Tíminn - 18.05.1976, Blaðsíða 20

. 20 .
TÍMINN
Þriöjudagur 18. mai 1976
Fjórir
skólamenn
mótmæla
zetu
Viö undirritaöir kennarar skor-
um á hiö háa Alþingi aö fella
frumvarp til laga um islenzka
stafsetningu fram boriö af Gylfa
Þ. Gislasynio.fl. Viljum viöm.a.
rökstyðja þessa áskorun á eftir-
farandi hátt:
Margt veidur þvl aö islenzk
tunga á ml i vök aö verjast. Ber
þvi brýna nauðsyn til aö efla
kennslu og þjálfun I notkun máls-
ins, stuðla aö vandaöri meöferö
þess I ræöu og riti.
Haustiö 1973 var z felld úr
Islenzku ritmáli. Teljum viö
engan vafa á þvl leika aö sú
einföldun stafsetningarreglna
hafi þegar haft — og muni hafa —
jákvæð áhrif á móöurmálskennsl-
una. Teljum við þvl aö áðurnefnt
Verið
Hafið
Chubb Fire
slökkvitæki ávallt viö
hendina.
Vatnstæki
kolsýrutæki
dufttæki
slönguhjól
slönguvagnar
eldvarnarteppi
Muniö:
A morgun
getur veriö of seint
að fá sér slökkvi-
tæki
Chubb Fire
WATER
Ólafur Gíslason
& Co. h.f.
Sundoborg Reykjavik
Simi 84-800
frumvarp sé sannri málvernd til
óþurftar.
Viö gerum okkur ljóst að tlöar
breytingar á samræmdri
skólastafsetningu eru varhuga-
veröar og teljum að nú sé stefnt
aö hreinum glundroöa með
þessari fyrirhuguöu laga-
setningu, enda unniö I hreinni
óþökk alls þorra þeirra sem viö
móöurmálskennslu fást.
Slöast en ekki sizt teljum viö
þaö fráleitt af hinu háa Alþingi aö
setja slik lög um islenzka staf-
setningu án þess aö leita áöur
álits íslenzkudeildar Háskóla
Islands, Félags Islenzkra fræöa,
og félaga starfandi kennara.
Bréfiö, sem Alþingi var sent,
var svolátandi:
,,Um leiö og viö leggjum fram
meðfylgjandi áskorun leyfum viö
okkur að taka fram eftirfarandi:
Undir áskorunina hafa ritaö
allir íslenzkukennarar viö
Kennaraháskóla Islands svo og
allir aðrir fastir kennarar
skólans, utan einn. Einnig hafa
nær allir æfingakennarar og aörir
kennarar viö Æfinga- og tilrauna-
skólann undirritað áskorun þessa
(allir sem til náöist): — Þá hafa
og allmargir stundakennarar
skrifaö undir. Einn þeirra, Lýöur
Björnsson sagnfræöingur, lætur
svofelld orö fýlgja undirskrift
sinni:
,,Ég, Lýður Björnsson, er að
sönnu i veigamiklum atriöum
ósammála reglugerð þeirri um
stafsetningu, sem gefin var út I
menntamálaráðherratiö
Magnúsar T. ólafssonar, en ég tel
varhugavert aö kveöa á um
námsefni meö löggjöf. Af þessari
ástæöu styö ég þá áskorun
kennara viö Kennaraháskóla
Islands aö Alþingi setji ekki lög
um stafsetningu, og álit reyndar,
að slik löggjöf gæti orðið
varhugavert fordæmi varöandi
aörar greinar.”
— Við sem aö þessari áskorun •
stöndum, leyfum okkur aö vona
aö hiö háa Alþingi hrapi ekki aö
þessu máli án samráös viö
islenzka málfræöinga og Islenzka
móöurmálskennara. ’ ’
Baldur Jónsson JónasPálsson
(rektor Kennaraháskóla lslands)
(skólastjóri Æfinga- og tilrauna-
skólans).
Sigríöur Valgeirsdóttir, Guö-
mundur B. Kristmundsson,
(prófessor I uppeldis- og sálar-
fræöi viö K.H.l. og (æfingakenn-
ari I móöurmáli við K.H.I.
Arnór Hanni-
balsson fær
fræðistyrk
fró NATO
Atlantshafsbandalagiö
úthlutaöi nýlega fræöimanna-
styrkjum fyrir skólaáriö 1976-
1977. Einn Islendingur, dr. phil.
Arnór Hannibalsson, hlaut styrk
bandalagsins til aö vinna aö rann-
sóknarefni sem fjallar um stefnu
Sovétrikjanna gagnvart þeim
Noröurlöndum, sem eru aöilar aö
Atlantshafsbandalaginu.
Styrktimabiliö er aö jafnaði 2-4
mánuöir.
Styrkirnir eru veittir I þvl skyni
aö stuöla aö námi og rannsóknum
á ýmsum sviöum, er varöa
aðildarriki Atlantshafsbanda-
lagsins og samstarf þeirra.
Lesendur
segja:
Ingólfur Guðbrandsson:
,,Þú skalt ekki bera Ijúgvitni
FRAMTAK Pólýfónkórsins aö
æfa og frumflytja i heild H-moll
messu J.S. Bachs á Islandi
hefur vakið almenna aðdáun og
hrifningu tónleikagesta, sem
bezt kom fram með húsfylli i
Háskólabiói þrjá daga i röö i
vikunni fyrir páska. Þeim mun
furöulegri eru viöbrögð þeirra
loddara, sem reynt hafa aö rista
flytjendum — og þá einkum
stjórnandanum — niö með
öfundsjúkum, háöslegum og
fölsuöum lýsingum á flutningn-
um og aðdraganda hans.
Ég er óvanur að elta ólar við
rógburð um sjálfan mig. Þótt
„tónlistargagnrýni” Sigurðar
Steinþórssonar i Tlmanum um
nefndan flutning virðist til þess
eins skrifuö aö hnekkja heiðri
minum og mannorði, þætti mér
hún ekki svaraverð nema af
tveim ástæöum:
1) Hún er — ef tekin er
alvarlega — likleg til aö valda
góöu mále&ii tjóni, sem getur
oröiö tii aö binda endi á starf
Pólýfónkórsins og e.t.v. aðra
liststarfsemi, sem unnin er af
áhugafólki.
2) Höfundur lýsir þvi yfir I
siðari grein sinni i Timanum 5.
mai, aö hann ,,hafi reynt að
taka starf sitt alvarlega.” Hér
er tilefni til viðvörunar. Skrif
SSt eru li'kleg til að rugla dóm-
greind almennings, þvl að undir
yfirvarpi fræðimennsku og fag-
þekkingar beitir hann lygum og
rangfærslum Inafni siöfræði og
sannleiksástar. Listgagnrýni
hefur veriö mikill áhrifavaldur
um skoöanamótun almennings
ogframgang listastarfsemi. Séu
forsendur hennar hæpnar,
viömiðun byggö á persónulegri
öfund eöa óvild samfara
vanþekkingu á efninu, er hætt
viö aö hún gefi lesanda alranga
hugmynd um listgildi og rugli
mat hans, taki hann mark á
dómnum.
Sigurður Steinþórsson reiðir
hátt til höggs, þvi aö nú skyldi
á fagmannl. hátt ganga milli
bols og höfuös á Pólýfónkórn-
um, eöa a.m.k. stjórnanda hans,
þvi ab hann kann ekki að
stjórna, „hann gefur engar inn-
komur” (fyrr en I mesta lagi
eftir á!) „slag hans er tónlistar-
fólkinu óskiljanlegt,” hann seg-
ir bara „einn, tveir og nú!” og
svo „spiíar H-moll messan sig
sjálf”!
„Gagnrýni” hans er svo mikil
ab vöxtum og Itarleg, aö senni-
lega hefur aldrei veriö ritað
jafnlangt mál um nokkurn tón-
listarflutning I veraldarsögunni.
Hér hefur þvi skeð atburöur I
tengslum viö þennan tónflutn-
ing, sem ekki er aöeins „á
heimsm ælikvaröa”, heldur
heimsmet á sinu sviöi.
Einhvem tlma i vetur las ég
„tónlistargagnrýni” eftir SSt
ITimanum um tónlistarflutning
sem hann haffti ekki verift
viðstaddur sjálfur, heldur látift
einhvern hlusta fyrir sig og
skrifaö gagnrýni gegnum miöil-
inn! Hefurhann e.t.v. haft sama
hátt á um H-moli messuna?
Hann telur mig hafa ,,keypt mér
sessmeö listamönnum”, þótt ég
telji mig meö nokkrum rétti
hafa skapaö þaö hljóöfæri, sem
Pólýfónkórinn er, en ekki keypt
þaö. Gjaman vildi ég aö hann
talaöi máli miriu viö skattyfir-
völdin, þvi aö ég hef aldrei
hlotiö neina „ivilnun skatta”
vegna Pólýfónkórsins, og ekki
hikar hann viö aö lofa mér frá-
drætti hinum megin llka og er
þaft nokkuð til marks um stööu
og völd gagnrýnandans! En
ekki veit ég hvort SSt hefur
„eflztfyrir tilstilli þess klyfjaða
asna, sem alla múra klifur” —
hver sem hann nú er. Þessar
hugleiðingar hans um kaup,
sölu og ivilnanir vekja hins veg-
ar þá spum, hvort SSt hafi látiö
einhvern öfundarmann minn
kaupa sig til aö skrifa hinn mót-
sagnakennda og upplogna
þvætting, sem birtist I dagblaö-
inu Tfmanum hinna 28. aprii og
5. mai s.l. og kallað er gagnrýni
um tónlist.
Fölsk fræðimennska
Mér dettur ekki I hug aö halda
fram, að flutningur H-moll
messunnar á föstudaginn
langa hafi verið óaðfinnanlegur,
en eftirfarandi athugasemdir
leyfi ég mér aö gera viö fræöi-
mennsku SSt.:
Bach var þjónn lúthersku
kirkjunnar og starfaöi í anda
hennar. Hæpið er þvl aö telja
H-moll messuna „hákaþólskt
verk”, þótthún sé samin viölat-
neskan messutexta, enda vitnar
SSt I Durant og segir hana
aldrei hafa hljómað i kaþólskri
kirkju. Gagnrýnandinn segir
H-moll messuna samda á árun-
um 1733-1738, þótt talið sé, að
Credo-kaflinn hafi verið frum-
fluttur viö endurvígslu Tómas-
arskólans I Leipzig 5. júni 1732
og Sanctus á jólum 1724. Kenn-
ing SSt um að auöveldast sé að
syngja hreint I mezzo-forte er
alveg ný af nálinni og e.t.v.
merkasta uppgötvun hans á tón-
listarsviöinu hingað til, en hún
ber hins vegar ekki vott um
mikla þekkingu á söng né tón-
listarflutningi almennt.
SSt telur Pólýfónkórnum þaö
til foráttu, aö hann sé „nær
helmingi of stór til aö syngja
pólýfónlu svo vel sé, þvi aö
kontrapunkturinn týnist”. Aö
sjálfsögbu er erfiöara aö kom
raddfleygum linum verksins
skýrt fram i jafnstórum kór og
Pólýfónkórnum heldur en I fá-
mennum úrvalskór, en fjöldi
flytjenda verður þá öörum
þræöi aö miðast viö hljómskil-
yrfti, sem eru ekki hin
ákjósanlegustu 1 Háskólabiói.
Þá segir SSt aö „kórinn viröist
hvorki geta sungiö veikt né
sterkt, heldur þembist alltaf
áfram meb mezzoforte-tón-
styrk”. Fjöldi atvinnutónlistar-
manna bæfti út hópi flytjenda og
ábeyrenda vitnar um þaö, aö
hvorki týndist kontrapunktisk
raddfærsla verksinsné skorti þá
„dynamik” eöa styrkleika-
breytingar, sem verkið og stlll
Bachs gefur tilefni til.
Hafi þetta fariö fram hjá SSt,
hlýtur hann aö hafa óvenjuleg-
legt formskyn og tónheyrn,
sem vissulega er mikill ljóöur á
ráfti gagnrýnanda og gerir skríf
hans a& markleysu einni. Lik-
lega er SSt litt handgenginn
verkum Bachs og stHl þess
tlmabils tónlistarsögunnar,
enda var þá ekki búiö aö fmna
upp klarinettiö. Þótt SSt kunni
aö leika dável á klarinett hjá
Gar&ari Cortes i tómstundum
sinum, efast ég um aö hann hafi
tekið þátti aöflytja neina tónlist
eftir meistarann Bach, og mér
er til efs aö hann hafi nokkurn
tima hlustaö á H-moll messuna
fyrr, nema þá af hljómplötum
Karls Richters. Af þeim saman-
buröi dregur hann þá ályktun,
aö hraöaval mitt, t.d. I Kyrie,
hafi verið „a.m.k. þriöjungi og
hratt”, þótt aörir stjórnendur,
sérfróöir um verk og stll Bachs
einsog t.d. Nikolas Harnoncourt
flytji kaflann miklu hraöar
(Richter 46 — móti 63 hjá
Harnoncourt).
Aðfinnslur gagnrýnandans
um skort á „dynamik” benda til
aö hann hafi ætlazt til róman-
tlskrar túlkunar H-moll
messunnar i stil Brahms eða
Tchaikovskys meö miklum til-
finningasveiflum og tilheyr-
andi styrkleikabrigðum I tlma
og ótima, Aö svo var ekki, þykir
SSt ekki bera vott um stilkennd
flytjenda heldur náttúruleysi!
Óndttúra
gagnrýnandans
Eitt sinn var það haft I heiöri
á tslandi aö hafa fremur þaö, er
sannara reynist. Þá dyggð hefúr.
„tónlistargagnrýnandi” Tim-
ans ekki tileinkaö sér, heldur
viröist hann haldinn þeirri
ónáttúru aö bera á borö fyrir
lesendur sina fullyröingar og
aðfinnslur, sem engan veginn fá
staðizt. Tilvitnanir hans i
einstaka takta hinna ýmsu þátta
verksins, þar sem „söngfólkiö
kom ekki inn”, vegna þess aö
„stjórnandinn gaf enga inn-
komu” (50. taktur resurrexit)
eöa „allt fór i handaskolum”
eins og I 101. takti Gloria „þar
sem flutningurinn riölaöist ger-
samlega um hriö” og 126. takti
Confiteor unum baptisma
(„ráfuöu allir i timalausri eyði-
mörk um hrið, áöur en nýr púls
fór að slá af sjálfu sér”!) eru
einber uppspuni.
Nærri 200 flytjendur verks-
ins og fjöldi áheyrenda eru
til vitnis um hiö gagnstæða, og
þvl til frekari sönnunar er hljóö-
ritun ríkisútvarpsins frá sömu
tónleikum, sem sýnir óvéfengj-
anlega aö ekkert fór þarna úr
skoröum, og er hópur þekktra
tónlistarmanna reiðubúinn aö
staðfesta þaö, ef þurfa þykir. 1
slöasta dæminu er samlíkingin
„ráfuðu allir I timalausri eyöi-
mörk” anzi langsótt, þar sem
engin hreyfing á sér staö, allar
raddir syngja á einum tóni og
sama atkvæöi allan taktinn i
gegn, nema alto og tenór, sem
færast til um einn tón. Hvert
gátu raddirnar ráfaö á meðan?
Engin hraöaskipti eru heldur I
þessum takti heldur i 121. takti.
Hvaö gengur gagnrýnandanum
til meö slikum skrifum? Hér er
meö lymskul. móti reyrit aö
rugla dómgreind áheyrenda
meö upplognum tilvitnunum um
mistök, sem ekki áttu sér staö,
en gagnrýnandinn siær um sig
undir yfirskini fagmennsku.
Þessi tilgreindu dæmi, sem
eiga aö sýna yfirburöaþekkingu
gagnrýnandans á verkefni sinu
og fagleg vinnubrögö, sýna hins
vegar, aö hann er meö ifllu
ókunnugur verkinu og auk þess
annaö hvort ólæs á nótur og tón-
heyrn hans skeikul eöa hann
skrifar gegn betri vitund.
Gagnrýni ,,á
heimsmælikvarða"
Hvoiki ég né Pólýfónkórinn
hefur nokkurn tima vænzt þess
aö vera talinn ,,á heimsmæli-
kvaröa” hvaö þá heldur „bezti
kór I heimi”, og „gert kröfu til
þess heiöurs”, eins og SSt gefur