Atuagagdliutit - 05.08.1999, Qupperneq 23

GRØNLANDSPOSTEN
SISAMANNGORNEQ 5. AUGUST 1999-23
Meeqqat
tappimginerulertigit
Allattoq Arne Lund,
Qaqortoq
Ulluni qaninnemi pisimasoq
alianartoq perorsaasup toqu-
neranik kinguneqartoq allaa-
vigalugu oqallinneq aatsaat
iluamik aallartippoq. Tassu-
ngalu tunngatillugu eqqaan-
ngitsoorsinnaanngilara, ukiut
arlalinngortut isumasioqati-
giinnermiaasiit peqataaninni
eqqartuisimanitta ilaat.
Siullermillu taalaarusup-
para ullutsinni pinaveersaar-
titsineq pingaartinneqarto-
rujussuanngornikuusoq. Ta-
mannalu uangattaaq aamma
pingaartilluinnarpara. Ani-
ngaasarparujussuit atunngik-
kaluarlugit pioreersullu ator-
luamerisigut ajornartorsiutit
siusinnerusukkut aaqqinne-
qarsinnaasaraluarput.
Kalaallit uagut ima nakku-
tigineqartigigaluarpugut al-
laat arnaq naartulertorlu juu-
muumit imaluunniit sund-
hedsmedhjælperimit attavi-
gineqalersarpoq. Taakkua ta-
kusinnaalereersimasariaqara-
luarpaat naartusoq qanoq
atugaqartoq. Meeraq inun-
ngorpat peqqissaasoq ilan-
ngutsinneqartarpoq, allaat
angerlarsimaffimmut iseri-
artortarluni. Taakkua aamma
takusinnaasarsimassavaat
ilaqutariit qanoq atugaqar-
nersut. Amerlanertigullu
meeraq pingasunik qaam-
mateqaleraangami ulluunera-
ni paaqqinnittarfimmut pi-
sarpoq, ilaatigullu atualemis-
sami tungaanut tassaniittar-
luni. Tassaniilernerminilu
aamma oqalunneq ilikkar-
tarlugu. Naluneqanngitsutul-
lu meeraq isertugaatsuusar-
poq allaallu angerlarsimaf-
fimmi pissutsit oqaluttuari-
sarlugit. Tassani ajomartorsi-
uteqarsimappat perorsaasut
erniinnaq paasisarsimassa-
garluarpaat.
Meeraq malunniuteqartar-
mammi ajornartorsiuteqar-
simappat ilinniartitsisut taku-
sinnaasariaqarpaat, atuarfim-
mut pippat.
Inunnik sullissinermut i-
linniarsimagaanni sulisut qu-
laani taaneqartut maluginia-
gassanik ulikkaarput. Taa-
maakkaluartoq »annaasavut«
amerlivallaarujussuaqaat.
Ajomartorsiutilli pinaveer-
saartissagaanni aaqqissuus-
saanerusumik, immaqalu i-
nunnik isumaginninnerup al-
laffia qitiutillugu ataqatigiis-
saarusiullugu ajornartorsiu-
terpassuit allivallaartinnagit
tamakku akuleruffigineqar-
sinnaapput, kingusinaarutta
inuiaqatigiinnut akisooruju-
suanngussammat.
Vi bør interessere
os mere for børnene
Af Arne Lund, Qaqortoq
Debatten om den tragiske
hændelse, hvor en pædagog
blev myrdet, er først begyndt
nu for alvor. I den forbindel-
se kan jeg ikke lade være
med at tænke på de ting, vi
drøftede på et seminar for
nogle år tilbage.
Der er kommet virkelig
gang i forebyggelsesarbejdet
i de senere år. Et arbejde jeg
også lægger særlig vægt på.
Det er også muligt, at tage fat
på problemerne uden at bru-
ge for mange penge ved at
udnytte de eksisterende res-
sourcer.
Der tages så godt vare på
os grønlændere, at selv en
kvinde straks kommer i kon-
takt med en jordemoder eller
sundhedsmedhjælper, når
hun bliver gravid. Det er
også dem, der straks kan
konstatere, hvilke forhold
den pågældende kvinde lever
under. Når barnet er født, bli-
ver en sundhedsplejerske
også indblandet i kvindens
liv. Sundhedsplejerskerne
kan derved finde ud af, hvil-
ke forhold familien lever
under. I de fleste tilfælde
kommer barnet i en daginsti-
tution, når det er tre måneder
gammelt, og bliver i instituti-
onen til det begynder i skole.
Det er også der, det lærer at
tale. Som bekendt har børn
ingen hemmeligheder, og
taler også om forholdene i
hjemmet. Hvis der så har
været problemer i hjemmet,
vil pædagogerne meget tid-
ligt få det at vide.
Når barnet så begynder i
skole, er det muligt for lærer-
ne at se, hvis det har proble-
mer, da børn med problemer
oftest udviser signaler.
Når man er uddannet som
socialarbejder, er det let at se
de mange signaler, børnene
udsender i deres dagligdag.
Dog er der for mange børn,
»som vi taber på gulvet«.
Hvis arbejdet med fore-
byggelse skal lykkes helt
godt er det nødvendigt med
mere koordineret samarbej-
de myndighederne imellem.
Det kan eventuelt gøres ved
at få socialkontoret til at
koordinere arbejdet. Proble-
merne skal tages i opløbet.
Det er jo alt for dyrt for sam-
fundet, når vi griber for sent
ind.
Namminersornerullutik Oqartussat
Ineqamermut, Attaveqamermut Pilersuinermullu Pisortaqarfik
AC-fuldmægtiginik, IT-ataqatigiissaarisumik
ataatsimik kiisalu allaffimmi fuldmægtigimik
ataatsimik pissarsiorput
Ineqamermut, Attaveqamermut Pilersuinermullu Pisortaqar-
fimmi atorfiit qassiit, tassa AC-fuldmægtigitut atorfiit qassiit,
IT-mik ataqatigiissaarisutut ataaseq kiisalu allaffimmi fuld-
mægtigitut atorfik ataaseq piaarnerpaamik isumaqatigiissu-
teqamikkulluunniit inuttalemiameqarput.
Pisortaqarfik immikkoortortanut sisamanut avitaavoq: Naa-
lakkersuisumut allatseqarfik, Angallannermut Immikkoortor-
taq, Nukissiornermut Attaveqamermullu Immikkoortortaq,
kiisalu Sanaartomermut Ineqamermullu Immikkoortortaq.
Naalakkersuisuut allatseqarfik:
Naalakkersuisumut allatseqarfiup naalakkersuisoqarfiup pi-
sortaqarfiullu sullinneqamerini naalakkersuisumut allaffissor-
nikkullu aqutsinermut tunngasut allattoqarfeqamikkut sulli-
tarai. Tassa imaappoq ilaatigut Naalakkersuisunut, Inatsisar-
tunut taakkulu ataatsimiititaliaannut tunngatillugu ataqatigiis-
saarinermik suliaqarfiuvoq.
Immikkoortortattaaq aningaasaqarnikkut pisortamut sullis-
siviata aningaasanut inatsimmut tunngasunik ataqatigiissaari-
neq isumagisaraa kiisalu Pisortaqarfiup suliassaqarfiani ani-
ngaasaqamikkut misissueqqissaamerit qassiit isumagisarlugit.
Tamatuma saniatigut inatsisiliornermut allaffiup ilaatigut
inatsisit imaatigut silaannakkullu angallannermut tunngasut
kiisalu inatsit atuisartunut tunngassuteqartut isumagisarai.
Naalakkersuisumut allatseqarfiuttaaq avammut pisortaqarfiul-
lu iluanut paasissutissiisameq isumagisaraa kiisalu Pisor-
taqarfimmi allakkanik nalunaarsuinermut allagaatinillu toq-
qorterinermut kiisalu allaffeqamermut tunngasut allat isuma-
gisaralugit.
Angallannermut immikkoortortaq:
Immikkoortortap nunap iluani angallannerup ineriartortin-
neqarnerani suliassanik suliarinninneq ataqatigiissaarinerlu
isumagisarai - tamatumani umiarsuartigut silaannakkullu
angallanneq, mittarfiit kiisalu umiarsuaateqarfiit ilaasunik usi-
nillu angallassisartut pineqarput.
Immikkoortortaqarfiuttaaq nunap iluani umiarsuit atorlugit
usinik angallassinerup namminersortunut ingerlatassanngor-
tikkiartuaameqamerani suliassat isumagisarpai, nunap immik-
koortuisa timmisartutigut angallavigineqarnerini aningaasar-
tuutit naleqqussagaralugit kiisalu angallannikkut sullissinissa-
mik isumaqatigiissusiortarluni.
Aammattaaq apeqqutit allat angallannermut tunngassuteqartut
suliarineqartarput kiisalu akuersissutinut assigisaanullu tun-
ngassuteqartut oqartussatut isumagisaralugit, aammattaarlu
Statens Luftfartsvæsen aamma angallannikkut suliallit suleqa-
tillu allat attavigineqartarput.
Nukissiornermut attaveqamermullu immikkoortortaq:
Immikkoortortaqarfik nukissamik imermillu pilersuinerit inat-
sisinut, aningaasanut pilersaarusiomermullu tunngasortai pi-
ngaamerusutigut ingerlatarai.
Nukissamik imermillu pilersuinermik suliallit suleqatigalugit
immikkoortortaqarfik pisortaqarfittut nukissiornermik pisa-
riillisaaniaqataasussaavoq, ileqqaaruteqarnissamut peqataas-
salluni kiisalu nukimmik imermillu pilersitsiortomerup piler-
suinerullu pissarsilluarnartunngortinniarneqarnissaannut
peqataassalluni.
Suliassat aalajangersimasumik suliassartalersorlugit naammas-
sineqakkajuttarput. Suliffeqarfiit, kattuffiit innuttaasullu nali-
nginnaasut attaveqarfigilluameqarput, attaveqamerlu nunami
namminermi kiisalu nunanut avannarlernut, canadamiunut
europamiunullu allanullu naalakkersuinikkut pisarluni.
Attaveqamermut tunngatillugu immikkoortortaqarfiup nalu-
naarasuartaatitigut sullissinermut, nalunaarasuartaatitigut
attavilersuinermut kiisalu radiukkut attaveqamermut tunnga-
sut pisortaqarfittut suliassartai isumagisarpai. IT-kkut nalu-
naarasuarnikkullu attaveqarnikkut suliallit assigiinngitsut
suleqatigalugit anguniagaavoq attaveqarnikkut periarfissat
atorlugit nunap iluani nunallu tamalaat akomanni ungasissut-
sit ajugaaffigineqassasut. Suliallit tassaapput suliffeqarfis-
suamiit suliffeqarfeeqqanut.
Aningaasaqarnermik, inatsisinik naalakkersuinermillu sak-
koqarluni kikkulluunniit oqartussaaqataanerat ataasiakkaallu
sunniuteqarnerat tapersersomeqarpoq. Immikkoortortaqarfik
IT pillugu Siunnersuisoqatigiinnut pilersinneqaqqammersu-
nut allattoqarfiuvoq, taassumalu suliassaa siulleq tassaavoq
nuna tamakkerlugu IT pillugu periusissiussalluni.
Sanaartomermut Ineqamermullu Immikkoortortaq:
Immikkoortortap suliassarai pisortaqarfittut oqartussatullu
suliassat kiisalu Namminersornerullutik Oqartussat sanaartor-
titsisutut aningaasaliisutullu soqutigisaannik isumaginninneq.
Suliassaqarfmni assigiinngitsuni soorlu inissialiortiternemi
inissianillu ingerlatsinermi, sanaartomermi, sanaartugassanik
pilersaamsiornermi, nunaminertanik allaffissomikkut aqutsi-
nermi, ikuallattoomermut annaassiniamermullu tunngasunik
kiisalu qaartiterutissanut tunngasunik immikkoortortaqarfik
pisortaqarfittut suliarinnittarpoq ataqatigiissaarisarlunilu.
Immikkoortortaqarfiuttaaq Kalaallit Nunaanni ineqarnikkut
sanaartornikkullu ineriartortitsinermi naalakkersuinikkut
allaffissomikkullu najoqqutassiomermut atatillugu sanaartu-
gassat missingersuutillu pilersaamsiorneqarnerisa akornini
Namminersornerullutik Oqartussat pingaarnerusutigut sa-
naartugassanut pilersaarusiomerannik ataatsimullu aaqqis-
suussinerannik ataqatigiissaarisarpoq.
Immikkoortortaqarfiup ullumikkut sulisui assigiinngitsunik
sulialiupput, amerlanerilli teknikkikkut ilinniagaqarsima-
suullutik.
Ataatsimut isigalugit:
Atorfiit inuttalerusunneqarput inunnik aaqqissuusseqqissaar-
fiunngikkaluami namminersornerullutik aaqqissuulluakk-
amillu Pisortaqarfiup suliassaanik assigiinngitsunik suliaqar-
sinnaasunik. Atorfiit pineqartut tassaapput inuttut suliatigullu
annertuunik suliassaqarfiusussat naalakkersuinikkut ingerlat-
sivimmut qanilluinnartut.
Pisortani sulinermi immikkoortortani aalajangersimasuni ator-
feqalerusussinnaasut namminneq tamanna oqaatigissavaat.
Atorfeqarnermi atugassat:
Akissarsiat atorfeqartitaanermilu atugassarititaasut, tassunga
ilanngullugit atorfininnermi soraamermilu akiliunneqarluni
angalasinnaatitaaneq pisattallu angallanneqameri, atorfinin-
nermi Naalakkersuisut pineqartullu kattuffiata isumaqatigiis-
sutaat atuuttut naapertorlugit pissapput.
Atorfimmut atasumik inissaqartitsisoqarsinnaavoq malittari-
sassat qaqugukkulluunniit atuuttut naapertorlugit ineqamer-
mut, qulamaveeqqutinut il.il. akiliuteqarfigineqartartussamik.
Kisianni Nuup Kommuneani ineqarnikkut pissutsit pissutiga-
lugit utaqqinissaq naatsorsuutigineqartariaqarpoq.
Paasissutissat sukumiinemsut pisortaq Jens K. Lyberth, oqa-
rasuaat 34 54 04 atorlugu, imaluunniit allaffiup pisortaa
Thorkild Videbæk, oqarasuaat 34 54 11 atorlugu saaffigalugit
pissarsiarineqarsinnaapput.
Qinnuteqaat ilinniagarisimasat siomatigullu suliarisimasat pil-
lugit paasissutissartalik, soraammmeersimanermut uppemar-
saatit il.il. assilinerinik ilalerlugu, erseqqissumik nalunaaqut-
serlugu atorfik inuttassarsiugaq nr. 634, uunga nassiunneqas-
saaq:
Ineqamermut,Attaveqamermut Pilersuinermullu Pisortaqarfik
Postbox 909, 3900 Nuuk
Telefon 34 54 00 . Telefax 34 54 10
Qinnuteqarnissamut killisarititaq: AC-fuldmægtigitut, IT-mik ataqatigiissaarisutut kiisalu allaffimmi fuldmægtigitut
atorfinnut qinnuteqaatit kingusinnerpaamik 20. august 1999 Pisortaqarfimmeeriissapput.
Pisortaqarfiup suliassaqarfik ilaatigut ineqamermut sanaartomermullu, kiisalu angallannermut, nukissiornermut nalunaarasuartaatitigut atta-
veqarnermut tunngasunik suliassaqarfiuvoq pingaarnerusutigut allaffissomikkut, pilersaarusiomikkut aqutsinikkullu isumagisarai. Tamakku
saniatigut Pisortaqarfik Mittarfeqarfinnut, Nukissiorfinnut aamma Asiamul pingaarnerusutigut aqutsinikkut aningaasaliisamikkullu akisus-
saavoq.