Atuagagdliutit - 21.01.1999, Síða 13

GRØNLANDSPOSTEN
SISAMANNGORNEQ 21. JANUAR 1999-13
Qitomara innorluutilik aaHartitaasoq
Innorluutillit nunatsinniiginnarnissaannut politikerit piumassuseqanngillat,
anaanaq qitornaminik innorluutilimmik Danmarkiliartitsisariaqartoq
isumaqarpoq
Nuunu Cornelia de Lange-mik nappaateqarpoq.
Taamaattumik arnaata Danmarkimi angerlarsimaffimmut
aallartittariaqarsimavaa.
Nuunu lider af Cornelia de Lange syndrom. Derfor har
hendes mor været nødt til at sende hende på institution i
Danmark.
NUUK(LRH) - Inuuninni aa-
lajangernerma ajornersaat,
Pia Kielsen-Jørgensen oqar-
poq alarlunilu.
Pia nukittuvoq. Allatut a-
jomartumik taamaattariaqar-
poq. Qitornani asaqisani an-
niaatigeqisanilu eqqartome-
rani qanigisarinngisaasa qi-
asoq takussanngilaat, Nuunu
- Nuunu Danmarkimut aal-
lartittariaqarsimasaa.
Nuunu, ullumikkut arfineq
naarlunnik ukiulik, inun-
nguutiminik Cornelia de
Lange-p nappaataanik nap-
paateqarpoq. Kiinaa immik-
kut isikkoqarpoq, meq-
qussreqaaq, uummataa a-
komuteqarpoq, qamgata qi-
laava ammaannartoq suliari-
tissimasorli, uniffeqanngit-
soq, allisaatsoq, tutsarluttoq,
ilaanneeriarluni imminut a-
jorteriartartoq, avatangiisi-
minik mattusseriartartoq, o-
qaatsillu 100-t missaannai
atorlugit oqaloqatiginnissin-
naasoq. Inequnarlunilu asa-
narpoq asannittuullunilu.
- Meeqqat Nuunutut ittut
maani periarfissaqartinne-
qanngillat. Taamaattumik qi-
tomama 4.000 kilometerinik
ungasitsigaatigut. Pitsaaner-
paamik inuutikkusuppara.
Soorunami neriuutigaara taa-
maalluni angerlassasoq aal-
laqqinnanilu.
- Qitomamik aallartitsineq
anaanaasumut aalajangeme-
rit ajornersaat. Akerariner-
paasamaluunniit taama misi-
gisaqamissaa kissaatiginngi-
lara.
- Tamatsinnut artornaqaaq.
Ilaqutariit tamarmik maqaa-
sipput. Misigereerparput, mi-
sigeqqipparpullu, inuilli taa-
ma pineqarsinnaanngillat.
Anniaatit
Nuunup Danmarkiliartinne-
qarnissaa ukiup ataatsip ma-
tuma sioma aalajangiunne-
qarpoq. Taamaakkaluartoq
Nuunup aallartittariaqarnera
oqaluttuarigamiuk malunnar-
poq Pia anniaateqartoq.
Nuunu Danmarkimi anger-
larsimaffimmi paaqqutarine-
qarluarluni innorluutimini si-
uariartornissaa periarfissa-
qarluarpoq. Pia imminut ui-
taanilu isumaginerulaarsin-
naavoq, minnerunngitsumil-
lu emi 11-nik ukiulik, Miki.
»Qitomara inersimasuaraq«,
aqartarpaa.
Nuunu ilaqutariillu sinne-
risa Nunatsinni naleqarluar-
tumik inuunissaannut Pia-p
sorsuutiginninnini unitsiin-
narpaa. Nuunup nappaataa
taamaaliortitsisinnaanngilaq.
Nuunup taamaaqataasalu nu-
naminni peroriartornissaan-
nut pisortat periarfissiinngil-
lat. Taamaattumik angajoq-
qaat ilaat artornartumik aala-
jangertariaqartarput qitoma-
tik Danmarkiliartittarlugit.
Isumaginninnermut naa-
lakkersuisoq Mikael Peter-
sen malillugu innorluutillit
Nunatsinnit Danmarkiliartin-
neqarsimasut 125-upput.
Taakkunannga tallimat arfi-
neq marluk 17-illu akomanni
ukioqarput.
- Qitomama allanut tunni-
uttariaqarnera peqqutigalugu
pisortat suleriaasiat isumak-
keerfiginngisaannassavara.
Nuunu tunniukkakku qimut-
tuitsut ingerlaartut siornan-
nut pissinnissannut piareera-
luarpunga. Qujanartumilli a-
kuerereerpara uanga anaana-
tut sumiginnaasimannginna-
ma. Pisortalli suleriaasiat su-
miginnaavoq.
- Sooq taamaattariaqarpa?
Suut tamarmik
sorsuutiginninnerupput
1991-imi decembarimi Nuu-
nu inunngorsimatsiarluni ul-
lualuit qaangiuttut arnaata
malugilerpaa arlaanik ajorto-
qartoq.
Nuunu nererusunngilaq,
qialeraangamilu niaqua tu-
ngujortuinnanngortarpoq.
- Qanata qilaava ammaan-
narami taamaappoq, nappar-
simmavimmi oqarfigaannga.
1978-imili napparsimma-
vimmi taamaattumik naam-
mattoorsisoqarsimanngimmat
paasissutissippiarsinnaanngi-
laannga, ikiuutissanilluunniit
tunisinnaallunga.
Nuunu taamaaginnarmat i-
laqutariit aalajangersimasu-
mik nakorsaqartinneqaler-
put, taannalu oqarpoq Nuunu
qanermini tungujortittarne-
ranut ersiutaaguamtoq uum-
matiminnik ajoquteqamera,
arnaatalu pasitsaallugu im-
mummik sapigaqartoq qaam-
matini arfinilinni meriartuar-
mat.
Nuunu marlunnik qaam-
mateqartoq qinnguartartip-
poq, ilaqutariillu toqqissial-
lapput. Uummataa ajoqute-
qanngilaq.
Kinguninnguali ilaqutariit
Rigshospitalimut naassaan-
ngitsumik unitsitsisamerit si-
ullersaannut aallartariaqar-
put. Tassani paasineqarpoq
uummataa ajoquteqalaartoq.
Paasitinneqarpullu Nuunu
mikisuusoq pitsaasumillu
peroriartunngitsoq.
Amaa paatsoorluni isuma-
qarpoq anaanaanerluttuulluni
angerlarnissaminillu piuma-
saqarluni.
Rigshospitaliliarnerilli ki-
ngullersarinngilaat. Nuunu
22-nik qaammateqartoq qa-
niata qilaava milinneqarpoq,
meerarlu pillugu nakorsat al-
lagaat angajoqqaavisa atuar-
paat. Nuunu misissorneqaq-
qaarmalli pasitsaanneqar-si-
mavoq Cornelia de Lange
Syndrom-imik nappaateqar-
toq.
Toqqissiallanneq
- Toqqissiallannaqaaq. Ilisi-
mavara arlaannik ajortoqar-
toq. Anaanaagamami ajorto-
qaraangat malugisinnaasar-
para. Peqatigiiffik nappaam-
mik taassuminnga ilisimasa-
qarfiusoq ingerlaannaq sia-
nei-figaarput.
- Peqatigiiffimmit takusar-
neqarluta qularnannginnerar-
lugu oqarfigineqaratta qia-
samiarlungalu illartarpunga.
Nuunu Cornelia de Lange-
mik nappaateqarpoq. Imaa-
nngilaq Nuunu taama nap-
paateqarmat nuannaajallattu-
nga. Maannali apeqquterpas-
suit akissutissarsiffiginngisa-
gut nassuiaatissaqalerput.
Maanna qanoq iliussalluta
ilisimalerp arput.
- Nuunu ataatsimik ukio-
qarnermi nalaani 13-eriarluni
puamminik nuffersoorpoq,
aappaaguani aqqanillit pi-
ngajuanilu arfineq pingasu-
innaat. Angerlarsimaannar-
punga, suullu tamarmik Nuu-
numut tunngapput. Piffissaq
tamaat maluginiaqquvoq.
- Ullumikkut kingumut eq-
qarsaatigileraangakku paasiu-
minaatsittarpara sumit nukis-
saqarsimanerlunga. Allallu
akornuserneqarput. Nuunup
ataataa ayitama saniatigut.
- Nukappiaraatiga inequ-
nartoq aamma minippara.
Nukissaqartinngivippara.
Qujamasuutigeqaaralu aanaa
qanittumiimmat, namminer-
lu innorluuteqaraluarluni taa-
ma ikiortigimmatigut.
Pia-mmi arnaata ikiuun-
nissaa pisariaqarluinnarpoq.
Pisortammi malunnanngivip-
put. Ilaqutariimmi oqilisaan-
neqarnissaat siunertaralugu
arlaannnik pisoqassagaangat
tamatigorluinnaq sorsuuti-
ginnittoqartariaqarpoq.
Angerlarsimaannarpoq
Pia ukiuni pingasuni Nuunu
angerlarsimaqatigiinnarpaa.
- Ikioqqullunga pisortanut
saaffiginnikkaangama tama-
tigut sorsuutiginnittarpunga.
Taamaallunga oqilisaanne-
qameqamiarlunga ulluunera-
ni paarineqarfissarsisariaqar-
poq. Piffissara tamaat Nuu-
nu-mut atorpara. Sivisuumik
taamaaginnarsinnaanngilaq.
Nuunu meeqqerivimmut i-
nuukkunnaarmat ikorfartor-
feqartariaqarpoq - marlunnik
pisariaqartitsivoq, nagga-
taatigut pingasut. Taamaattu-
mik paasineqarluarsinnaavoq
kisimiillunga angerlarsima-
qatigigaangakku naammattu-
nik isumagisasaqartarama.
- Tamatigullu suut tamar-
mik uannut utertarput. Peror-
saasut ikorfartuisussat nap-
parsimagaangata peqataasa-
riaqartarpunga. Sulinngiffe-
qalaarniarlunga oqilisaanne-
qamissannik qinnuteqarama
sorsuutiginnittariaqarpunga.
Nuunup nalunnguartalernis-
saa anguniarakku aamma ilu-
ngersuuteqaqaanga.
- Tamatigullu paasisaria-
qarpara taamaattoqaannar-
sinnaanngitsoq. Nuunup pi-
sariaqartitai eqquutsinniarlu-
git kialuunniit naammattu-
mik paarisinnaanngilaa. Pif-
fissap sivitsornerani taa-
maassinnaajunnaarpoq. Taa-
maalluni oqilisaanniarluta
Majoriamut pitinneqarpoq,
taanna avatangiisiminnik
mattussisartunut najugassia-
avoq. Tassani nalilemeqar-
poq taama nappaateqanngit-
soq, tassaniissinnaanngilarlu.
- Nalinga? Avinnerput Mi-
ki-millu piffissaqarfiginnin-
nginnera.
Ukiumut tikeraamerit
marluk
Ukiut marlussuit matuma si-
oma Pia-p Allan naapippaa,
ullumikkullu uigisaa. Nuu-
numut atatillugu taassuma
tapersersorluarpaa. Piffissar-
li tamaat Pia eqqasuteqarlu-
arpoq.
- Ilisimavara sivitsornerani
taamaattoqaannarsinnaan-
ngitsoq. Angerlarsimaannar-
tuaannarsinnaanngitsoq ilisi-
mavara. Nunami maani sa-
paatip akunnerata ingerlane-
rani angerlarsimaffimmik or-
niguttarfeqaraluarpat pitsaas-
sagaluaqaaq. Nuunu sapaatit
akunnerisa naaneranni ilaqu-
tariinnut nukissaqartunut a-
ngerlartassagaluarpoq.
- Naggataatigut suut ta-
marmik Nuunumut sammi-
lerput. Ilaqutariikkaluarpu-
gut ingerlaniartussat. Nuunu-
lu pitsaanermik pissagukku
taamaallunga paasisariaqar-
para uagut tunniussinnaann-
gisatsinnik annertunerusunik
pisariaqartitsisoq, inuunera
pitsaasumik iluaqusemeqas-
sappat.
- Taamaattumik artomar-
tumik aalajangertariaqarpu-
nga Danmarkimullu aallartit-
tariaqarlugu.
- Pisortat suleriaasiat eqar-
pallaanngikkaluarpat imma-
qa allatut pisoqarsimassaga-
luarpoq, Allan akuliuppoq.
- Pisortat suleriaasiat soor-
lu umiarsuaq orsiaassuaq pi-
soqarsuaq. Arreeqaaq sangu-
tikkuminaallunilu. Najuga-
qarfiit minnerumaartut kis-
saatiginaraluarput, soorlu
Majoriaq-tut ittut, innorluu-
tillit ikittunnguit pitsaasumik
sullinneqarfigisinnaasaat.
Ullumikkulli arlalinnik angi-
soorsuarnik angerlarsimaffi-
uteqarpugut, soorlu Aasian-
niittoq matuinnartariaqartoq.
Piumassuseqaraanni iluatsis-
sinnaavoq. Qulamanngitsu-
mik nunami maani angajoq-
qaani kisiartaanngilagut
Nuunutut ittumik innorluuti-
limmik qitomallit, Allan o-
qarpoq.
- Ilumut, Pia isumaqataa-
voq.
- Nuunu maaniikkaluaru-
nitoq. Ullumikkut napparsi-
magaangami ungasissorujus-
suarmiittarpoq. Maaniikka-
luarpat oqqissisimanartumik
eqqarsaateqamassagaluarpoq,
soorlu Qaqortumiilluni akun-
nerit marlussuinnaat atorlu-
git timmisartumik ornissin-
naallugu. Taamaalilluni aam-
ma angerlarsimassagaluar-
poq.
Danmarkimut
- Nuunu Danmarkimi tunni-
ukkakku ilunni aserortoqar-
poq. Sivisuumik uumallunga
toqungavunga. Tassanngaan-
nillu takorusukkukku ilu-
ngersomeq sunaaffa aallarti-
lersoq.
- Namminersomerusut ma-
littarisassaat naapertorlugit
Nuunu ukiumut ataasarluta
takusinnaavarput, taamallu
mikitigimmat ukiumut mar-
loriarlugu takunissaanut pe-
riarfissaqarsinnaavoq.
- Iluatsitseqaagut Nuup
Kommunea paasinnilluni a-
ngalanissanik marlunnik tu-
nimmatigut, taamaalilluta u-
kioq siulleq sisamariarluta
takuarput. Angerlarsimaf-
fimmili oqarput ikippallaar-
tut. Nuunup takunitta akun-
neri sivitsoraangata imminut
mattu ttarpoq.
- Siullermik qimassimaq-
qaarluta takoqqikkatta uan-
nut nippuppoq allallu tamaa-
sa narrugalugit. Aallaqqilera-
milu ungalerluni napparsi-
malerpoq. Qimanneri tamaa-
sa eqqarsaatigisarnera artor-
naqaaq.
- Ullumikkut angalanissa-
gut pilersaamtigisinnaasagut
qilanaariuarpagut, Nuunu
maanga tikeraarluni uagul-
luunniit tasamunga tikeraar-
lutigu.
- Maani tikeraartillugu o-
qilisaanneqarnissamik qin-
nuteqaraangatta aperineqar-
sinnaasarpugut: sooq oqili-
saanneqarnissarsi kissaati-
gissavisiuk angerlarluni ti-
keraarnissaa nammineq kis-
saatigereerlugu. Isumaqarpu-
nga meeqqamut Cornelia de
Lange-mik nappaatilimmut
nukiit qanoq angitigisut ator-
neqartariaqarnersut ilisiman-
ngivikkaat !
- Nuunu aallaraangat su-
linngiffeqarnissatsinnik pisa-
riaqartitsisarpugut. Nuunu
assorujussuaq pisariaqartoru-
jussuuvoq.
Pia Allan-ilu Danmarki-
mut nuunnissartik eqqarsaa-
tigisimavaat. Sussakkeeriin-
narlutik.
- Sussagattali. Maani naju-
gaqarpugut. Maaniinnerput
nuannareqaarput. Nuunuu-na
angerlartariaqartoq.
Pia aamma Allan Kielsen-
Jørgensen angajoqqaat allat
Nuunutut ajornartorsiutillit
attaveqarfigemsuppaat. AG-
mut allassinnaavusi, saaffi-
ginninnissilu ingerlateqqin-
nissaat isumagissavarput.
Soorunami Nuunu amami Allan-imut katinnerani
peqataasariaqarpoq. Siorna Nuunup aasaanerani
tikeraarnerani pivoq.
Nuunu skulle naturligvis være med til mors bryllup med
Allan. Det skete i forbindelse med Nuunus sommerferie
sidste år.
ASSJ FOTO: PRIVAT