Atuagagdliutit - 14.12.1983, Qupperneq 58

sigssame inuit timait
perssutagausimaidssut
Labradorime ajoKersukirtortitat sujugdlit taima
alianartigissumik naggaserput, Jensinguardle inungnit
nuanarineKalerpoK Labradorimilo ajoKersuiartortitsineK
tungavilerdlugo
agdlagtoK Alfred Toft
aussaK 1748 umiarssuaK »krene«
atlantikukordlune Nuup tungånut
ingerdlavoK. ilaussut ilagåt Katå-
ngutigmgniat palasiat Matthæus
Stach, umiarssuvdlo aicugtua Jo-
hannes Christian Erhardt, ugpetca-
tiglngnit tåukununga ilaussuvoK.
ingerdlatitdlutik atcugtOK tåuna
palasilo agsut OKaloKatigigtarput.
Stachip OKalugtuarai ukiune 13-ine
Kalåtdlit-nunånlnermine misigissa-
ne, Hans Egedemik ingiarniussi-
neK, tåunale kalåtdlinik kristumiu-
ngortitsissutut issigineicartOK, tai-
mailiornigssame tåussuma isumag-
ssarsiaringmago sujugdliuvdluni-
lume tikiutdlune.
månale Katångutigingniat su-
juartortausimåput. sujornaungmat
igdlorssuaK ajoKersuiartortitsiner-
me sulivfigssartik nutåK angisoK a-
tulersimavåt, ilagéKardlutigdlo
300-ngajangnik amerdlåssusiling-
nik.
Stach inuvoK KimåssuseKartoK
piumåssuserKortOK. Erhardtilo tu-
sarnårtuvoK nuånaringnigtoK. er-
KarsautigerKajånånginerdlune tai-
matut Kalåtdlit-nunåne ingerdlav-
dluartiginex Labradorime »egeder-
palårtumik« ingerdlatisavdlugo?
Erhardt nålagångorpoK
Tysklandimut angerdlarnerme ki-
ngornagut Erhardtip atuagaic Hud-
son Bay Companymik imaicartoK
atuarpå niuverniartitseKatiging-
nutdlo tåukununga agdlagdlune
nunap ilaine niuverniartitseicatigTt
tåuko OKartugssauvfigilersimassåi-
ne inuit nujuartut akornåne ajoKer-
suinigssamut akueriumåsaneråne.
akissutisivordle någgalérneKardlu-
ne.
tauva avdlåkut avKutigssarsior-
neKartariaKarpoK — Egedevdlo
KanoK-iliornera åssilivdlugo —
niuverniardlune iluanåruteKarsi-
naunigssaK Erhardtip sulissutigi-
niagkamut ilaliupå. erKarsaut tåu-
na Grev Zinzendorfip, Katånguti-
gingniat Kutdlersarissåta, nuånari-
vatdlangilå, taimåitordlime taimai-
liornigssamut akuerssitineKarpoK
Erhardtip neriorssutigingmago
niuverniarneK ajoKersuiniarnerdlo
ersserKigdluartumik ingmikortisi-
måsavdlugit.
tuluit niuvertut pingasut, Nisbet,
Bell åma Grace, Londonime icatå-
ngutigingnianut ilaussortaussut
niuverniariartornigssamik atortu-
lersuivdlutigdlo aningaussallssute-
Karumåput. umiarssuarmutdlo
niuverniariartordlune, 1752-ivdlo
upernåvane Stach åiparalugo Lon-
donimukarpoK suliariniagaK tåuna
ingerdlatisavdlugo.
Stachivdlo Kalåtdlit-nunånut
»St. Birgitte«mik autdlarnera pe-
Katigalugo Erhardt kivfagssane ila-
galugit umiarssuarmut »Ho-
pe«-mut (neriungneK) ikivoK, La-
bradorimut atugagssamingnut. Ka-
tångutigingniat tåuko nunamut i-
kårtutigssamingnik nangminerissa-
mingnik nagsarput fimalo igdlo su-
liarerTgaK nunamik nalencutumik
navssårunik katiterdlugo suliarma-
riaK nagsarpåt.
Labradorimut piput julip 13-iane
kangerdliumanerdlo Sandwich Bay
pulavfigalugo. nuna tamåna taima-
nikututdle uvdlumikut åma åsseicå-
ngitsumik alianaitsuvoK, kisiåne i-
noKångilax. tauva avangnamut
autdlarKigput, kisamilo 29-ane ta-
kulerpait eskimut tatdiimat umiar-
ssup tungånut ingerdlassut.
tauva ingmut tunioråuneicarpoK
inugsiarnersumik OKauseKardlune
ussersorneKardlunilo, tauvalo Ka-
jartortut kingumut autdlarKigdlu-
tik.
tauva anorerssualerpoK, anoriv-
dlo sarfavdlo umiarssuaK utertit-
dlugo kujåmut ingerdlatilerpåt.
augustusip 9-ane Hope kisarpoK
uvdlumikut Kangerdluarssugssuar-
mik ateKartume. takoriatålerpait-
dlo eskimorpagssuit, Katånguti-
gingniatdlo nuånårdlualerput. nu-
namut ikåpatdlagput orKuartarsio-
riardlutigdlo kunguaKarfiussumut-
dlo (brook-imik tasamanimiut tai-
ssarpåt) pivdlutik igdluliordlutik.
igdluliorfigtik tåuna KeKertåu-
ngingmat Korortauvdlunile Håbets
Ø-mik tåingilåt taivdlugule Håbets
Dal-imik »Hopedale« (neriungne-
rup Korua).
terdlinganérumavdlugit
KOKagssivait
Egedevdlo KanoK-iliorsimanera er-
sserKigsoK pitsaussordlo malinarsi-
magaluaruniko imaxa tamåna su-
mik ajortoKångitsumik nåmagsine-
KarsimåsagaluarpoK, ukule kuko-
rujugssuarput: septemberip aut-
dlartisimalernerane sikunialerpoK,
ajoKersuiartortitat tamåniginaru-
mavdlutik aulajangerput, umiar-
ssuardle umiarssualivingme uktsi-
niarnago Europamut autdlartiku-
mavåt.
Katångutigingniat igdlumik nu-
tåp silatåne KeKarput Håbetilo ti-
ngerdlautine amuvdlugit avåmui-
naK autdlarmat inuvdluarKussiv-
dlutik aulateralutik.
septemberivdle 15-iane tupåt-
dlautigeKissamingnik takulerpåt u-
miarssuaK uterdlune tikilersoK!
tåssame ima pissoKarsimavoK:
»umiarssuaK kangerdliumanermit
kisarsimavfigisimassaminit avala-
ngåtdlartordlo takulerpait Kajar-
pagssuit tungimingnut ingerdla-
ssut. Eskimut umiarssuaK kalerri-
påt Erhardtilo Ki'nuvigalugo nuna-
mut ikårKuvdlugo, tåssamigOK —
OKarnerat maligdlugo — eskimut
sule amerdlanerussut nunaming-
mata tåussuminga tusartarérsima-
ssut niuverfigingnigkumassutdlo.
någgalernigssardlo ajornarpoK
. . . tåssalo Erhardt umiarssup nå-
lagå ilagalugo umiarssuarmiutdlo
sisamat nunamut ikårput — umiar-
ssup umiatsiatuarssuanik.
umiarssuarmitut takuvåt KeKer-
tap tunuanut tarringmat — takor-
Kingilåtdlo.
uvdlut mardluk-pingasut utanci-
våt, umiatsiardle uterKi'ngilaK. u-
miarssup Kamutilia ardlaleriardlu-
go serKutigineKartarpoK taimai-
liornermikut sumissusertik nalu-
naerutiginiardlugo, imåisinaung-
måme tåmartajålersimassut. su-
migdle pissoKångilaK. umiatsiaK
tåkuterKingilaK — Hopedalemut-
dlo uterniardlune aulajangerneKar-
poK.
tåssanilo ajoKersuiartortitat u-
miatsiåt åtarsineKarpoK sineriak
misigssorniardlugo pérutut tåuko
naninigssåt neriutigigaluardlugo.
magdlertarnerssuarmitdle siku-
niarneranigdlo pissuteKardlutik
taimaitlnartariaKardlutik.
igdlo aserorterneKarsimaKaoK
tauva KanoK? umiarssuaK Erhardt-
imik ilaussuerupoK, tauvalo nåla-
gaussoK kivfatdlo sisamat amigau-
tigalugit ima inukitsigilerpoK Euro-
pamut ingerdlanigsså ajornardlui-
nartugssauvdlune. taimåitumigdlo
aliasugkaluaKalutik ajoKersuiar-
tortitat aulajangerput umiarssuar-
mut ilåusavdlutik.
nerissagssarpåluit igdlugissa-
mingnut Kimagpait, imaeriatårsi-
naungmåme inuit arfinigdlit péru-
tut tåuko tåkutisassut. tauva 20-
ane kingumut kitsat KaKi'neKarput
sujugdlermørnermilo avKutigissaK
atuarneKardlune, neriutigalugo su-
migdlunit KanoK pissoKarsimane-
ranik påsissutigssamik nåpitsisav-
dlutik. amale taimailissoKångilaK.
aliasoKalutik novemberip 23-ane
tuluit nunåne umiarssualivingme
talitarfingmut taliput. . .«.
åipåningormat niuvertoKatigit
tåuko kingumut Labradorimut niu-
verniartitsivdlutik autdlartitsiput,
julivdlo 20-ane Hopedale tikine-
KarpoK. umiarssuarmit takusinau-
våt igdlo aserorterneKarsimaKissoK
(erKumtginartumigdlo ardlånig-
dlunit nunamut ikårnigssamut pile-
rissuseKartOKångitdluinarpoK).
tauva KeKertat akornine sånissa-
Kåtåtsiarsinardlutik KeKertamut
Manneriktok-imut piput. tåssanilo
sigssamiput timit arfinigdlit per-
ssugtarneKarujugssuarsimassut.
umiarssup nålagå ernginardlui-
naK perKussivoK umiarssuaK aut-
dlarKuvdlugo — angerdlamut.
atera Labradorime
nalunaiautigiuk!
ukioK 1760-p eneåne Kalåtdlit-nu-
nåne Akunaine angut Jens Haven-
imik atilik igsiavoK uvdlorsiumini-
lo ima agdlagdlune: »1752-ime tu-
saravko Katångut Erhardt tOKune-
KarsimassoK inuiangnut tåukunu-
nga pileritsangneK sujugdleK misi-
givara. . .«.
Herrnhutime tangnermornertut
itumik erKuiniaititsineKarmat —
Katångutigingniat tåuko akornåne
aulajangigagssat pingårtut tang-
nermortitsinikut aulajangerneKar-
tarput — Kalåtdlit-nunåt erKorne-
KarpoK, Labradorilo erKortinane,
piumåssuseKaKalunilo kigutine
kivdlugit Haven kalåtdlit OKausi-
(Kup. tugdl nangisaoK)
tingerdlautainagdlit ilisimassagssarsiortul Labradorip sineriåne.
Sejlskibe på ekspedition ved Labradorkysten.
58 NR. 50 1983
AIU AGAG D LI U TIT