Tíminn - 08.01.1976, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 8. janúar 1976.
TÍMINN
13
O Landbúnaður
hæð 163.900.000, sem sundur-
liðast, sem hér segir:
Til vinnslustöðva, þ.e. mjólkur-
búa, slátur- og frystihúsa og
reykhúss 15 lán, að fjárhæð kr. 77
milljónir. Til grasköggla og hey-
kökuverksmiðja 5 lán að fjárhæð
29.500.000, til minkabúa 4 lán að
fjárhæð 15.000.000, til fiskiræktar
4 lán, að fjárhæð 9 milljónir, til
alifuglaræktar 3 lán, að fjárhæð
kr. 3.200.000. Til Inndjúpsáætlun-
ar og Hólsfjallaáætlunar kr.
19.700.000, til Ræktunarsambanda
vegna þungavinnuvélakaupa 4
lán, að fjárhæð 7.500.000 og 1 lán
til fóðurblöndunarfyrirtækis kr.
3.000.000.
Véla- og verkfærakaup
Arið 1975 voru fluttar inn mun
færri vélar en árið áður, t.d. voru
nú fluttar inn 460 dráttarvélar en
665 árið áður, og 384 sláttuvélar
en 556 árið áður, einnig mun færri
múgavélar og snúningsvélar en
svipuð tala af heybindivélum og
heyhleðsluvögnum.
Fjárhagsafkoma land-
búnaðarins
A siðustu árum hefur f járhags-
afkoma bænda batnað nokkuð, en
mikið vantar þó á, að þeir fái þær
tekjur, sem þeim ber lögum sam-
kvæmt. Hagtiðindi sýna, að með-
altekjur kvæntra bænda hafi ver-
ið kr. 694 þúsund 1973, en kr. 969
þúsund 1974. Fyrra árið námu
tekjur þeirra 79,3% af tekjum
kvæntra karla i viðmiðunarstétt-
unum, en 1974 75,9%. Hafði þvi
bilið milli þessara stétta aukizt
um 3,4% frá 1973—1974. Er það
lakari útkoma en ég hafði búizt
við. Enn liggja ekki fyrir tölur um
tekjur bænda 1975 né heldur ann-
arra starfshópa þjóðfélagsins.
Samkvæmt niðurstöðum Bú-
reikningastofu landbúnaðarins
voru nettó fjölskyldutekjur 128
búreikningabænda af landbúnaði
og annarri vinnu árið 1974 kr.
1.096.800. í þessari fjárhæð eru
vinnutekjur við annað en land-
búnað kr. 86 þúsund og auk þess
vaxtatekjur af eign bænda, sem
metnar eru kr. 224 þúsund, en þær
er erfitt að meta vegna óraunhæfs
mats á ýmsum eignum. Atvinnu-
tekjur viðmiðunarátéttanna 1974
voru um kr. 1.287 þúsund og höfðu
þvl búreikningabændur 85,2%
miðað við tekjur viðmiðunar-
stéttanna. En séu vextir af eigin
fé búreikningabænda dregnir frá
tekjum þeirra fá þeir aðeins um
68% af tekjum viðmiðunarstétt-
anna 1974. Er þetta sama hlutfall
og árið áður.
Mikil verðhækkun varð á
rekstrarvörum landbúnaðarins
frá 1973 til 1974, en magn rekstr-
arvara ýmist stóð i stað eða lækk-
aði nokkuð. Meðaláburðarmagn á
bú varð það sama 1974 og árið
áður, en kjarnfóðurnotkun varð
að magni til 9,5% minni 1974 en
1973. 1 krónutölu hækkaði áburð-
urinn 43% og kjarnfóður sömu-
leiðis. Vélakostnaður hækkaði um
44%, en framleiðslukostnaður
hækkaði alls um 48% en fram-
leiðslutekjur 52%. Fjölskyldulaun
af landbúnaði hækkuðu um kr. 371
þúsund eða 58%.
A síðustu 4 árum hefur meðal-
búreikningsbúið stækkað um 107
ærgildi. Sú stækkun átti sér stað
siðustu 3 árin, þ.e. 1972—1974,
eftir aðárferði batnaði. Á þessum
4 árum hefur vinnustundum
fækkað um 110 klst, eða 2% á búi
að meðaltali, en vegna bústækk-
unar hefur vinna á bústærðarein-
ingu, ærgildi, lækkað úr 12,2 klst. i
9,5 klst. eða 22%. Slikt sýnir frá-
bæra framför og glæsilega fram-
leiðniaukningu, sem mun orsak-
ast af aukinni tæknivæðingu,
bættum bústofni, aukinni
ræktunarmenningu og að fleiri bú
v.erða hagkvæmari að stæðr
miðað við aðstæður.
Þótt meðalbúreikningabúið sé
nokkru stærra en meðalbúið i
landinu og framleiðniaukning bú-
reikninga búsins án efa nokkru
meiri en meðallandsbúsins,
vegna þess að bændur, sem færa
búreikninga, læra af þvi, hvernig
hagkvæmast er að standa að bú-
skapnum, þá er það staðreynd, að
meðalbúið i landinu hefur stækk-
að um, sem næst 60 ærgildi frá
1971 til 1974 og framleiðni aukizt
að mun á siðustu árum.
Atvinnuvegur i varnar-
stöðu
Þrátt fyrir hinar miklu fram-
farir i landbúnaði þjóðarinnar á
siðustu árum og áratugum, sem
leitt hefur til siaukinnar hag-
kvæmni I búskapnum og ótrúlega
mikillar framleiðniaukningar,
jafnvel meiri en hjá flestum öðr-
um atvinnugreinum þjóðarinnar,
er landbúnaðurinn og bændastétt-
in nú komin i varnarstöðu. Þvi
valda hinar skefjalausu árásir,
sem landbúnaðurinn hefur orðið
fyrir siðustu misserin, sérstak-
lega i dagblaðinu Visi. Þetta eru
þær ósvifnustu árásir, sem nokk-
ur stétt eða atvinnuvegur hér á
landi hefur orðið fyrir, a.m.k. i
minni núlifandi manna. Meira að
segja hefur þvi verið haldið fram,
að réttast væri að leggja niður
landbúnað hér á landi, að mestu
eða öllu leyti, þ.e. útrýma bænda-
stéttinni, flytja inn búvörur i stað
þess að framleiða þær hér á landi
og finna atvinnu handa þeim, sem
landbúnað stunda nú, við stór-
virkjanir orkulinda þjóðarinnar
og hjá stóriðjufyrirtækjum, er-
lendum eða hálferlendum, sem
fengjusttil að kaupa islenzku ork-
una til að mala sér gull.
Ég hef að mestu leitt þessar og
aðrar árásir á landbúnaðinn hjá
mér, en þar hefur mér ef til vill
skjátlast. Ftrir ári siðan i yfirliti
um landbúnaðinn 1974 vék ég þó
að þessum ádeilum á landbúnað-
inn og sýndi fram á, að hér væri
ekki um að ræða firrur eða fá-
fræði örfárra einstaklinga, sem
langaði til að láta ljós sitt skina,
þar eð ritstjóra annars dagblaðs
fjölmennasta stjórnmálaflokks
landsins væri átölulaust leyft að
halda þessum stöðugu árásum á
landbúnaðinn uppi i leiðurum
blaðsins, sem væru efnislega
lesnir upp fyrir alla þjóðina i
rikisútvarpinu.
Eftir þetta svar mitt gegn
margnefndum árásum varð ég
var þekklætis margra bænda og
velunnara landbúnaðarins og
voru þær þakkir óháðar stjórn-
málaskoðunum þeirra, sem hlut
áttu að máli. En eftir þetta tóku
tvö dagblöð — Timinn og Morgun-
blaðið, og mörg landsmálablöðin
upp skelegga vörn fyrir landbún-
aðinn, en áfram hélt Visir árásum
sinum og siztaf minni óbilgirni en
áður. Bændur voru kallaðir sér-
staklega ósvifinn þrýstihópur
o.s.frv. En er nokkuð leið á árið
og blaðafulltrúi bændasamtak-
anna, formaður Stéttarsambands
bænda, fyrrverandi landbúnaðar-
ráðherra, Ingólfur Jónsson, auk
margra bænda, blaðamanna og
velunnara landbúnaðarins höfðu
tekið upp vörn fyrir landbúnað-
inn, fundu sumir af aðstandend-
um Visis, að málstaður þeirra
væri ógiftusamlegur, óvinsæll og
rangur. Leiddi það til hörkuátaka
milli þrýstihópa sérhyggju-
manna, sem að blaðinu stóðu,
sem endaði með þvi, að þeir
sprengdu blaðið eftir að þeir
höfðu árangurslaust reynt að
fórna ritstjóranum, Jónasi
Kristjánssyni, sem syndasel, sem
einn ætti sök á mðskrifum blaðs-
ins um landbúnaðinn. En þótt
Vi'sir springi og afsprengið, Dag-
blaðið risi upp með miklum
krafti, linnti ekki ádeilum á land-
búnaðinn sérstaklega þó i Dag-
blaðinu. Hér er ekki rúm til að
svara þeim ádeilum eða ræða af-
leiðingar þessara skrifa til nokk-
urrar hlitar, en ég vil leyfa mér
að taka hér upp nokkrar setning-
ar úr viðtali við bændaöldunginn,
Sigurjón Sigurðsson i Raftholti i
Rangárvallasýslu, sem birtist i
blaðinu Suðurland i desember sl.
Blaðamaðurinn, Sigurður Ósk-
arsson á Hellu, segir við Sigur-
jón: „Nokkuð hefur verið rætt og
ritað um landbúnaðinn, m.a.
komið fram hugmyndir um að
flytja inn landbúnaðarafurðir i
stórum stil. Hvað vilt þú segja um
það mál?”
Sigurjón svarar: „Égervaxinn
upp úr þvi að vilja ræða slfk mál.
Það ætti að vera fyrir neðan virð-
ingu hvers sæmilega vitiborins
Isl. að tala um að flytja inn
landbúnaðarafurðir, sem við get-
um framleitt sjálfir. Við megum
ekki villast á gjaldeyri og inn-
lendum seðlum. Ef við kaupum
það, sem við ekki þörfnumst, þá
vantar okkur fyrr en varir fjár-
muni til að kaupa það, sem við
getum ekki án verið.
Við verðum að gæta þess að lifa
af landinu sjálfu.af fiskimiðunum
meðtöldum og starfsþekkingu
fólksins i landinu, að svo miklu
leyti, sem það nær til.”
Undir þessi orð hins lifsreynda
bændaöldungs tek ég, og það
munu allir sanngjarnir og rétt-
sýnir þegnar þjóðarinnar gera,
hvort sem lifsafkoma þeirra
byggist beint eða óbeint á land-
búnaði eða ekki.
En hvað hafa^bændur til sakar
unnið til þess að verða fyrir þess-
um árásum? Þeir árásaraðilar,
sem reyna að vera málefnaleg-
astir segja, að landbúnaðurinn sé
skattborgurum of dýr, of háar
fjárhæðir úr rikissjóði séu notað-
ar til að verðbæta búvörur og til
að greiða niður verð á sumum bú-
vörutegundum á innlendum
markaði. Niðurgreiðslurnar eru
þó af öllum, sem einhverja dóm-
greind hafa, viðurkenndar hag-
stjórnartæki, en ekki framlög til
landbúnaðar. Enda þótt útflutn-
ingsbæturnar séu mikið mál i
fljótu bragði séð, þá er það ekki
aðalástæðan fyrir árásunum á
landbúnaðinn, heldur hitt, að
ýmsir þrýstihópar i þjóðfélaginu
öfunda bændur af þvi, að þeir fái
of stóra sneið af þjóðarkökunni.
Svo hljóti að vera, af þvi að þeir
heyrast aldrei berja lóminn, hóta
verkföllum eða gera þjóðfélaginu
einhvern óskunda, heldur vinna
æðrulaust að framleiðslunni,
hvernig sem árar og hvað sem á
dynur. Þeir þurfi ekki einu sinni
að berjast með offorsi og látum
til að fá hækkun á framieiðsluvör-
um sinum. En þetta er ekki sök
bænda, heldur ávöxtur félags-
hyggju þeirra og sanngirni og
þess menningararfs að meta
meira þjóðarhag og frið við allar
stéttir, en þótt þeir með illindum
gætu um stundarsakir skarað
meiri eld að sinni köku.
Fyrir 30 árum stóð hlutur
bænda höllum fæti. Þá mynduðu
þeir með sér stéttarsamband,
sem eins og önnur stéttarfélög
hafði auðvitað þvi hlutverki að
gegna að gæta hagsmuna bænda-
stéttarinnar, en Búnaðarfélag ís-
landshélt áfram einsog áður með
góðum árangri að leiðbeina
bændum um hverskonar tækni-
legar nýjungar, þurrkun og rækt-
un landsins, kynbætur búfjár,
bætta fóðrun þess o.s.frv.
Fjárhagsleg afkoma bænda á
hverjum tima fer að sjálfsögðu
eftir þvi verði, sem þeir fá fyrir
framleiðsluvörur sinar. Enda
þótt hagsmunir hins venjulega
launþega og einyrkja- eða fjöl-
skyldubóndans fari mjög saman,
þar eð þessar stéttir lifa á af-
rakstri vinnu sinnar, þá rekast
hagsmunir þeirra i fljótu bragði
á, að þvi leyti, að launþegar, eins
og aðrir neytendur, óska þess að
fá matvörur fyrir sem allra lægst
verð, en bændur eru lika neytend-
ur sömu matvöru og launþegar.
Hinum kjörnu forvigismönnum
Stéttarsambands bænda var i
upphafi ljóst, að verðlagsmálin
voru mál málanna, bæði fyrir
bændur sjálfa og þjóðfélagið i
heild. Þeir sáu þvf nauðsyn þess,
að sett yrði réttlát löggjöf um
þessi mál, þar sem réttur beggja
væri tryggður. Það tókst. Lög-
gjafinn skildi gildi málsins og
fann, að bændur ætluðu sér ekki
óeðlilega stóran hlut. Lögin um
Framleiðsluráð landbúnaðarins
frá 1947 bera þessu ljóst vitni.
Gildi þeirra byggist á nokkrum
grundvallaratriðum. Þau helztu
voru að verðlag búvöru átti að
tryggja bændum sambærilegar
vinnutekjur við vissar launastétt-
ir þjóðfélagsins, sem erfiða með
huga og hönd. Verðlag búvöru
skyldi ákveðið af 6 manna-nefnd,
er væri þann veg skipuð, að helm-
ingur nefndarmanna væri valinn
af samtökum bænda, en hinn
helmingurinn af samtökum neyt-
enda, Næðist ekki samkomulag
skæri gerðardómur úr, þar sem
hvor aðili átti sinn fulitrúa, en
hagstofustjóri, hlutlaus embætt-
ismaður, væri oddamaður. Þessu
ákvæði hefur siðan verið breytt á
þann veg að oddamaður er nú
skipaður af hæstarétti, ef aðilar
koma sér ekki saman um odda-
mann. Um þær mundir er þessi
löggjöf var sett, var fremur
skorturá búvöru til neyzlu innan-
lands, en að afgangur væri til út-
flutnings, nema af ull, gærum og
húðum, sem þá var að mestu leyti
flutt út árlega. Samt mátti búast
■ við, að framleiðsla búvöru kynni
að aukast svo að flytja þyrfti eitt-
hvaðaf henni út og ekki væri vist,
að fyrir þá vöru—fengist fram-
leiðslukostnaðarverð. Til að
mæta sliku að einhverju eða öllu
leyti var i lögunum ákvæði, er
heimilaði hækkun á vöruverði
innanlands til að leggja i verð-
jöfnunarsjóðs er nota mætti til að
verðbæta útflutta búvöru ef ekki
fengizt fyrir hana framleiðslu-
kostnaðarverð. Af sliku fyrir-
komulagi var góð reynsla frá
kjötsölulögunum frá 1934. Vegna
álags þessa verðjöfnunargjalds
gat dregið úr sölu innanlands og
það orðiðbændum til skaða. Slikt
urðu fulltrúar bænda að meta
hverju sinni. Þegar þessu ákvæði
varbeittseint á sjötta áratugnum
olli það úlfaþyt hjá sumum neyt-
endasamtökum og höfðað var
mál á hendur Framleiðsluráði til
að fá verðjöfnunargjaldið dæmt
ólögmæt. Dómur féll á þann veg,
að fullur lagalegur réttur hafi
verið til að leggjaá nefnt verð-
jöfnunargjald. En launþegasam-
tökin sættu sig ekki við þennan
dóm, og þegar Alþýðuflokkurinn
fór með völdin 1959 var þetta á-
kvæði numið úr gildi. Bændur
stóðu þá varnarlausir gegn þeim
áföllum, sem kynnu að leiða af
þvi, ef flytja þyrfti út búvöru á
lægra verði en kostaði að fram-
leiða hana, en við sliku mátti bú-
ast vegna verðbólguþróunar hér.
Or þessu var bætt i byrjun við-
reisnarstjórnartimabilsins. 1
fullusamráði við Stéttarsamband
bænda og Framleiðsluráð land-
búnaðarins breytti Alþingi Fram-
leiðsluráðslögunum þannig, að
heimila að rikissjóður greiddi út-
flutningsbætur á útflutta búvöru,
ef með þyrfti, en þó aldrei hærri
fjárhæð árlega en sem næmi 10%
af verðmæti búvöru til bænda á
viðkomandi verðlagsári. Jafn-
framterbændum lögðsú skylda á
herðar, að fullnægja þörfum inn-
lenda markaðarins fyrir þær bú-
vörutegundir, sem hægt er með
góðu móti að framleiða hér á
landi. Þetta ákvæði var i senn
réttlátt og gagnlegt, bæði bænd-
um og þjóðarheildinni. Vegna
legu og náttúru landsins verða ó-
umflýjanlega verulegar sveiflur
á búvöruframleiðslu frá ári til árs
og einnig árstimasveiflur á
mjólkurframleiðslunni. Siðan
þetta ákvæði gekk I gildi hafa
bændur jafnan framleitt nægilegt
magn af mjólkurvörum og kjöti,
en þvinær aldrei meira umfram
innlendar þarfir en að 10% verð-
uppbótarákvæðið tryggði þeim
sama verð fyrir það, sem út var
flutt, og það, sem selt var innan-
lands. Hið eina, sem ef til vill má
með rétti gagnrýna, er að ekki
skuli með beinum lagaákvæðum
tryggt, að bændur hljóti ætið að
auka helzt þá framleiðslu, sem
gefur hagkvæmast verð á erlend-
um markaði, þótt þeir hafi lengst
af gert það, þ.e. með þvi að auka
framleiðslu sauðfjárafurða,
fremur en annarra búgreina.
Frá sjónarmiði bænda má
gagnrýna það, að þeir fá aldrei
hækkun á launatekjum sinum
fyrr en nokkru eftir að aðrar
stéttir hafa með samningum eða
verkföllum fengið launahækkan-
ir. Búvöruverð getur lögum sam-
kvæmt breytzt ársfjórðungslega
og á verðbólgutfmum jafnan til
hækkunar. Hafi t.d. orðið miklar
kauphækkanir hjá viðmiðunar-
stéttunum, gætir þess i verðlagi
búvöru, þ.e. bændur fá sin laun
hækkuð I sama hlutfalli og við-
miðunarstéttirnar, þótt þeir i
raun fái ætið lægstu meðalvinnu-
tekjur allra vinnandi stétta. Þó
má ekki skilja það svo, að allir
bændur séu tekjulágir, sumir
þeirra hafa tekjur á við vel laun-
aða embættismenn, en margir
aðrir bændur fá mjög litlar tekj-
ur.
Nú á siðustu árum heyrast
háværar raddir um, að nauðsyn
sé að rjúfa sambandið milli kaup-
gjalds og verðlags. Þetta er hin
lúmskasta árás á bændastéttina,
sem fram hefur komið, og þýðir
hreint út sagt. að vinnutekjur
bænda eigi ekki að hækka þótt
launannarrastétta hækki og væri
þetta útfært um nokkurt skeið
þýddi það, að bændur ættu að
þræla fyrir sáralitil laun við mat-
vælaframleiðslu handa þjóð með
sihækkandi launatekjur. Þótt
bændur séu hógværasta og ábyrg-
asta stétt þjóðarinnar og óski
eftir vinsamlegum samskiptum
við allar stéttir, láta þeir ekki
bjóða sér það átakalaust, að þeir
verði sviptir þeim rétti að fá
hækkuð laun fyrir störf sin, eftir
að allir þrýstihópar þjóðarinnar
hafa knúið fram launahækkanir
fyrir sig. Nóg er að vera alltaf
siðastur til að fá launabæturnar. 1
þessum efnum treysta bændur
samtökum sinum og Fram-
leiðsluráði að vera vel á verði og
láta á sér brjóta ef rrieö þarf.
Bændur munu, hvohki nú né
endranær ganga á undan með
kröfur.en þeir gera það, sem þeir
geta, til þess að láta ekki brjóta á
sér lagalegan eða siðferðilegan
rétt.
Afleiðingar árása
á landbúnaðinn
Sumir hafa haldið þvi fram,
að ástæðulaust sé fyrir bændur.
fulltrúa þeirra og velunnara, að
hafa áhyggjur út af ádeilum á
landbúnaðinn eins og fram hafa
komið i Visi og Dagblaðinu
siðustu misserin og i Alþýðublað-
inu öðru hvoru árum saman.
Sliku þurfi ekki að svara, af þvi
að þessi skrif hafi engin áhrif,
skynsamir menn finni, að þetta sé
aðeins gaspur og óraunsær áróð-
ur. Af biturri reynslu get ég þvi
miður ekki verið á sama máli.
Fjölmiðlarnir hafa gifurleg áhrif
á skoðanamyndun fólks einkum
um þau málefni, sem neytendur
fjölmiðlanna skortir þekkingu á
af eigin raun. Við sjáum þetta
bezt með þvi að athuga, hvaða
áhrif skógræktarstjöri hefur haft
á skoðanir þess hluta þjóðarinn-
ar, sem ekki þekkir búskap af
eigin raun. Með ósvifnum, ósönn-
um og óvisindalegum áróðri gegn
sauðkindinni á 40 ára starfsaldri,
hefur þessum embættismanni
Frh. á bls. 15
BÍLALEIGAN
EKILL Ford Bronco
Land-Rover
Cherokee
Blazer
Fíat
VW-fólksbílarj
Nýtt
vetrarverð.
SÍMAR: 28340-37199
Laugavegi 118
Rauðarárstígsmegin
DATSUN _
7,5 I pr. 100 km
Bilaleigan Miðborg
Car Rental « qa ao
Sendum imvAmy2
ef þig
Nantar bíl
Til að komast uppi sveit.út á land
eðathinn enda
borgarinnar þá hringdu i okkur
4.1
r,\n j sn
LOFTLEIDIR BÍLALEIGA
SursubUdgiliiKlai! CAR RENTAL
^21190
AAdlmsteypumaður
Landssmiðjan óskar eftir að ráða málm-
steypimann
Upplýsingar á skrifstofunni, simi 20680.