqqinnissami-
nik iluaqutissaqanngitsoq. Tassa-
mi atuarfiup ilinniagassatut neqe-
roorutai nukappiaqqallu piniartu-
tut inuutissarsiulernissini pisin-
naasassai imminnut attuumassu-
teqanngilluinnartutut misinnar-
mata. Taamatut ilinniartitsisup
Bo Nørresletip atuarfeqarfimmut
allakkamini pisimasut taavai. Bo
Nørreslet nammineq ilinniartitsi-
suuvoq qallunaaq kalaallisut
aamma oqalussinnaasoq. Taa-
maattumik kissaatigisimavaa nu-
kappiaraq taanna ataaseq piniar-
nermik ilinniartinneqarnissami-
nut periarfissinneqassasoq, isu-
maqarami atuarfimmi ilikkagas-
sat tungaasigut aamma pisaria-
qartitsisoq.
Bo Nørresletip siunnersuuti-
gaa ilinniartitsineq kingorna atu-
arfimmi nalinginnaasumik atuar-
Nuummi atuarfeqarfiup qullersaqarfiata
akisussaassuseqartumik piniarnermik ilinniartitsisinnaaneq
isumakkeeraa, Uummannami taama isumaqartoqarpoq.
fimmi piniarnermik ilinniartitsi-
nermut ilasaataasinnaasoq.
— Neriuutiga unaavoq, Bo
Nørreslet naggasiivoq qinnute-
qaammini, — atuarfeqarfiup ne-
qeroorumminik inoqarfimmi maa-
ni piumasaasunut naleqqussaa-
nermini maana ilusilitsiarneqar-
tukkut napaniummik nakkajan-
ngitsumik inoqarfimmi Ikerasam-
mi ingerlanneqartukkut ikiorsii-
sinnaanissaa. Maanili najugaqar-
tut napaniarnerminni 1979imi il-
loqarfissuarni najugallit piuma-
saannut naapertuunniarnerminni
aj ornartorsiuteqarput.
Kalaallit atuarfeqanngillat
Majip 30ani Nuummi atuarfinnut
qullersaqarfimmit akissut tak-
kuppoq:
— Qinnuteqaateqarnerit tun-
ngavigalugu....
...allassimavoq, — matumuuna
nalunaarutigineqassaaq qinnute-
qaat akuerineqarsinnaanngitsoq.
Atuarfeqarfiup qullersaata iti-
gartitsinerminut pissutaatippaa
siullermik pilersaarutip »inuutis-
sarsiummik ilinniartitsivinnertut
aaqqissuunniagaarpasinnera, a-
tuarfeqarnerup tungaatigut inat-
sisit killiliussaasa siunertaatalu
avataanniittoq«. Aammalu aap-
passaanik »siunnersuutip ilinniar-
toq ataasiinnavik ilinniartitsinik-
kut kiisalu aningaasaliissutit tu-
ngaasigut allarpassuarnit saller-
paatinniarmagu«.
Atuarfeqarfiup qullersaata
paasinninnera naapertorlugu Ike-
rasammi misilinniarneqartoq
»taamaalilluni isusissaajunnaar-
tussaavoq«.
Atuarfeqarfiulli qullersaata a-
kerlianik ajoriffissaqartinngilaa
nukappiaqqap angajoqqaami pi-
niariartarnerinut aalisariartarne-
rinullu ilaasarnissaa qanorluun-
Terianniaq pillugu ilinniartitsissusiap saq-
qaa.
Forsiden på Uummannaqs undervis-
ningshæfte om ræven.
niit annertutigisumik, tassa »taa-
maaliornikkut ileqqutoqqat ator-
niarneqarluarsinnaammata«.
Uummannamit akeqqinnissaq
pisariaqartinneqarsimanngilaq.
Taarsiullugu »isusissaanngilluin-
nartut« ajugaaffiginiarlugit suli-
niarneqalerpoq atuarfimmik ino-
qarfiup piumasaanut naapertuut-
tumik kiisalu inoqarfiit nunaqar-
fiusut napaannarnissaannut inuu-
tissarsiutinut naleqquttumik a-
ngusaqarniarluni.
Piniarnermik ilinniartitsiner-
mut tunngatillugu paasisat allat-
siarsimasut imaaginnarput:
— Kalaallit atuarfiat tunnga-
viusumik piniarnermik aalisar-
nermillu tunngaviusunik malitta-
risassanik attuinngitsoq kalaallit
piumasaat najoqqutaralugit atu-
afiunngilaq. Nunaqarfiillu ataasi-
akkaat piniartoqarfimmiittut pi-
niartumik akunnerit marluk ilin-
niartitsisartussamik ilitsersuuti-
taqanngitsumik tapersersugaan-
ngitsumillu tuniinnarlugit, tassa
nunaqarfimmit nunaqarfimmut
piniariaatsit assigiinngissusii pis-
sutigiinnarlugit, taamaaliornik-
kut atuarfeqarfiup qullersaqarfia-
ta ilungersortumik ilinniartitsini-
arnermut akisussaassuseq immi-
nitajaannarpaa.
Nammineq aallartippoq
Ukiuni kingulliunerusuni Uum-
mannami atuarfeqarfiup piniar-
nermut aalisarnermullu ilinniar-
titsinermut atugassaminik suli-
niuteqarsimavoq.
— Ilinniartitsineq taamaattoq
5. klassemit aallartittarparput,
Josef Motzfeldt nassuiaavoq, — i-
linniartitsinerlu taamaattoq a-
merlanerujartuinnartunik akun-
nernik tuniorarniarparput. Akun-
nerit taakku sumit tiguneqassa-
nersut suli ilisimalinngilarput, ki-
sianni piniarneq ilinniarneqarne-
rulissaaq.
Pingaartumik Ikerasammi pi-
niarnermik ilinniartitsineq ineri-
artortinneqarsimavoq, ullumik-
kullu piniarnermi ukiup kaajal-
lakkiartortarnera ilutigalugu ilin-
niartitsineq ingerlanneqartarpoq.
Atuarnerup aallartinnerani
saarullinniarneq uuarniarnerlu a-
tuarfiup qassutaanik atortulerlu-
ni aallartinneqartarpoq. Septem-
berimi ningittagarsornermik ilin-
niartitsineqartarpoq, tassani qale-
ralippassuit pisarineqartarput.
Atuartut atuarfiup silatinnguani
pujoorivimmik sanasimapput.
Ukiakkut atuarfiup timmiar-
siutaanik seqqortaarnermik ilin-
niartitsineqartarpoq. Oktoberimi
terianniarniarneq aallartittarpoq.
Atuartut namminneerlutik pulla-
siortarput kiisartulersuisarlutil-
lu.
Tamatuma nalerpiangajaani a-
tuarfiup arferup neqaa 200 kilo
missaani pisiarisarpaa. Atuartut
nikkulineq ilinniartarpaat. No-
vemberimi decemberimilu ipe-
raatsiorneq qassusiornerlu saan-
neqartarput. Juullip nalaani siku-
nialersarpoq, taamalu qassuser-
toqarsinnaalersarluni. Taamaan-
nerani niviarsiaqqat ammerisar-
put, nukappiaqqallu amernik ati-
saliulersarlugit. Ukiut ilaanni nu-
kappiaqqat tallimanik puisissi-
mapput, taakku tamarmik niviar-
siaqqanit suliarineqarsimapput.
Upernaaq tamaat piniarneq i-
ngerlanneqartarpoq, ningittagar-
sornermik akoqartinneqartarpoq.
Pisarineqartut tamarmik suliari-
neqartarput atuarfimmilu nerisa-
tut atorneqartarlutik. Uinniartit-
sisutut nunaqarfiup piniartuisa i-
laat atorfeqartitaavoq.
Namminneq
atuakkiorsimasut
Piniarnermik ilinniartitsineq tas-
saannaanngilaq atuarfiup iluani i-
linniartagaq piniartumillu atuar-
tunut takutiinnartagaq. Uum-
mannami atuarfimmi ilinniartitsi-
sut piniartullu piniarnermik ilin-
niusiortussat pilersinneqarsimap-
put.
Manna tikillugu ilinniutit mar-
luk inerneqarsimapput. Ataaseq
terianniarnermut ataaserlu eqa-
lunniarnermut tunngasut. Atua-
gaaqqani uumasut ileqqui taagor-
neqarput, piniarnermik aalisar-
nermillu misilittakkat oqaluttua-
rineqarlutik, sumit tamaanga pi-
sut, kiisalu atuagaaqqani sulias-
sat arlalissuit atuartut naammas-
sisassaat allassimapput.
Isumaavoq suliaqqaat tamak-
ku inoqafiusup iluani uumasunik
piniarneqartartunik tamanik ma-
litseqarnissaat.
TVnoorlersooq svenskisut allagartalik
Uummannarmiut isiginnaagassaq Marmorilimmit pisarpaat,
Isiginnaarut TV ikumavoq. Taq-
qama silatitsinni nuna aputeqar-
poq Uummannarlu piniartoqar-
fiusoq siaarsimaannarpoq. Suk-
kut tamaana qimmit miagguu-
laarpaluttarput, tamannali tusaa-
nianngikkaanni nipaalluni nipaal-
luinnarpoq.
Isiginnaarutikkut qallunaat
aallakaatitassiaat takoqqammer-
parput. Qassitigut pisartoq malu-
gisimavarput aasiit. Isiginnaar-
tut ilaannannguisa takusartik
paasisinnaallugu isigigaat. Ta-
mannali qangarsuarli ulluinnarni
misigisaasalersimavoq.
Kingunitsianngua aallakaati-
taq nutaaq saqqummerpoq, ua-
gullu avataanit tikittugut aalari-
aallappugut. Isiginnaagassiaq a-
miilikkat (amerikamiut) sanaa-
vat. Assilissat Californiap sissaa-
nit nalunnguariartarfissuarnit pi-
sut.
Inuusuttut amerikamiut aqqu-
sinikkoorussuini (bil) atituuni. O-
qaluleriallartulli noorlersut.
Isiginnaagassiaq noorlersut a-
taatigut allagartalersornagu i-
nuttai noorlersut oqaluttunngor-
tinneqarsimapput, noorliit takun-
nittussat malinnaalluarnerunias-
sammata. Takusatik kisiisa
naammagisinnaavaat, allagartat
ataaniittartut atuartariaqanngi-
laat.
Akerlianilli isiginnaartussat
svenskiusut eqqarsaatigineqarsi-
mapput, tassami amerikamiut isi-
ginnaagassiaat noorlersut oqalut-
toq svenskisullu ataatigut alla-
gartalik Uummannami takutinne-
qarpoq.
Isiginnaartut qallunaat kalaal-
lillu, marlunnik oqaasillit ataa-
siinnarmillu oqaasillit, tassan-
ngaannaq naligiissumik pisassin-
neqarput. Inuit svenskisut paasi-
sinnaasut, noorlersut paasisin-
naasut amerikamiullu oqalunneri-
nik malinnaallutik paasinnissin-
naasut kisimik pinnatik paasin-
ninngitsorpassuanngorput.
Isiginnaagassiap naanissaa ti-
killugu isiginnaarparput. Assilib-
sat isiginnaarpavut. Tupigusuuti-
gaarpulli isiginnaagassiaq t£ia-
maattoq qanoq ililluni Uumman-
namut pisinnaanersoq.
Apeqqut ilinniartitsisumit
Jens Jakobsenimit pissarsiaraar-
put.
Isiginnaagassarpassuit
Jens Jakobsenip nammineq isi-
ginnaarutillit peqatigiiffiata siu-
lersuisuini ilaasortaasoq isigin-
naagassiat taamaattut takutin-
neqartarnerannut akerliuvoq.
— Kisianni qujanartumik alla-
tut ajornartoornikkut tamanna
pisarpoq, nangippoq nassuiaaler-
lunilu:
— Isiginnaagassat Marmori-
limmit pisarpavut, tassani isigin-
naagassat immiussivinnit pinga-
suiusunit pissarsiarineqartarput
Qallunaat nunaannit. Taamaali-
ornikkut isiginnaagassiat qallu-
naanit, svenskinit noorlernillu sa-
naat pissarsiarisarpaat, sapaatil-
lu akunneri tamaasa isiginnaa-
gassatut immiussat 30-40it Uum-
mannamut tikittarput. Tamakku
ilarpassui atorneq ajorpavut, ki-
siannili sila ajorsimagaangat taa-
malu isiginnaagassallu akunnat-
tuuleraangata tamakku atorsin-
naasarpavut. Taamaattoqartillu-
gu soorlu noorliit sanaavat qallu-
naatut ataatigut oqaasertaqan-
ngikkaluaraangalluunniit aalla-
kaatittai parput.
Jens Jakobsen oqaluttuarpoq
Uummannami isiginnaarutaatile-
qatigiit sinerissami taamaattunik
attaveqarneq ajortut. Isiginnaa-
gassalli Marmorilimmit pissar-
siaasartut ukiumut 40.000 kruu-
ninik akilerneqartartut.
Aallakaatitassat namminneq
qinertarpaat
Uummannaq isiginnaarummik
1975-76imi pisaarpoq. Aqqutissai
kommunep akilersimavai Marmo-
rilimmit akileraarutit ilaatigut a-
torlugit. Illut 220it missaanni a-
merlatigisut atassuteqarput. Tas-
sa illoqarfimmi illut tamangajam-
mik.
Illut taakku aallakaatitassat
aalaj angersorneranni peqataasar-
put.
— Marlunngornerit unnunneri
tamaasa illoqarfimmiut ilaat sa-
paatip akunnerani tullermi aalla-
kaatinneqartussanik toqqaajar-
tortillugit aggersarneqartarput,
Jens Jakobsen nassuiaavoq. —
Taamaalilluni kikkulluunniit aal-
lakaatitassat aaliangersornerinut
sunniuteqarsinnaapput, kisiannili
aallakaatitassat immiuteriikkat
kisimik najoqqutarineqartarput.
Taamaaliornikkut kiffaanngissu-
seqanngitsumik periaaseqarneq
killeqaqaaq.
Tamatumunnga atatillugu
Jens Jakobsenip taavaa illoqar-
fimmi nammineq aallakaatitassi-
ortarneq annikitsuararsuusoq.
— Misilissimavarput, aammalu
illoqarfimmi aalakaatitassamik
sanasimavugut. Kisiannili naam-
maqqajanngilaq. Suut tamarmik
nammineq piumassuseq akeqan-
ngitsumillu suliarineqartartus-
saapput.
Nunaqarfinni TV
Uummannami kikkut tamarmik i-
siginnaarummik TVimik peqarpa-
ta taava illoqarfiup pigisaani nu-
naqarfinni arfineq marluusuni a-
taasiinnarluunniit soqanngilaq.
Nunaqarfiit arlallit katersor-
tarfimmi isiginnaarummik ilisiler-
saartaraluarput. Taamaattoqara-
luarpammi inuit katersortarfim-
mut taassuminnga isiginnaariar-
tassagaluarput.
— Kiisalu Qaarsuni Isiginnaa-
rut pilerigineqarpoq.
Jens Jakobsen ullumikkut
Qaarsuni ilinniartitsisuusoq nam-
mineerluni isumaqarpoq tamanna
ilalernanngitsuusoq.
— Isiginnaagassat taamaatsil-
lugi ineriartorneq ulorianaateqar-
poq. Kisiannili paasinarluarpoq,
Uummannarmi peqarpoq, nagga-
siivoq.
27