Tíminn - 30.01.1976, Blaðsíða 11

Föstudagur 30. janúar 1976.
TÍMINN
11
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
í>órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:'
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gisla-
'son. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu við Lindargöty,
rsimar 18300 — 18306. Skrifstofur í Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð j
lausasölu ir. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
V BlaðaprentJT.pr
Allt stefnir í eina
og sömu áttina
Daginn, sem Geir Hallgrimsson forsætisráð-
herra og fylgdarmenn hans komu til London,
birtist sú fregn i brezkumblöðum að Efnahags
bandalag Evrópu hefði ákveðið að þátttökuriki
þess færðu fiskveiðilögsögu sina út i 200 milur
innan skamms tima. f sjónvarpsþætti um fisk-
veiðimálin, sem var útvarpað næsta dag, var
fullyrt að Efnahagsbandalagslöndin myndu
hafa tileinkað sér 200 milna fiskveiðilögsögu
innan tveggja ára. Þannig eru þau riki, sem
yfirleitt hafa verið hin ihaldssömustu i þessum
efnum, og harðast hafa barizt gegn útfærslu á
fiskveiðilögsögunni, búin að beygja sig fyrir
þróuninni og komin I fararbrodd þeirra rikja
sem ætla að færa fiskveiðilögsöguna út ein-
hliða, ef ekki hefur náðst samkomulag um
þetta efni áður á hafréttarráðstefnunni.
Þá er nú orðið ljóst, að Bandariki Norður-
Ameriku munu færa fiskveiðilögsöguna út i 200
milur hinnl. júli 1977, þótt hafréttarráðstefnan
hafi ekki lokið störfum áður. Þau ætla m.ö.o.
að gera þetta einhliða, ef á þarf að halda.
Fyrir forsætisráðherra og fylgdarmenn hans
voru þetta örvandi fréttir. Þá var ekki siður
ánægjulegt að fræðast um það af áðurnefndum
sjónvarpsþætti, að íslendingar eru siður en svo
að setja Breta út i kuldann, þótt þeir verði að
hætta veiðum við ísland. Fiskimiðin við Bret-
land eru svo fengsæl, að nýti Bretar þau einir,
geta þeir ekki aðeins fullnægt öllum þörfum
sinum fyrir fiskmeti, heldur geta þeir orðið út-
flytjendur i stórum stil. Bretar þurfa þvi sann-
arlega ekki á fiskveiðum við ísland að halda.
Sjálfur formaður félags brezkra togaraeigenda
kom fram i þættinum og lýsti yfir þvi með fögr-
um orðum, að brezkur sjávarútvegur gæti átt
glæsta framtið fyrir höndum, þegar Bretar
væru búnir að tileinka sér 200 milna fiskveiði-
lögsögu.
Islendingar eru þvi siður en svo að fara neitt
illa með Breta, þegar þeir vilja beina brezkum
togurum út úr islenzkri fiskveiðilögsögu. Þeir
eru þvert á móti að benda þeim á, að þeir eigi
enn betri gullkistu alveg við bæjardyrnar hjá
sér, sem þeir eiga einir rétt til að sækja i. Hins
vegar er það óumdeilanlegt, að Bretar eru að
grafa grunninn undan efnahag íslendinga með
þvi að halda uppi ofveiði á Islandsmiðum. Það
má þvi segja um Islendinga og Breta i þessum
efnum, að ólikt höfumst við að.
Annars er óhætt að segja um þessar viðræð-
ur, þrátt fyrir öll þagnarheit, að þær voru
ánægjulegar að þvi leyti, að Bretar virðast
skilja nauðsyn fiskverndar miklu betur eftir en
áður. Það gagn hafa þeir haft af þorskastriðinu
nú, þó að öðru leyti sé það þeim til hneisu. Hins
vegar hafa þeir ekki enn gert sér nógu ljóst,
hve mikilvægar fiskveiðar eru fyrir efnahag
íslands. Þvi geta íslendingar enn þurft að
þreyja þorrann og góuna i þorskastriði við
Breta. En það er ekki litill styrkur að fylgjast
með þvi, að þróunin stefnir öll i eina og sömu
áttina — með íslendingum.
þ.þ.
Úr helgarútgáfu Arbeiderblaðsins norska:
Raunasaga Indíána
í Bandaríkjunum
Barátta til þess að endurheimta mannréttindi
og sjálfsvirðingu
.. í».-V'í!
• 111 '
ARIÐ 1974 kom til Danmerkur
bandariskur Indiánaleiðtogi,
Georg Mitchell. Ræddi hann þar
við marga menn, eins og gefur
að skilja um lif og lifsskilyrði
Indiána i Ameriku nú á dögum.
Það, sem hér fer á eftir, er
byggt á grein, sem birtist i helg-
arútgáfu Arbeiderblaðsins i
Osló.
Langa-langafi George Mitc-
hells var töframaður i Indiána-
þjóðflokki, sem nefnir sig
Anassnaba. Hann var talinn
heilagur maður meðai þjóð-
bræðra sinna, og gáfu þeir hon-
um eiginnafn, sem þeir fundu i
skozkri bók, McMitchell.
Georg Mitchell fæddist i grið-
landi Indiána i norðurhluta
Dakóta árið 1938, að hann
heldur. Hvitir menn nefndu
hann þessu nafni, en afi hans
gaf honum Indiánanafn —
Ni-Si—Vi-Ga-Bó. Það merkir
þann, sem getur staðið einn og
óstuddur. Fyrstu fimm árin liðu
við leik i umsjá foreldranna.
Hann vissi ekki, að hann var ií-
tækur, fyrr en hann kynntist
hinum bandariska þjóðar-
draumi um rikidæmið.
Þegar hann var fimm ára
gamall komu hvítir menn, sem
tóku hann að heiman og fóru
með hann i Indiánaskóla i
Whaepton, utan griðlandsins.
Þar var hann hafður næstu tiu
árin, án þess að sjá föður sinn
nokkru sinni. Móður sina sá
hann aldrei framar.
t skólanum var byrjað á þvi
að klippa sitt hár hans, sem var
fléttað að hætti Indiána. Siðan
var farið með hann inn i litið
herbergi, þar sem á þili hékk
mynd af manni á krossi. Mann-
inn á krossinum var honum
skipað að tilbiðja, og honum var
sagt að gleyma öllu, sem for-
eldrar hans höfðu kennt honum.
Drengurinn gat ekki skilið,
hvers vegna hann átti að vera
snöggklipptur, þvi að maðurinn
á krossinum, sem hann átti að
elska og tilbiðja, var einmitt
siðhærður.
Dag nokkurn var hann
staddur úti i skólagarði og talaði
við stallbróður sinn á Indiána-
máli. Hann vissi vel, að það var
fyrirboðið, þvi að hann átti að
gleyma tungutaki Indiána. í
ákefð sinni tók hann ekki eftir
hvitum kennara, sem kom aftan
að honum og heyrði, hvaða mál
hann talaði. Þá féll fyrsta
höggið, og hann slengdist
endilangur á jörðina. Og kenn-
arinn hélt áfram að berja hann,
þar sem hann lá.
Klukkan hringdi einu sinni á
dag, og þá áttu allir að safnast
saman til bænagerðar. Kenn-
arinn gekk um og hafði gætur á
hverjum einum. Sá, sem ekki
bgðst fyrir á tilhlýðilegan hátt,
fékk engan mat þann daginn.
Bæði drengurinn um að fá að
fara heim til foreldra sinna, var
honum sagt, að foreldrar hans
hefðu ekkert um hann spurt og
vildu ekki sjá hann.
Þannig liðu tiu ár. Drengurinn
reyndi að haga sér eins og hvitu
mennirnir, klæddist jakka og
hnýtti á sig hálsbindi. Hann
vissi ekki lengur, hverhann var,
en reyndi bara eftir fremsta
magni að fella sig að hinni
bandarisku fyrirmynd. Samt
var honum það mikil armæða.
Samkvæmt Indiánanafinu átti
hann að standa einn og óstudd-
ur. Það fór á annan veg. Hann
komst til Minneapolis, og þar
varð hann einn af olnbogaböm-
um borgarinnar — heimilislaus
auðnuæeysingi, sem svaf á
bekkjum i skemmtigörðum eða
inni i húsasundum. Stöku sinn-
um fékk hann vinnu, einkum við
uppþvott i veitingahúsum eða
þrælaburð á þungum hlutum.
Hann gerðist drykkjusjúkling-
ur. Hann drakk þó ekki af þvi,
að það veitti honum neina gleði,
heldur til þess að svæfa hatrið
til hvitu mannanna, sem sauð og
ólgaði i honum. Oft lenti hann i
slagsmálum við hvita menn,
bæði á götunum og i kránum, og
þá sló hann eins fast og orkan
leyfði. Svo rann upp sá dagur,
að hann hitti kennara sinn úr
Indiánaskólanum. Hann barði
hann til óbóta, og það varð að
kalla til mannsöfnuð til þess að
slita hann af honum.
Þrjú ár var hann i flughern-
um. I tiu ár drakk hann. Hann
var kvæntur, og kona hans lifði
á svipaðan hátt og hann sjálfur
og fjöldi annarra Indiána í stór-
borgunum. Hann eignaðist tvö
börn og hélt áfram að drekka.
Loks rann þó upp fyrir honum,
að annað hvort varð hann að
breyta háttum sinum eða binda
enda á lif sitt.
Svo settist hann inn i lang-
ferðavagn, sem gekk inn i grið-
land Indiánanna. Hann kvaddi
ekki konu sina — bara fór. Hann
átti langar samræður við afa
sinn, og hafi hans sagði honum
af midevin, trúarbrögðum
Anassnaba-fólksins. Þau kenna,
að jörðin sé móðir allra manna
og alls lifs — grasið sé hörund
henna og trén hárið, fjöllin
beinagrindin og árnar blóðæð-
arnar. Afi gamli talaði við hann
um himininn, sem föður mann-
anna, og um dýr, fugla, fiska og
slöngur, sem eru systkin mann-
anna.
Jörðin vill gera alla, sem
veikjast, heilbrigða á ný, og það
eru læknislyf i grasinu. Hann
lærði að tilbiðja laufblöð og
blóm. Það var leiðin til þess að
nálgast hinn mikla anda, sem
býr að baki öllu.
Ni-Si-Vi-Ga-Bó hlustaði og
hætti að drekka. Þessi för varð
honum vakning og laugun, og
hatrið dvinaði. Hann var ekki
lengur flækingur i ókunnu landi.
Hann komst i sátt við Indiánann
i sjálfum sér.
Hann sneri aftur til borg-
arinnar og hélt áfram að forðast
áfenga drykki. Kona hans vildi
ekki breyta lifsháttum sinum,
og leiðir þeirra skildi. En hann
stóð það lika af sér. Hann sagð-
ist hafa verið eins og epli, sem
er rautt að utan, en hvitt að
innan — nú var eplið orðið rautt
i gegn. Smám saman eignaðist
hann bæði svarta og hvita kunn-
ingja, en það hafði ekki fyrr
borið við á ævi hans. Honum var
sifellt misboðið, af þvi að hann
Indiáni, en hann reyndi ekki
framar að hefna sin.
1 ágústmánuði 1972 beitti
Indiánaforinginn Roter
Burnette sér fvrir ökuförinni
miklu til Washington. 21. októ-
ber komu saman eitt hundrað
Indiánar frá fjörutiu félögum
Indiána. Eftir tveggja daga ráð-
stefnu var förin til Washington
afráðin. Eitt sinn héldu vagna-
lestir hvitra manna i vestur —
nú ætluðu Indiánar sjálfir að
stefna i austur. Þetta kallaöist
,,lest hinna sviknu samninga”.
Vagniest Indiánanna fór i
gegn um margar stórborgir
Bandarikjanna. og i þessari för
var fólk úr öllum griðlöndum
Indiána. Lögreglusveitir fvlgdu
hópnum i gegn um hvert fylkið
af öðru. Þegar lestin nálgaðist
Washington, voru i hópnum
fimmtán hundruð Indiánar.
yngstu börnin fárra mánaða.
elzti öldungurinn 92 ára. Indián-
arnir voru að litlu hafðir, og i
kjölfarið kom umsátur um
Indiánamálaskrifstofur Banda-
rikjastjórnar, þar sem harðir
árekstrar urðu.
Orrustan um Wounded Knee
var næsti atburðurinn. Mitchell
var þar. en þó ekki nema einn
dag. Hann vann i mannréttínda-
deildinni i Minneapolis. og
meginstarf hans var að fræða
Indiána um réttindi þeirra.
Siðustu misseri hefur Georg
Mitchell verið á sifelldum
ferðalögum. Hann hefur heim-
sótt skóla og stofnanir og flutt
fyrirlestra um lif og iög Indiána
og samninga 389, sem sviknir
hafa verið.
Hann gengur með langar
fléttur. sem um er búið að sið
Indiána. og i annarri fléttunni
ber hann lifshjólið, tákn hinnar
miklu hringrásar — að allt
hverfur til upphafs sins og fæð-
ist á ný.
Georg Mitchell telur. að aö-
gerðir Indiána siðustu árin hafi
valdið mikilli vakningu meðal
þeirra sjálfra. Enn hafa þeir
ekki hlotið neitt i átt við jafn-
rétti, en nú orðið getur það.
gerzt. að hvitur maður brosi til
Indiána á götu uti og heilsi hon-
um. Hann talar hrevkinn um
það. hve mikið af matvöru
sumra búða sér komið úr grið-
löndum Indiána og hversu mörg
lyf eiga indiánskan uppruna. ef
vel er að gáð. Og svo skvldi þvi
ekki gleymt, að þrir fjórðu hlut-
ar allra örnefna i Bandarikjun-
um eru úr Indiánamáli: Chicka-
mauga. Chattanooga. Ohio.