Fréttablaðið - 15.09.2005, Síða 74

Eric-Emmanuel Schmitt
er einn af þekktustu rit-
höfundum Frakklands.
Tvö leikrita hans hafa
verið flutt á Íslandi og
þrjár af skáldsögum hans
hafa komið út í íslenskri
þýðingu. Hann segist
ekki tilheyra nútímanum.
„Ég er átjándu aldar maður,“
segir franski rithöfundurinn
Eric-Emmanuel Schmitt. „Fyrir-
myndir mínar eru Voltaire og
Diderot, menn sem stunduðu
heimspeki sína með því að segja
sögur og beindu máli sínu til alls
almennings. Ég vil líka skrifa
sögur sem hafa einhvern tilgang
og höfða til allra.“
Schmitt er einn af gestum
Alþjóðlegu bókmenntahátíðar-
innar sem nú stendur yfir í
Reykjavík. Hann er mörgum Ís-
lendingum að góðu kunnur því
þrjár af skáldsögum hans hafa
verið þýddar á íslensku og tvö
leikrita hans hafa verið flutt hér
á landi.
Á síðasta ári var leikritið
„Abel Snorko býr einn“ flutt í
Þjóðleikhúsinu með Arnari Jóns-
syni og Jóhanni Sigurðarsyni í
aðalhlutverkum. Og fyrir þremur
árum var Gesturinn frumsýndur
í Borgarleikhúsinu með þeim
Gunnari Eyjólfssyni í hlutverki
Freuds og Ingvari Sigurðarsyni í
hlutverki dularfulls gests, sem
hugsanlega var enginn annar en
Guð almáttugur holdi klæddur.
Að skrifa er ekki starf
Heimspekin er drjúgur þáttur í
öllu því sem Schmitt skrifar, enda
er hann hámenntaður heimspek-
ingur og starfaði árum saman við
heimspekikennslu í háskóla.
„Að kenna heimspeki var eina
starfið sem ég hef haft um ævina,
því það er ekki starf að skrifa,“
segir Schmitt og brosir breitt.
Hann hefur greinilega alltof
gaman af skrifunum til þess að
geta litið á þau sem vinnu.
„Ég hafði gaman af þessu
starfi mínu ég var nauðbeygður
til þess að hætta því vegna þess
hve ég átti mikilli velgengni að
fagna með skrifunum. Ég hafði
aldrei látið mig dreyma um að
geta aflað mér lífsviðurværis
með bókum mínum, en eftir að
annað leikrit mitt hafði verið sett
á svið í fjörutíu löndum sá ég að
það væri bara heimskulegt að
vinna meira og meira, og þess
vegna hætti ég.“
Sérsvið hans í heimspekinni
var frumspeki, sú grein heim-
spekinnar þar sem tekist er á við
hinstu rök tilverunnar.
„En ég átti þar við mikinn
vanda að stríða vegna áhuga míns
á átjándu öldinni. Ég var sérfróð-
ur um átjándu aldar heimspeki,
en heimspekingar á átjándu öld
afneituðu frumspekinni. Ég skrif-
aði doktorsritgerð mína um
Diderot, hún fjallaði um Diderot
og frumspekina, og það var vegna
þess að ég vildi leggja áherslu á
að það sé engin leið að forðast
frumspekina. Menn geta komið
sér undan því að setja fram frum-
spekileg svör, en þeir geta ekki
forðast frumspekilegar spurning-
ar. Með því að afneita frumspek-
inni er maður samt að stunda
frumspeki.“
Vill ekki smita út frá sér
Heimspekileg hugðarefni
Schmitts birtast víða í verkum
hans, til dæmis í samræðum
Freuds við Guð í leikritinu Gestur-
inn. En skyldi hann sjálfur reyna
að koma með einhver svör við
frumspekilegum spurningum?
„Jú, vissulega. En ég vil aldrei
halda því fram að eitthvert svar
sé hið eina og rétta. Þess vegna
finnst mér betra að segja sögur,
því ein sögupersóna hefur eitt
svar en önnur sögupersóna er
með annað svar. Ég held að við
verðum að sýna auðmýkt og hóg-
værð gagnvart svörum, vegna
þess að maður er aldrei alveg
viss. Menn verða að koma hver
með sitt svar, og síðan bæta við:
kannski. Mér líkar ekki við höf-
unda sem smita út frá sér, höf-
unda sem vilja að allir aðrir sjái
hlutina eins og þeir. Ég held að
það sé ekki heiðarlegt. Þeir sem
segjast vera með endanleg svör
eru skúrkar.“
Skáldsögurnar þrjár sem hafa
verið þýddar á íslensku, Óskar og
bleikklædda konan, Herra Ibra-
him og blóm Kóransins og
Milarepa, eru allar gott dæmi um
þessa afstöðu Schmitts til ólíkra
svara við hinstu rökum tilverunn-
ar. Fyrsta bókin um hinn tíu ára
Óskar gerist í kristnum menning-
arheimi, bókin um herra Ibrahim
gerist meðal múslima og
Milarepa meðal búddista.
„Það sem ég vildi gera með
þessum bókum var ekkert annað
en að skapa virðingu fyrir svör-
um. Svörum kristinna, múslima
og búddista.“
Sest daglega við píanóið
Schmitt segist hafa átt hvað
mestri velgengni að fagna í
Þýskalandi. Hann telur það stafa
af því að hann sé allt öðruvísi en
þýskir rithöfundar.
„Þeir eru hrifnir af því. Skrif
mín eru blanda af heimspeki og
kímni, en allir vita að ekkert sér-
staklega sterk tengsl eru á milli
Þjóðverja og kímnigáfunnar. Þeir
eru líka hrifnir af heimspeki, en
þegar þýskur rithöfundur skrifar
um heimspeki þá verður það að
vera þrungið alvöru og erfitt af-
lestrar. Hjá mér er því þveröfugt
farið. Maður verður að vera létt-
ur í lund. Það er heilbrigt, líka í
heimspekinni.“
Fyrir utan skáldskapinn og
heimspekina er tónlistin ríkur
þáttur í lífi Schmitts. Hann er lið-
tækur píanisti og sest á hverjum
degi við píanóið.
„Mig langaði alltaf til að verða
tónlistarmaður, en ég nota píanó-
ið til þess að lesa tónlist. Ég tek
fram nótnahefti eftir einhvern
snillinginn og spila í gegnum það.
Ég hef engan áhuga á að spila vel
og fallega eða verða konsert-
píanisti, heldur spila ég til þess að
átta mig á snilli Mozarts og
Bachs.“
Nýjasta bókin hans er til-
einkuð Mozart og hún er að hluta
til sjálfsævisöguleg. Hún kemur
út samtímis í sjö löndum í næsta
mánuði og heitir Líf mitt með
Mozart.
„Tónlistin er líka þannig að
þar eru engin endanleg svör.“ ■
42
Engin svör eru örugg
15. september 2005 FIMMTUDAGUR
Miðasala á tónleika Antony and
the Johnsons í Fríkirkjunni hinn
10. desember hefst þriðjudaginn
20. september næstkomandi
klukkan 10.00.
Antony og félagar eru um þess-
ar mundir að hefja síðari helming
tónleikaferðar sinnar í tengslum
við útkomu plötunnar I Am a Bird
Now sem hlaut hin virtu bresku
Mercury-verðlaun á dögunum.
Var hún valin besta plata árins
2005 og sló hún þar meðal annars
við vinsælum plötum frá Cold-
play, Kaiser Chiefs, M.I.A. og
Bloc Party. Antony and the John-
sons hélt eftirminnilega tónleika á
Nasa hinn 11. júlí síðastliðinn þar
sem troðfullt var út úr dyrum.
Ljóst er að takmarkað magn
miða verður í boði í Frí-
kirkjunni en þar eru sæti
fyrir alla tónleikagesti, um
500 manns.
Miðasalan á tónleikana
fer fram á midi.is og í
verslunum Skífunnar.
Fríkirkjunni verður
skipt í þrjú verð-
svæði og fjögur
m i ð a s v æ ð i .
Miðaverð í
bestu sæti er
5.150 kr. auk
miðagjalds;
4.600 kr.
auk miðagjalds í næstbestu sætin
og 3.900 kr. auk miðagjalds í ódýr-
ustu sætin. Svæði í bestu sæti
verður tvískipt sem á að
tryggja að þeir sem kaupa
sér fyrstir miða fá bestu
sætin sem eru næst sviðinu.
Það er Austur-Þýskaland
sem stendur að komu Antony
and the Johnsons til Ís-
lands. ■
Mi›asala á Antony á flri›judag
ANTONY Antony heldur á
hinum virtu Mercury-verð-
launum sem hann fékk á
dögunum fyrir plötuna I
Am a Bird Now.
Áður en R.E.M. endaði hjá stóru
plötufyrirtæki höfðu þeir þegar
getið sér nafn sem ein af athyglis-
verðari sveitum Bandaríkjanna.
Enda þá búnir að gera fimm mis-
góðar plötur. Þeir gerðu þá samn-
ing við Warner Brothers útgáfuna
og urðu að heimsþekktri súper-
grúppu.
Death Cab for Cutie er í ná-
kvæmlega sömu stöðu og R.E.M.
var fyrir 15 árum. Hljómsveitin
gaf út meistarastykki sitt fyrir
tveimur árum og landaði feitum
samningi við Atlantic eftir að
flestar persónur í sjónvarpsþátt-
unum The O.C. höfðu minnst á
snilldargáfu sveitarinnar í sam-
tölum. Örugglega í eina skiptið
sem eitthvað af viti hefur komið
frá þeirri lönguvitleysu.
Ef það hefur einhverntímann
verið broddur í Death Cab for
Cutie þá er algjörlega búið að
slípa hann af núna. Þetta fór í
taugarnar á mér við fyrstu, en við
endurtekna hlustun bætti fegurð
laglínanna þetta upp fyrir mér.
Ben Gibbard söngvari og félagar
hans eru mjúkir og tilfinningarík-
ir menn, sem ég kann vel að meta.
Lítið um bjagaða gítara, meira um
sætar og krúttlegar gítarlínur
ofan á riddaralegar bassalínur. Að
þessu sinni eru trommurnar nær
allar lífrænar.
En þessi kaka er örlítið sætari
en sú síðasta, þannig að sykur-
sjokkið hélt mér svolítið frá því að
taka of stóran bita í einu. Ég held
líka bara að síðasta plata hafi ver-
ið aðeins of góð, sem er alltaf
ávísun á framtíðar vonbrigði.
Plans er vönduð plata og falleg
á köflum. Lög eins og opnunarlag-
ið Marching Bands of Manhattan
og Summer Skin eru nægilega fín
til þess að halda uppi heiðri sveit-
arinnar. En þau grípa mig þó eng-
um heljartökum.
Galli plötunnar er hversu eins-
leit hún er. Þetta er svolítið eins
og að vera dómari í Ungfrú Ís-
land, þar sem allar stelpurnar eru
nánast eins. Búið að setja þær í
eins sundboli með fermingarhár-
greiðsluna og mála þær eins og
það sé verið að gera upp lík. Á
endanum vinnur sú stelpa sem á
fræga mömmu eða sú sem svaf
hjá einhverjum dómaranum.
Stelpurnar í þessari keppni eru
nánast allar eins, svipað fallegar,
svipað straumlínulagaðar og
brosa allar jafn fallega. Engin
þeirra er einstök. Ekkert slæmt,
en ekki mjög spennandi heldur.
Birgir Örn Steinarsson
Smá sykursjokk
NIÐURSTAÐA: Fyrsta plata Death Cab for Cutie
hjá risaútgáfu er vönduð og nokkuð vel heppn-
uð. Örlítið of einsleit fyrir minn smekk sem
heildarverk en engin gífurleg vonbrigði. Plata
sem nær ómögulegt er að líka illa við, og jafn
ómögulegt að elska.
[ TÓNLIST ]
UMFJÖLLUN
Hin árlega viðurkenning Félags
íslenskra bóksala, Lóð á vogar-
skálar íslenskra bókmennta, var
veitt í fimmta sinn í gær. Þeir sem
hingað til hafa fengið þetta mikil-
væga Lóð eru rithöfundarnir Guð-
rún Helgadóttir, Þórarinn Eld-
járn, Guðmundur Páll Ólafsson og
Þorsteinn frá Hamri. Lóðið féll
Braga Kristjónssyni, fornbóka-
sala, í skaut í ár en þessi viður-
kenning er þeim veitt sem unnið
hafa gott og þarft starf í þágu
bóka á einhvern hátt.
Bragi hefur í nokkra áratugi
starfrækt verslun með notaðar
bækur og má segja að með versl-
un sinni tryggi hann öllum bókum
framhaldslíf. „Við ætlum okkur
ekkert að fara út í það að vera
með eitthvað annað en bara bæk-
ur,“ segir Bragi sem hefur komið
sér vel fyrir með fornbækurnar
sínar í Bókavörðunni á horni
Hverfisgötu og Klapparstígs.
Bragi hefur alla tíð átt mjög gott
samstarf við starfsfólk bókabúða
og viðskiptavini sem til hans leita.
Spurður um þróun bókabúða síð-
ustu áratugi segir Bragi. „Nýju
bókabúðirnar hafa breyst frekar
mikið. Þær eru ekki aðeins að selja
bækur. Þær eru að selja glanspapp-
ír og allt að því svitalyktareyði. Það
er orðið lítið um það að til séu bóka-
búðir sem selji eingöngu bækur,
einfaldlega vegna þess að það er
nánast varla orðið hægt.“
Í Bókavörðunni má finna bæk-
ur af ýmsu tagi allt aftur til ársins
1600 þó svo að inn á milli séu ný-
legri bækur. Bragi segir að þeir
sem til hans leita séu á öllum aldri
og að mikið sé um það að ungt fólk
komi til hans og kaupi vandaðar
heimsbókmenntir. Hann segir við-
skiptin ganga vonum framar og er
ánægður með lífið og tilveruna.
„Ég fæ endurmenntun á hverjum
einasta degi þegar ég tala við allt
það fróðleiksfúsa fólk sem kemur
til mín í heimsókn. Svo er smá fé-
lagsleg þjónusta veitt í leiðinni
þegar tími gefst til.“ ■
Fornbækur og
félagsleg fljónusta
BRAGI KRISTJÓNSSON Fornbókasalinn hefur séð þjóðinni fyrir endurnýtanlegu andlegu
fóðri í áratugi og hefur ekki síst staðið vörð um ljóðlistina.
ERIC-EMMANUEL SCHMITT Tekst á við hinstu rök tilverunnar með bros á vör og segir
menn sem hafa endanleg svör við stórum spurningum vera skúrka.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/E
.Ó
L.