Tíminn - 14.04.1976, Blaðsíða 9

lYliðvikudagur 14. april 1976.
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verð i lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr.UOO.OO á mánuði. Blaðaprenth.f.
Mene tekel ufarsin
í fyrri daga var Alþýðuflokkurinn róttækur flokkur
og atkvæðamikill. Þá voru foringjar hans vaskir
hugsjónamenn og fylgi hans var mikið og traust.
Flokkurinn og verkalýðssamtökin voru i rauninni
tviburar og þá unnu Framsóknarflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn saman nær óslitið i nær heilan
áratug að margvislegum framfara- og mann-
réttindamálum.
Seinna fór vinið i belgjum Alþýðuflokksins að
dofna, og loks lenti hann i herleiðingu hjá Sjálf-
stæðisflokknum, höfuðandstæðingi sinum frá fyrri
tið. Þar varð hann hraunfastur. Fylgið hrundi af
honum jafnt og þétt, og i kosningunum 1974 munaði
ekki nema hársbreidd, að þinglið hans allt lenti
utan gátta þinghússins. Aðeins einn frambjóðandi
hans náði með herkjum kosningu i kjördæmi sinu,
og voru þó lengi framan af talningu horfur á, að
hann myndi lika falla. Mörgum varð hugsað til
sögunnar gömlu um höndina ósýnilegu, sem
skrifaði örlagadóminn á vegginn i veizlusalnum i
Babýlon: Mene tekel ufarsin.
Um skeið gerðu þær leifar gamalla Alþýðuflokks-
manna, sem enn vildu púkka upp á flokkinn, sér
vonir um, að þetta léti hann sér að kenningu verða.
Ýmsir aðrir, sem gátu unnað honum þess að hjarna
við, vonuðu þetta lika. En raunin varð önnur. Band-
inginn sat fastur, þar sem hann var kominn, og á
þessum vetri lagði hann málgagn sitt — hið gamla
æruverðuga blað Ólafs Friðrikssonar, Hallbjarnar
Halldórssonar, Finnboga Rúts, Stefáns Péturssonar
og Hannibals — að fótskör Visis, eins rammasta
afturhaldsblaðsins i landinu. Allt var fullkomnað —
svo lágt lotið sem unnt var, höfuðið bitið af skömm-
inni.
í stað heiðarlegrar yfirbótargöngu til hins for-
smáða lands hugsjónamanna hefur verið gripið til
örþrifaráða andspænis fylgisleysinu. í sameiningu
hafa spyrðublöðin, Visir og Alþýðublaðið, sem svo
rækilega hafa ruglað saman reytum sinum, hafið
margþætta rógsherferð, sem á að þjóna sameigin-
legum hagsmunum þeirra hópa tveggja, sem þarna
mætast; Klekkja á mönnum i öðrum flokkum, er
þeim eru þyrnir i auga, og gera upp þær sakir innan
Sjálfstæðisflokksins, sem Visisklikunni eru hug-
leiknar. Við þetta leggja spyrðublöðin hvort öðru
lið, Alþýðublaðið og Visir.þvi að ein og söm er sú
hönd, sem taflið leikur.
Hinn hógværi og grandvari maður, Magnús Torfi
Ólafsson, hefur reifað þetta nokkuð i grein i Nýjum
þjóðmálum. Hann sýnir fram á, hvernig hin
,,samanspyrtu pappirstigrisdýr”, sem hann nefnir
svo, hafa skipzt á heimatilbúnum dylgjum og rógs-
málum og étið þau hvort upp eftir öðru. Eðlilega er
Magnúsi Torfa efst i huga gróusögur þær, sem flutt-
ar hafa verið um flokk hans, Samtök frjálslyndra og
vinstrimanna. En réttilega segir hann einnig, að
söguburðurinn um Samtökin sé ekki nema eitt
dæmi af mörgum um samræmdan áróður Visis og
Alþýðublaðsins:
,,Þar hefur mest farið fyrir viðleitninni til að gera
endurupptöku rannsóknar á hvarfi Geirfinns
Einarssonar að stórpólitisku máli. Siðan hafa orku-
mál með virkjunarframkvæmdir við Kröflu að
brennidepli verið tekin fyrir með hliðstæðum
hætti”.
Það kemur i ljós á sinum tima hvort þessi nýju
vinnubrögð geta komið Alþýðuflokknum i stað
týndra hugsjóna og glataðs frelsis — ávinningsvonir
Visis geta legið milli hluta.
En það verður þá að minnsta kosti fólk af öðru
tagi en fylkti sér um Jón Baldvinsson og Harald
Guðmundsson, er laðast að svona refskák. — JH.
Lockheed-málin í USA:
MÚTURNAR HAFA
MIKIL ÁHRIF
á fleiri þætti en í fyrstu virtist
Fjölskylda drottningarinnar i Hollandi hefur oröiö fyrir baröinu á
mútumálum Lockheed. Þaö, ásamt ööru, hefur oröiö til þess aö
kenna mútumálin I heild viö þaö fyrirtæki eitt.
MÚTUGREIÐSLUR banda-
riskra útflutningsfyrirtækja
til erlendra aðila hafa valdið
miklu fjaörafoki undanfarna
mánuði, bæði i Bandarikjun-
um sjálfum, svo og i þeim
löndum, sem múturnar hafa
farið til. Hvert stórfyrirtækið
af öðru hefur játað að hafa
„hresst upp á” sölu fram-
leiðslu sinnar erlendis, með
þvi að greiöa embættismönn-
um og áhrifamönnum miklar
fjárfúlgur og i mörgum lönd-
um hafa greiðslur þessar
valdið hneykslun, jafnvel op-
inberum rannsóknum.
MÚTUMAL þessi hafa
gjarnan verið nefnd Lock-
heed-hneykslið og verið þann-
ig kennd við bandarísku flug-
vélaverksmiðjurnar Lock-
heed, sem hafa þótt öðrum
fyrirtækjum örlátari á fé til
þeirra, sem aðstöðu og völd
hafa haft til að greiða götu
framleiðslu þess. Rannsóknir
á fégreiðslum þessum hafa
meðal annars snert japönsku
stjórnina illa og komið af stað
hörðum mótmælum meðal
japanskrar alþýðu, svo og hef-
ur hollenzka drottningarfjöl-
skyldan orðið fyrir barðinu á
máli þessu, þar sem Bernard
prins er grunaður um að hafa
þegið mútur af Lockheed.
Ennfremur hafa rannsókn-
irnar á mútugreiöslum banda-
riskra fyrirtækja orðið til
þess, að fyrirtæki i öðrum
löndum, meðal annars i Hol-
landi, hafa viðurkennt mútu-
greiðslur til erlendra em-
bættismanna. Til dæmis var
nýlega afhjúpuð milljóna-
greiðsla hollenzks járn-
brautarfyrirtækis til em-
bættismanna i Suð-
ur-Ameriku, og undanfarnar
vikur hefur jafnvel virzt sem
svo, að ekkert fyrirtæki geti
talið sig samkeppnisfært,
nema það geti tíundaö ein-
hverja mútustarfsemi.
Enda þótt þetta alþjóðlega
hneyksli sé kennt við Lock-
he ed-f lugvéla ve rks m ið jurnar,
voru þær þó ekki flæktar i upp-
haf uppljóstrananna, né held-
ur eru þær stærsti aðiiinn á
mútu m arkaði nu m . Að
minnsta kosti tvö fyrirtæki i
Bandarikjunum hafa viður-
kennt mun stærri mútu-
greiðslur til erlendra aðila en
Lockheed hefur gert, og það
var ekki fyrr en mörgum
mánuðum eftir að opinber at-
hugun á mútugreiðslum hófst,
að Lockheed kom til sögunnar
sem stór aðili.
UPPHAFS hneykslisins er
að leita i fyrirtækinu United
Brands, sem meðal annars
stundar innflutning á banön-
um til Bandarikjanna. A sið-
astliðnu ári varö uppvist, að
fyrirtæki þetta hafði greitt
allt að tveim milljónum doll-
ara til embættismanna i
Hondúras, i þvi skyni að fá út-
flutningstolla á banönum
lækkaða. Talið var, að em-
bættismaður þessi væri þáver-
andi forseti landsins.
Siðan þá hafa uppljóstran-
irnar breitt úr sér i banda-
risku viðskiptalifi, og æ fleiri
fyrirtæki hafa játað mútu-
greiðslur. Hafa þau litið á þær
sem eðlilegan og sjálfsagðan
þátt utanrikisviðskipta sinna,
enda er mútuhefð svo rik i
ýmsum löndum, að erlend
fyrirtæki gætu engan veginn
komið framleiðslu sinni á
markað þar, án þess að rjóða
nokkru um lófa embættis-
manna.
1 fyrstu átti nefnd sú, sem
hefur athuganir þessar á
hendi i Bandarikjunum, við
ramman reip að draga, þvi að
fyrirtæki voru ekki áfjáð i að
upplýsa þennan þátt starfsemi
sinnar, þrátt fyrir loforð um,
að ef þau skýrðu rétt frá nú
þegar, yrði ekki höfð uppi
málsókn á hendur þeim af
nefndarinnar hálfu. Vafalaust
hafa þau vitaö sem var, að
þrátt fyrir náð nefndarinnar,
ættu þau yfir höfði sér harða
málsókn frá hendi skattaeftir-
lits bandariska rikisins, þar
sem mikill hluti mútugreiðsln-
anna var skráður sem sölu-
laun, umboðslaun eða risna,
sem allt saman er frádráttar-
bært frá skatti. Uppljóstran-
irnar verða þvi til þess, að
skattframtöl um eitt hundrað
bandariskra fyrirtækja und-
anfarinna ára verða endur-
skoðuð, skattar þeirra hækka
og þau mega búast við háum
fjársektum fyrir skattsvik.
Hið sama gildir um skatt-
framtöl ýmissa af forráða-
mönnum þessara fyrirtækja.
EFTIR að mútugreiðslur
United Brands höfðu verið að
fullu upplýstar varð fyrirtækið
Cities Service næst til að við-
urkenna mútur, og eftir það
kom hvert af öðru, þannig að
nú hafa um fimmtiu bandarisk
fyrirtæki viðurkennt háar
mútugreiðslur til erlendra að-
ila.
Efst á blaði yfir þessi fyrir-
tæki er Exxon, sem viður-
kennt hefur að hafa greitt allt
að fjörutiu og niu milljónum
dollara i mútur til erlendra
embættis- og áhrifamanna.
Það er nálægt þvi að vera tvö-
föld sú upphæð, sem Lockheed
hefur greitt. Annað i röðinni er
fyrirtækið Northrop, sem
greitt hefur um þrjátiu mill-
jónir dollara i mútur, en Lock-
heed er þriðja, með sinar tutt-
ugu og fjórar milljónir rúmar.
Þessi þrjú fyrirtæki skera
sig nokkuð úr i hópi mútu-
greiðendanna, þar semþau
hafa öll viðurkennt meira en
tiu milljónir dollara i mútu-
greiðslur. Næst á eftir þeim
kemur Gulf Oil, með réttar
fimm milljónir ogsiðan annað
oliufyrirtæki, Ashland Oil,
sem greitt hefur um fjóra og
hálfa milljón. Alls hafa ein
tuttugu og þrjú bandarisk
fyrirtæki viðurkennt mútu-
greiðslur, sem nema meira en
einni milljón dollara.
Uppljóstranir þessar hafa
sett blett á skjöld bandariskra
viðskipta. Rannsóknir á ólög-
mætum söluherferðum innan-
lands höfðu þegar blettað
fyrirtækin nokkuð, og þegar
þetta bætist við, er mannorð
þeirra orðiö nokkuð gruggugt.
EINNIG hefur rannsókn
þessi leitt fyrir almennings-
sjónir einn þátt bandariskra
laga, sem óneitanlega er
nokkuð athyglisverður. Sam-
kvæmt lögum er fyrirtækjum
fullkomlega heimilt, ekki að-
eins að greiða mútur erlendis
og hafa embættismenn á óop-
inberri launaskrá sinni, held-
ur og að beita fjármagni sinu i
kosningabaráttu annarra
rikja og hafa þannig afskipti
af innanrikismálefnum. Brýt-
ur þetta gat i lögum Banda-
rikjanna, nokkuð i bága við á-
kvæði i alþjóöasáttmálum um
afskiptaleysi um innanrikis-
mál og blandast saman viö
fullyrðingar um vafasama
starfsemi bandariskra rikis-
stofnana, svo sem leyniþjón-
ustunnar (CIA), undanfarna
mánuði.
Þetta gat, eða þennan leka,
vilja bandarisk stjórnvöld nú
setja undir með nýrri löggjöf,
sem ekki aðeins myndi banna
starfsemi af þessu tagi, heldur
og gera fyrirtækjum skylt að
gera grein fyrir nöfnum er-
lendra umboðsaöila sinna, svo
og þeim greiðslum, sem út
fyrir Bandarikin fara. Myndu
fyrirtækin skyldug til að af-
henda stjórnvöldum upplýs-
ingar þcssar, hvenær sem
þess væri kraíizt.
Sumir ráðamanna vilja
jafnvel ganga enn lengra og
herða viðurlög við afbrotum á
þessu sviði til muna, bæði með
lengri fangelsisdómum, svo og
með hærri sektardómum.
AÐUR en hney kslisalda
þessi gengur endanlega yfir.
verður hún þvi búin að valda
að minnsta kosti miklum
breytingum á áliti bandarisks
viðskiptalifs, bæði heima og
erlendis, svo og liklega nokkr-
um breytingum á löggjöf og
reglugerðum um utanrikisvið-
skipti. Það, sem Bandarikja-
mönnum sviður þó ef til vill
mest, er sá blettur, sem þeim
þykirmeð þessu fallinn á heið-
ur landsins sjálfs og þjóðar-
innar, en sá heiður hefur átt i
vök að verjast undanfarin ár
og mátti ekki við frekari áföll-
um. Hneykslið hefur orðiö
vatn á myllu andbandariskra
afla i heiminum, og það svo,
að meira að segja mútuþeg-
arnir falla i skuggann. Það er
ekki talað um „mútuþægni”,
heldur „mútugreiðslur”, þótt
hlutur þess, sem við greiðsl-
unum tekur, sé engu betri en
hinna.