Tíminn - 22.02.1976, Side 14

14
TÍIVtlNN
Sunnudagur 22. febrúar 1976
Menn oo málofnl
Ósvífni Breta og
verkföllin
A sama tima og meginhluti islenzka fiskveiöiflotans liggur bundinn i höfnum vegna verkfalla keppast tugir brezkra togara viö aö veiða sem
mest úr viökvæmum fiskstofnum á islandsmiöum undir vernd herskipa og dráttarbáta. Timamynd Róbert.
Slitin
Slit stjórnmálasambandsins viö
Bretland hafa ekki þurft að koma
mönnum á óvart. Þau áttu langan
aðdraganda, sem er i höfuöatvik-
um þessi:
Eftir aö brezku herskipin höföu
gert margar tilraunir til ásigling-
ar á islenzk varöskip, sem voru
aö sinna skyldustörfum, lýsti
rikisstjórnin yfir þvi 8. janúar
siöastiiöinn, aö frekari ásiglingar
myndu leiöa til stjórnmálasam-
bandsslita. Bretar létu sér þó ekki
segjast, og sigldi brezkt herskip á
islenzkt varöskip strax næsta
dag. Eftir aö utanrikismálanefnd
Alþingis haföi kynnt sér sjópróf
frá þeim atburöi og aflaö sér álits
sérfróöra manna, samþykkti hún
einróma, að það væri eölileg af-
leiðing af áðurgreindri yfirlýs-
ingu rikisstjórnarinnar, aö
stjórnmálasambandinu viö Bret-
land væri slitið. Rikisstjórnin til-
kynnti i framhaldi af þessu, að
stjórnmálasambandinu yrði slitiö
innan tilskilins tima, ef brezku
herskipin heföu ekki áöur farið út
fyrir mörk fiskveiöilögsögunnar.
Áöur en sá timi rann út, höfðu
Bretar kvatt skip sin út fyrir 200
milna mörkin, og Wilson haföi
boðið Geir Hallgrimssyni til við-
ræöna i London. Meðan þær við-
ræður fóru fram, og athugun fór
fram á hugmyndum Wilsons til
lausnar deilunni, héldu herskipin
sig utan lögsögumarkanna. Jafn-
framt létu Bretar togara sina
hlýöa fyrirmælum islenzku varð-
skipanna. Athugun á hugmyndum
Wilsons leiddi til þeirrar niður-
stöðu, aö þær gætu ekki oröið
samningsgrundvöllur, en i stað-
inn buðu Islendingar að athuga
möguleika á samningi til skamms
tima. Bretar svöruðu þeirri hug-
mynd jákvætt i fyrstu, en létu þó
togara sina hefja að nýju veiðar
og að óhlýönast islenzku varð-
skipunum. Þetta leiddi til þess, að
islenzkt varðskip skar á vörpu
brezks togara, sem óhlýönaðist.
Brezk stjórnarvöld svöruðu með
þvi að senda herskipin á vettvang
að nýju.
Frestunin
Það hefðu verið eðlileg við-
brögö, þegar hér var komið sögu,
að Islendingar svöruðu strax með
slitum á stjórnmálasambandinu.
Vegna eindreginnar beiðni frá
ýmsum forustumönnum Nató-
rikjanna var þvi þó frestað með-
an Luns framkvæmdastjóri Nató
ræddi við stjórnirnar i Washing-
ton og Londón um möguleika til
lausnar deilunni. Niðurstaðan af
þessum athugunum Luns barst
um siðustu helgi og var að ýmsu
leyti neikvæðari en hugmyndir
Wilsons, jafnframt þvi, sem i
henni fólst óbein neitun um samn-
inga til skamms tima. Augljóst er
þvi, að nú er hvorki fyrir hendi að
semja við Breta til lengri tima
(tveggja ára) eða skamms tima.
Þessu til viðbótar hafa þeir svo
fært sig upp á skaftið með þvi að
óvirða islenzkar friöunarreglur
og stórfjölga skipum á miöunum,
ef miðaðer við sama tima i fyrra.
Verst er þó af öllu, að ásiglingar
herskipanna á varðskipin hafa
færzt i aukana. Óhjákvæmileg af-
leiðing þess var að slita stjórn-
málasambandinu. En eins og hér
er rakið eiga Bretar meginsök á
þvi, og þá fyrst og fremst ásigl-
ingar herskipanna.
Af hálfu stjórnarandstæðinga
hefur það nokkuð verið gagnrýnt,
að fallizt var á frestun stjórn-
málasambandsslitanna meðan
athuganir Luns fóru fram. Vegna
aðstöðunnar út á við, var þó tvi-
mælalaust rétt aö veita þennan
frest. Hefði þessi frestur ekki ver-
ið veittur, heföi þvi verið kennt
um hina neikvæðu niðurstöðu af
athugun Luns. Nú getur enginn
sakað tslendinga um hversu nei-
kvæö niöurstaðan varö.
Skilaboðin
Erfitt er að hugsa sér meiri ó-
sanngirni en þá er fólst i skila-
boðum þeim, sem Bretar létu
Josef Luns koma á framfæri sem
svar við tilboði tslendinga um
samning til skamms tima. Svar
Breta var á þá leið, að þeir
myndu þvi aðeins fallast á samn-
ing til skamms tima, að hann
væri undanfari langtimasamn-
ings. Rækilegar gátu Bretar ekki
hafnað þessu tilboði Islendinga.
Samkvæmt þessu er augljóst, að
eins og sakir standa er enginn
samningsgrundvöllur fyrir hendi.
Aður var búið að þrautreyna aö
semja til langs tima (tveggja
ára), án árangurs. Eftir að Bret-
ar hafa svo hafnað samningi til
skamms tima, hefur siðustu leið-
inni verið lokað, a.m.k. að sinni.
Mesta ósanngirnin i skilaboö-
unum, sem Luns flutti, er þó ekki
fólgin i þvi, að leiðum til samn-
inga hefur þegar verið lokað.
Stórfelldasta ósanngirnin felst i
þeirri yfirlýsingu Breta, að þeir
ætli að veiða á Islandsmiðum, ef
samningar náist ekki, a.m.k. 85
þús. smál. af þorski á þessu ári,
eða 10 þús. smál. minna en á siö-
astl. ári, en þá hefur þorskafli
þeirra verið áætlaður 95 þús.
Hvað þýðir þetta i reynd fyrir
Islendinga?
Nefnd sem starfað hefur á veg-
um sjávarútvegsráðuneytisins og
skipuðer fulltrúum sjómanna, út-
vegsmanna og fleiri viðkomandi
aðila, mun hafa komizt að þeirri
niðurstöðu, að hámark þorskafla
á þessu ári á Islandsmiðum megi
vera 280 þús. smál. Þetta er um 50
þús. meira en Hafrannsókna-
stofnunin lagði upphaflega til, en
þá var lika miðað við hraðari
uppbyggingu þorskátofnsins.
Reikna má með þvi, að öðrum en
tslendingum og Bretum verði
leyft að veiða um 15 þús. smál., en
hér er átt við Færeyinga, Vestur-
Þjóðverja og Belgiumenn. Eftir
eru þá til skipta milli tslendinga
og Breta 265 þús. Af þessu ætla
Bretar að taka 85 þús. smál. og
eru þá eftir handa Islendingum
180 þús. smál. Á siðasta ári nam
þorskafli Islendinga rúmlega 265
smál. Samkvæmt þessu þyrftu
Islendingar að lækka þorskafla
sinn frá siðasta ári um hvorki
meira né minna en 85 þús. smál.
eöa úr 265 þús. smál. i 180 þús.
smál. Bretar ætla hins vegar á
sama tima aö minnka sinn afla
um 10 þús. smál. eða úr 95 þús.
smál. i 85 þús. smál.
Hrein nýlendu-
stefna
Jafnframt þessu lýsa Bretar
svo yfir þvi, að þeir viðurkenni
forgangsrétt strandrikisins!
Þennan forgangsrétt ætla þeir að
viöurkenna á þann hátt, að krefj-
ast þess af tslendingum að þeir
lækki þorskafla sinn um 85 þús.
smál., meðan Bretar lækka sinn
ekki nema um 10 þús. smál.
Raunverulega er of vægt til
orða tekið, að tala um ósanngirni
i sambandi við þessa yfirlýsingu
Breta. Miklu réttara væri að tala
um einstæða ósvifni. Af þessu
verður vart annað ráðið en að
þeir menn, sem marka þessa af-
stöðu Breta, áliti sig vera horfna
til þess tima, þegar Viktoria
gamla drottnaði yfir Bretaveldi,
og Bretar beittu enn nýlendukúg-
un i ölium álfum heims. En sá
timi er liðinn. Islendingar geta á-
reiðanlega treyst á samúð heims-
ins vegna þess augljósa ofbeldis,
sem hér er reynt að beita þá.
Bretar eiga eftir að finna það, að
þeir hljóta þvi meiri skömm, sem
þeir halda sliku ofbeldi lengur á-
fram. Islendingar geta ótrauðir
haldið baráttunni áfram i trausti
þess, að sigurinn verður þeirra og
getur orðið það fyrr en marga
grunar nú, en samt er öruggast að
vera viðbúinn löngu striöi.
Verkföllin
Sannarlega verður ekki annað
sagt en að það séu hin mestu ótið-
indi, að flestöll fiskiskip lands-
manna skuli stöðvast, þegar
loönuvertiðin stendur sem hæst,
og i kjölfar þess fylgi svo allsherj-
arverkfall. Þó eru þessi ótiðindi
enn verri og meiri, þegar það er
tekið með i reikninginn, að þjóðin
á nú i alvarlegustu styrjöld út á
við siöan verstu einokun Dana
lauk.
Hér skulu ekki felldir dómar
um það að sinni, hver á hér mesta
sökina. Eitt er þó vist, að pójitisk
öfl, sem eru andvig rikisstjórn-
inni, hafa unnið kappsamlega að
þvi, að koma á sliku óheillaá-
standi. Þvi til sönnunar er
skemmst að minna á ýms skrif
Þjóðviljans. Þráfaldlega hafa
skriffinnar hans haldið þvi fram,
að nú væri mikilvægast af öllu að
fella rikisstjórnina. En fleira
hefur komið til, sem hefur hjálp-
að þessum öfgaöflum róðurinn.
Þjóðin hefur i nokkur misseri bú-
ið viö versnandi viðskiptaskilyrði
og þaö hefur bæði þrengt að at-
vinnuvegunum og skert kjör
launþega, Þvi er staöan i samn-
ingamálum nú lakari fyrir báða
aðila vinnumarkaðarins en oftast
áður. Þetta hafa hinir pólitisku á-
róöursmenn notfært sér.
Þáttur ríkis-
stjórnarinnar
Rikisstjórnin hefur reynt að
gera sitt til að jafna þessar deilur.
Gleggsta dæmið um það er ger-
breyting á hinu svonefnda sjóða-
kerfi, sem Alþingi hefur nýlega
lögfest i samræmi við vilja sjó-
manna og útgerðarmanna. Hér
hefur vissulega verið stigið stórt
spor til lausnar sjómannadeil-
unnar. Rikisstjórnin hefur einnig
tekið vel i þá meginkröfu, sem
aðilar vinnumarkaðarins hafa
beint til hennar og hún getur átt
þátt i að fullnægja, en hér er átt
viö verðtryggingu lifeyrisins.
Einnig hefur hún tekið ýmsum
öðrum kröfum vel. Hins vegar gat
hún ekki fallizt á skattalækkun,
þar sem af þvi hefði hlotizt minni
þjónusta við þá, sem verst eru
settir.
Þá er þess ekki sizt að geta, að
rikisstjórnin hefur skipað sér-
staka sáttanefnd, til aðstoðar
sáttasemjara. Það er tvimæla-
laust mest að þakka sáttanefnd-
inni og tillögum hennar, að menn
gera sér nú vonir um að verkföllin
standi ekki lengi. Þó er bezt að
vera hóflega bjartsýnn, þvi að
enn vinna annarleg öfl að þvi, að
láta þau vara sem lengst.
Viðvörun
Þjóðviljinn hefur reynt að snúa
út úr þeirri viðvörun Timans, að
sé gengið lengra i kauphækkun-
um en geta atvinnuveganna þolir,
muni þaö leiða annað tveggja til
atvinnuleysis eða nýs verðbólgu-
flóðs. Þetta er þó sams konar
málflutningur og Timinn og Þjóð-
viljinn voru sammála um fyrir
réttum tveimur árum. Þá stóðu
ráðherrar Framsóknarflokksins
og Alþýðubandalagsins hlið við
hlið og vöruðu við miklum kaup-
hækkunum. Illu heilli var ekki
hlustað nægilega á þá og stjórn-
málaöfl, sem vildu vinstri stjórn-
ina feiga, studdu að þvi, að kaup-
hækkanirnar yrðu sem mestar.
Niðurstaðan varð sú, að samið
var um svo mikla kauphækkun,
að ráðherrar Framsóknarflokks-
ins og Alþýðubandalagsins töldu
sér skylt að flytja nær strax á
eftir frumvarp, sem fól i sér, að
hinir nýju kaupsamningar skyldu
ekki koma til framkvæmda nema
að takmörkuðu leyti næstu mán-
uðina, þegar láglaunafólk væri
undanskiliö. Illu heilli var þetta
frumvarp stöðvað af þáverandi
stjórnarandstööu. Hin mikla
verðbólga, sem siðan hefur geis-
að, er að verulegu leyti afleiðing
af þvi, að ekki var hlustað á við-
vörunarorð ráðherra Framsókn-
arflokksins og Alþýðubandalags-
ins i febrúar 1974, heldur samið
um miklu meiri hækkun en raun-
hæft var. Það er með þessa
reynslu i huga, sem Timinn
endurtekur sameiginlegar við-
varanir hans og Þjóðviljans frá
1974. Þjóðviljinn hefur þvi miður
breytt um stefnu, en sú stefnu-
breyting hans er áreiðanlega ekki
varanleg, heldur eingöngu bundin
við það, að Alþýðubandalagið er
nú utan rikisstjórnar og dreymir
um að beita sömu brögðum og
vinstri stjórnin var beitt I febrúar
1974.
Sérkröfur
Hagsmunir launþega og at-
vinnuvega eru alltof mikilvægir
til þess, að þeir séu háðir pólitisk-
um duttlungum og valdadraum-
um stjórnmálahópa. Sjálfsagt er,
að i kaupsamningum þeim, sem
nú er fjallað um, verði gengið eins
langt til móts við launþega og
kostur er og þó einkum þá, sem
verst eru settir. En hvorki laun-
þegar eða aðrir eru betur settir,
ef gengið er svo langt i þessum
efnum, að atvinnuvegirnir stöðv-
ast og siðan er hlaupið til að
bjarga þeim með vandræðaráð-
stöfunum til bráðabirgða, eins og
gert hefur verið siðustu áratugi.
Vonandi verða dregnar réttar á-
lyktanir af reynslu undanfarinna
ára við gerð kaupsamninganna
nú, þrátt fyrir allan áróður
þeirra, sem telja það leysa allan
vanda, að fjölga krónunum, sem
stöðugt eru að missa gildi sitt.
Ástæða er til að vara viö þvi, að
láta samninga dragast vegna
þess, að ýmsir hópar eru með sér-
kröfur og það ekki sizt þeir, sem
hafa bezt launakjör. Þessar kröf-
ur þurfa helzt að vera úr sögunni
áður en samið er um hina al-
mennu kauphækkun, þvi að ella
gæti endurtekið sig sama sagan
og 1974, þegar ýmis sérfélög
sömdu um ýmsar hækkanir eftir
að búið var að semja við verka-
mannafélögin um hið almenna
kaupgjald. Illt væri til þess að
vita, ef láglaunafólk þyrfti að
eiga i löngu verkfalli vegna ým-
issa sérhópa, sem vilja fá fram
meira en aðrir. Sú skylda hvilir á
forustumönnum verkalýðsfélag-
anna, að láta slikt ekki gerast.
Þeir verða að láta kröfur sérhóp-
anna vikja fyrir hagsmunum
hinna, sem verr eru settir.
Þ.Þ.