Tíminn - 31.10.1975, Blaðsíða 9

Föstudagur 31. október 1975
TÍMINN
9
tJtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur í Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuöi.
Blaðaprent h.f
Hótun
Hattersleys
Roy Hattersley, aðstoðarutanrikisráðherra
Breta, hefur nú endurnýjað þá yfirlýsingu i neðri
málstofu brezka þingsins, að brezka stjórnin
muni veita togurum Breta herskipavernd á
íslandsmiðum, ef nýr landhelgissamningur milli
íslands og Bretlands hefur ekki verið gerður fyrir
13. nóvember næstkomandi, þegar núgildandi
samningur fellur úr gildi. Þessa yfirlýsingu
Hattersleys má telja fullnaðarstaðfestingu á þvi,
sem þeir Wilson forsætisráðherra og Crosland
ráðherra hafa áður sagt, Þannig á að gera
íslendingum það nægilega ljóst, hvað framundan
er, ef ekki hefur verið samið fyrir áðurnefndan
dag.
Um það er ekki nema gott að segja, að Bretar
komi tii dyranna eins og þeir eru klæddir. Það
mun hins vegar engu breyta um afstöðu tslend-
inga. íslendingar hafa áður átt i þorskastyrjöld-
um við Breta og sigrað i þeim. Þvi fylgir að sjálf-
sögðu mikil áhætta og sennilega bætast nú við
meiri efnahagslegar fórnir en áður, svo að þjóðin
verður að herða fastar að sér en ella. En
íslendingar munu taka þvi. Þeir eru að berjast
fyrir lifshagsmunum sinum og eiga ekki annan
kost en að heyja styrjöld, ef Bretar reynast
ófáanlegir til að fallast á sanngjörn sjónarmið
þeirra. Það er íslendingum lika ljóst, að sigurinn
verður þeirra, þvi að reynsla er fengin fyrir þvi,
að ekki er hægt að fiska til lengdar undir
herskipavernd. Það vita brezkir sjómenn, þó að
Wilson, Crosland og Hattersley hafi ekki gert sér
það ljóst.
Rök Hattersley fyrir þvi, að Bretar eigi sögu-
legan rétt til veiða á Islandsmiðum eru gamal-
kunnug. Það eru sömu rökin, sem Bretar notuðu
á sinum tima til að réttlæta yfirráð sin i nýlend-
unum. Þessi rök verða ekki sterkari, þótt al-
þjóðadómurinn i Haag hafi lagt blessun sina yfir
þau að áliti Hattersleys. Alþjóðadómstóllinn
hefði sennilega einnig fallizt á sögulegan rétt
Breta til yfirráða i nýlendunum á sinum tima,
vegna þess að hann hefði talið sig vera bundinn af
úreltri hefð. Reyndar er þó úrskurður Haagdóm-
stólsins ekki eins slæmur og Hattersley vill vera
láta. í úrskurði dómsins segir, að i samningum
milli íslendinga og Breta um þessi mál skuli taka
tillit til forgangsréttar íslands, sögulegs réttar
Breta, nauðsynlegrar friðunar o.s.frv. Bretar
sleppa þvi alveg, að dómstóllinn úrskurðar
íslandi forgangsrétt og setur hann ofar svonefnd-
um sögulegum rétti Bretlands.
Annars er þetta ekki höfuðatriðið i sambandi
við úrskurð Alþjóðadómstólsins. Meginatriðið er
það, aðlsland lýsti sig með gildum rökum óbund-
ið af lögsögu dómstólsins og úrskurður hans er
þvi ekki neitt bindandi fyrir Island. Island byggir
rétt sinn á þeirri réttarþróun, sem hefur verið að
gerast i heiminum siðustu áratugina, og fyrir-
sjáanlegt er að verður grundvöllur nýrra haf-
réttarreglna, þar sem nýlenduhefð verður alveg
þurrkuð út. Jafnvel Bretar eru farnir að gera sér
þetta ljóst. Bretar tjalda þvi til einnar nætur, ef
þeir hefja nýtt þorskastrið, og þvi væri skynsam-
legast fyrir þá, að setjast i alvöru að samninga-
borði, en vera ekki með ofbeldishótanir. Þær hafa
engin áhrif á íslendinga.
ERLENT YFIRLIT
Fer Bokassa í heim
sókn til Vorsters?
Hann er grimmasti harðstjórinn í Afríku
ÞÆR fregnir berast nú frá
Miðafrlkulýðveldinu, að for-
seti þess, Bedel Bokassa, hafi i
hyggju að fara i opinbera
heimsókn til Suður-Afriku og
verði þannig fyrsti þjóðhöfð-
ingi blökkumannarikis i
Afriku, sem sækir stjórn Suð-
ur-Afriku heim. Hingað til
hafa aðrir þjóðhöfðingjar
svartra rikja i Afriku ekki léð
máls á slikri heimsókn. Bo-
kassa hyggst með þessu að
sýna sáttavilja og afla sér
jafnframt eftirtektar út á við.
Það mun þó ráða mestu um
þetta, að hann hefur fengið
talsverða fjárhagsaðstoð frá
Suður-Afriku og hyggst fá
hana meiri.
Eins og á stendur, mun
stjórn Suður-Afriku vafalitið
taka á móti Bokassa fegins
hendi, en vart myndi hún gera
það undir venjulegum
kringumstæðum. Ástæðan er
sú, að Bokassa er einn mesti
g r i m m d a r s eg g u r og
ójafnaðarmaður, sem nú fer
með völd I Afriku.
Miðafriku-lýðveldið var áð-
ur frönsk nýlenda og hét þá
Ubangi-Shari. Þaðnær ekki að
sjó, i landinu eru engar járn-
brautir og varanlegir vegir
eru innan við 200 km að lengd.
Þetta hefir lengi verið eitt af
vanþróuðustu svæðum Afriku
og allar horfur eru á, að svo
verði enn um langa framtið.
1 landinu eru miklar
demantanámur og er sú
námuvinnsla eini ábatasam-
legi atvinnuvegur lands-
manna. Annars vekur stjórn-
andi landsins Jean-Bedel Bo-
kassa, meiri athygli út i frá en
allt annað. Hann er 53 ára, var
áður undirforingi i franska
hernum, en er nú sennilega
grimmasti harðstjóri á öllu
meginlandi Afriku.
FÁIRHAFA orðið til þess að
bjóða einræði og harðstjórn
Bokassa birginn, siðan hann
losaði sig við David Dacko
frænda sinn i nýársbyltingu
hersins 1966. Meðal fyrstu
verka einræðisherrans voru
heimrekstur þingsins, afnám
stjórnarskrárinnar og út-
þurrkun kosninga. Nú ræður
hann einn öllu i raun og veru.
Hann er forseti til lifstiðar,
æðstí yfirmaður hersins og
formaður eina stjórnmála-
flokksins, sem leyfður er i
landinu. Hann breytir rikis-
stjórn sinni oft og gegnir nú
sjálfur tiu ráðherraembætt-
um, er til varnarmálaráð-
herra, upplýsingaráðherra og
námumálaráðherra.
Bokassa krefst þess, að
þegnar hans sýni honum
fyllstu lotningu, enda sagði
hann eitt sinn: ,,I mér sjálfum
gerast kraftaverk”.
Höfuðborg Miðafriku-lýð-
veldisins heitir Bangui og er
snotur borg, ibúarum 125 þús-
und. Þar má hvarvetna sjá
myndir af Bokassa. Meira að
segja eru myndir af honum
prentaðar á skyrtubrjóst karl-
manna og hann iðar aftan á
siðpilsun kvenna, þegar þær
hreyfa sig.
ÞEGNAR Miðafriku lýð-
veldisins gera sér ljóst, að þeir
verða umfram allt að sýna Bo-
kassa lotningu og hlýðni, en
stjórn hans er óútreiknanleg
einræðis- og harðstjórn. Emb-
ættismenn stjórnarinnar eru
oft kallaðir til forsetahallar-
innar fyrirvaralaust. Sé Bo-
kassa reiður geta þeir átt á
ýmsu von, óbótaskömmum,
húðstýrkingu, sem forsetinn
Bokassa
framkvæmir sjálfur, eða jafn-
vel að verða settir i fangelsi án
dóms og laga.
Andstæðingar Bokassa i
stjórnmálum og þeir, sem
hann telur sér andstæða,
hljóta þó enn harkalegri með-
ferð. Mounomboye var yfir-
maður öryggisþjónustunnar,
þegar Bokassa tók völdin.
Augu hans voru stungin úr
honum að fjölskyldu hans
ásjáandi, áður en hann var
tekinn af lifi. Alexandre Banza
hershöfðingi studdi Bokassa
við valdatökuna. Arið 1969 var
hann ákærður fyrir að undir-
búa byltingu, kvaddur á ráð-
herrafund og þar veitti Bo-
kassa honum hvern áverkann
af öðrum með rakhníf. Siðan
tóku varðmenn Banza og
börðu hann, unz hann hrygg-
brotnaði. Þannig á sig kominn
var hann dreginn um götur
höfuðborgarinnar og að sið-
ustu skotinn.
BOKASSA lætur dómsmál
og refsingar einnig til sin taka.
Eitt sinn ofbauð honum inn-
brotafaraldur i Bangui og þá
fór hann til stærsta fangelsis-
ins með flokk hermanna, sem
voru vopnaðir kylfum. Þar lét
hann berja á 45 dæmdum þjóf-
um, unz þeir voru illa sárir
orðnir og lemstraðir. Þannig
voru þeir látnir liggja sex
klukkustundir i steikjandi
sólarhita. Kurt Waldheim
framkvæmdastjóri Samein-
uðu þjóðanna andmælti of-
beldinu, en Bokassa reiddist
afskiptum hans og kallaði
hann „skepnu” og „nýlendu-
sinna”.
Erlendir menn i Miðafriku
lýðveldinu búa meira að segja
við vafasamt öryggi. Starfs-
CENTRAl AFRICAN
REPU8UC
.Sobar
Bcnggí
CONGO
RtP.
TIME Mop W. Horfgrtt
Miðafriku-lýðveldið
maður frönsku fréttastofunn-
ar i Bangui sendi eitt sinn
harðorða frétt um stjórn Bo-
kassa. Hann var tekinn hönd-
um, afklæddur og varpað i dý-
flissu. Siðan var hann rekinn
úr landi. Fjölmörgum, sem
hafa gagnrýnt stjórn Bokassa
eða vakið andúð hans með
öðrum hætti, hefir verið visað
úr landi með sólarhrings
fyrirvara.
Sendimenn erlendra rikja
eiga einnig i nokkrum erfið-
leikum, meira að segja sendi-
menn Frakka, en Bokassa er
þó talinn hlynntur Frökkum
og fær 5 milljón dollara fjár-
hagsaðstoð frá þeim árlega.
Fimm franskir sendiherrar
hafa setið i Bangui þau átta
ár, sem Bokassa hefir farið
með völd. „Þeir lenda allir
upp á kant við Bokassa fyrr
eða siðar”, sagði franskur
kaupmaður.
VIÐLEITNI Bokassa tii
þess að bæta lifskjör þegna
sinna er hvergi nærri eins ein-
beitt og umfangsmikii og um-
svif hans við að auka hlýðni
þeirra. Hann hélt upp á 53 ára
afmæli sitt um daginn með þvi
að vfgja nýja demants-
skurðarverksmiðju við
trumbi’.leik og tilstand. De-
mantaframleiðslan gaf af sér
15 milljón dollara i erlendum
gjaldeyri árið sem leið, en hún
er lika nálega eini ljósi
bletturinn i efnahagslifi lands-
ins.
Bokassa hefir gengið svo
hart fram I stjórnseminni, að
hann telur sér orðið óhætt að
ganga um höfuðborgina án
þess að hafa umhverfis sig
fjóra bilfarma af lifvörðum
eins og tiðast hefir verið hans
háttur. Þá er hann i látlausum
fötum I stað hins glæsta ein-
kennisbúnings, sem alsettur
er hvers konar orðum.
Sumir telja, að hann sé far-
inn að mildast með aldrinum,
en flestir þegnar hans eru þó á
verði. „Hann telur sig orðinn
öruggan i sessi”, sagði stúdent
vð eina háskólann i landinu.
sem auðvitað heitir i höfuðið á
Bokassa. „En hvenær sem
örla tæki á ógnun við vald
hans”, hélt stúdentinn áfram.
,,þá losnaði hinn gamli Bo-
kassa úr læðingi að nýju,
grimmur, hrokafullur og mis-
kunnarlaus.”
(Stuðzt viðfrásögn i News-
week)
Þ.Þ.