Tíminn - 05.08.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Funmtudagur 5. ágúst 1976.
Fimmtudagur 5. ágúst 1976.
TÍMINN
JARÐSKJALFTARNIR í KÍNA
Meir en 100
þúsund lótnir?
FYRRI jarðskjálftinn í Kina á
miðvikudaginn í siðustu viku og
mældist 8,2 stig á Richter skala,
átti upptök sin i borginni Tangs-
han, sem er mikilvæg miðstöð
járn- og stálframleiðslu. Tangs-
han er i um 100 milna fjarlægð
norðaustur af Peking og er ibúa-
fjöldi borgarinnar talinn um 1
milljón.
Sendiráðsstarfsmenn á-
ætla, að fjöldi látinna sé
kominn yfir 100 þúsund
Enda þótt kínversk stjórnvöld
hafi ekki birt opinberlega neinar
tölur um áætlaöan fjölda látinna
og særðra i jarðskjálftunum
tveimur á miðvikudaginn, þá
hafa erlendir sendirábsstarfs-
menn þegar gert sér sameigin-
lega heildarmynd af skaðanum.
Sumir þeirra áætla, a.m.k. 100
þús. hafi látizt, og þá reikna þeir
með að 2 milljónir manna hafa
búið á svæðinu i 25 milna radius
frá upptökum jarðskjálftans.
Þessir sendiráðsmenn rök-
styðja töluna með skýrslum frá
fyrri jarðskjálftum, mannfjölda-
tölum og tölum um fjölda látinna
útlendinga. T.d. i jarðskjálftun-
um i Perú 1970 létust 100 þús.
manns, þótt sá skjálfti hefði bæði
verið mun veikari svo og var
svæðið sem varð fyrir honum
lar.gt frá þvi að vera jafn þéttbýlt.
1 þessu mati er gert ráð fyrir, aö
ibúafjöldi Tangshan sé 1060 þús-
undir, en þá tölu fékk einn blaða-
maður gefna siðastliðið vor, þeg-
ar hann var á ferð um Tangshan.
Þess berþó að gæta.að Kinverjar
draga heldur úr mannfjöldatölum
en hitt.
9 japanskir tæknifræðingar
voru i Tangshan um leið og jarð-
skjálftinn og hafa lik þeirra
þriggja, sem saknað var, fundizti
rústum hótelsins, sem þeir
bjuggu i. 23 franskir ferðalangar
bjuggu i nýrri álmu sama hótels
og lifðu þeir allir jarðskjálftann
af, nema ein kona, sem varð und-
ir vegg.
Varað er við fleiri jarð-
skjálftum
Eins og fram hefur komið i
fréttum, þá hafa Kinverjar náð
langt i jarðskjálftarannsóknum
og hafa spár þeirra hingað til þótt
ótrúlega öruggar. Aðeins 48
stundum eftir fyrsta jarðskjálft-
ann, þá gaf stjórnin út viðvörun
þar sem sagði, að enn einn jarð-
skjálfti gæti komið. Styrkleiki
hans er liklegur til að vera eitt-
hvað um 7stig á Richter skala, og
þvi gæti hann ollið gifurlegri eyði-
leggingu meðan allt er svo veikt
fyrir.
Samtöl viö Kinverja út á götu
og við þá sem eru i sambandi við
sendiráðin, leiða i ljós að slikt
hættuástand gæti staðið yfir frá
tveimur dögum og upp i 2 vikur.
Reynslan af jarðskjálftanum i
Liaoning i febrúar á siðasta ári,
sýnir þá, að fólkið var á götunni i
allt aö tveimur mánuðum eftir
jarðskjálftann.
Fólkið býr á götunni
Fyrir siðustu helgi, þegar Kin-
Eitt af hinum fjöldamörgu sjúkraskýlum I Peking.
A þessu horni var citt sinn verzlun, en svo hrundi þakið.
JAPAN
MONGOLIA
KOREA
akorea
/ Vv r’1303/, i/ Yeítóiv
CHINA
PAKISTAN
BHDTAN
TAIWAN P&ciffc
' Oc&an
Söuth
BURMA
BANGLA'
Arabian
ViETNAM
P HIUPPINES
THAILAND
Kort, er sýnir staðsetningu þeirra jarðskjálfta I Kfna, sem hafa verið 8 stig á Richter skala eöa meir. örvarnar merkja þrýstinginn á megin-
land Kfna, en svörtu strikin tákna misgengið.
— Fault
Q Earthquake
SOVIET UNION
epicenters
0 Miles 400
Kínverjar horfast í augu við
komandi jarðskjálftatímabil
verjarnir voru að reisa tjoia og
önnur bráðabirgðahúsnæði, þá
fannst útlendingum þeir vinna
verk sitt af svo mikilli umhyggju,
að það mætti halda, að þjóðin
byggist við að búa þarna i allt
sumar.
Hvarvetna má sjá fólk á reið-
hjólum koma með langar
bambusstangir, meðan aðrir gera
veggi og gólf með lausum múr-
steinum, sem liggja um allt.
Alls staðar hefur fólk hópazt
saman og ræðist hljóðlega við’, en
börnin leika sér kringum hópana.
Fjöldamargar fjölskyldur hafa
hengt upp þvott sinn til þerris.
Og sumir sitja undir ljósastaur-
um og lesa blööin.
Fékk sér eina asperin-
töflu og svo fór heimur-
inn af stað
Kinversk yfirvöld hafa beðiö
erlenda ferðamenn að hraða sér
út úr landi hið fyrsta, svo þeir
yrðu ekki fyrir frekari skaða og
öðrum hópum hefur verið visað
frá landinu áður en þeir komust
þangað.
Rose Salz var i Tangshan, þeg-
ar jarðskjálftinn kom. Hún var
stödd á hótelherbergi sinu, og var
aö renna niður tveimur asperin-
töflum, þegar allt varð vitlaust.
Fyrst fór gólfið af stað, þá rúmið
og ljósakrónan. Húsgögnin hrist-
ust og flisar splundruðust. Og út-
sýnið út um gluggann breyttist i
hvert sinn, sem hin niu hæða
hótelbygging tók nýja sveiflu.
1 næsta herbergi var vinkona
hennar og hún sagði: Manstu
þegar rúmið fór af stað i Exorist?
Þannig var það hjá mér. Hún lá
nefnilega i rúminu þegar skjálft-
inn kom. En maður hennar hróp-
aði aðeins: Þetta er þaö. Þetta er
endirinn.
En tveimur minútum siðar
heyrðist róleg rödd. sem kallaði:
Amerisku vinir. Er allt i lagi?
Farið i skóna og komið strax með
mér.
Þetta kurteisa viömót var
reyndar einkennandi fyrir alla
ferð þessa fólks. Alls staðar hafði
það mætt hlýlegu viðmóti. Þaö
var komið íram viö okkur eins og
aðalsfólk, sagði einn. Ég trúði þvi
varla, það var aldrei gefið þjórfé.
Fólkið var strax eftir jarö-
skjálftann sett upp i lest og sent
til Peking. En á leiðinni var lestin
skyndilega stöðvuð oog kinversk-
ur maður tók sér stöðú fyrir utan
gluggann hjá Bandarikjamönn-
unum. Þá kom seinni skjálftinn.
Allan timann stóð maðurinn fyrir
utan gluggann og bað okkur um
að vera róleg, sagði einn úr ferða-
hópnum. Þessum manni gleymi
ég aldrei.
Þegar fólkið komst loks til
Japan, þar sem fréttamenn töl-
uðu við það, þá tóku þeir eftir, að
allir feröalangarnir foröuðust aö
koma nærri háum'húsum. Og er
það ef til vill engin furöa.
Saga þeirra afla, sem
orsökuðu jarðskjálftann
Fyrri jarðskjálftinn á miðviku-
daginn var einn sterkasti skjálfti,
sem borg hefur lent i á vorum
timum. Það er helzt, að jarð-
skjálftinn i Tokyo 1923 hafi verið
verri, en hann var skráður 8,3 stig
á Richter. Reyndar er sú tala
byggð á mjög ótryggum heimild-
um, en þá er taliö að meir en 100
þúsund manns hafi látið lifið og
margir af þeim i eldsvoðunum,
sem fylgdu i kjölfarið.
Það er álitið, að orsök jarð-
skjálftanna i Kina á miðviku-
daginn, séu þau öfl, sem þrýsta
Asiu saman frá tveimur áttum,
eins og svörtu örvarnar á teikn-
ingunni sýna.
Þessir kraftar eða öfl, sem bein
ast aö sama punkti, mynduðu á
sinum tima hæstu fjöll veraldar,
Himalaya-fjöllin. Svo og hefur
hálendi Kina hækkað verulega.
Þessi sömu öfl valda einnig jarð-
skjálftunum, sem hafa verið svo
tiðir i Kina og hafa valdið mikilli
eyðileggingu.
Einn slikur jaröskjálfti i Kansu
1556 kostaöi nær eina milljón
mannslifa, og er sá skjálfti hinn
mannskæðasti i veraldarsögunni.
Alvarleg truflun á efna
hagsþróuninni í Kína
Þessi öfl lýsa sér þannig, að
stinn lög eða plötur I jarðskorp-
unni reka I ýmsar áttir, svo að til
árekstrar kemur, eða þá að eitt
lag fer undir annað. Þessi kenn-
ing, sem er kölluö plötu-kenn-
ingin, hefur einungis nýlega veriö
viðurkennd i Kina, sem mikilvæg
skýring á jarðskjálftunum þar.
Kinverskir jarðskjálftafræðing-
ar hafa þaö fram yfir starfsbræð-
ur sina erlendis, að þeir hafi mun
meiri heimildir um jarðskjálfta.
Meir en 5600 héraðsblöð hafa
veriö rannsökuð til að fá heimild-
ir um alla jarðskjálfta allt frá
1831 f. Kr. 9000 skjálftar hafa
verið skráðir, og þar af hafa 1300
verið staðsettir, dagsettir og
styrkleiki þeirra er nokkuð ná-
kvæmlega þekktur.
Elztu heimildir um jarðskjálfta
I Kina eru frá Norö-austur svæð-
inu, sem varð fyrir jarðskjálft-
anum um daginn. Samkvæmt ný-
legri skýrslu, sem bandariskir
jarðskjálftasérfræðingar gáfu út
eftiraöhafa dvalizt i Kina, þá má
reiða sig nokkuð vel á allar
heimildir af jarðskjálftum af
styrkleikagráðu 4 og meir frá ár-
inu 1484. Sambærilegar heimildir
i Kaliforniu ná ekki nema aftur til
1930.
Kinverskar rannsóknir sýna, að
jarðskjálftar á hverju svæði
koma margir saman á tiltölulega
stuttum tima, og eru þeir þá frek-
ar sterkir. A 71 ári eftir 1668, þá
urðu mjög sterkir skjálftar á
Norö-austur svæðinu, þar sem
Peking, Tangshan og Tientsin
eru. Einn var að styrkleika 8,5
þrir 8.0 og tveir 7.0.
öflin, sem orsökuðu þessa jarð-
skjálfta, stefna til Kina úr tveim-
ur áttum. Annars vegar er þaö
Indland, sem rekur til norðaust-
urs og hefur hækkað Himalaya-
fjallgarðinn, og hins vegar er það
Mao formaður:
Mikil eyðilegging.
Kyrrahafsbotninn, sem rekur I
vestur eða norð-vestur.
Ahrif þessara afla hafa komið
mjög vel fram á myndum, sem
jarðfræðingar hafa tekið. Þær
sýna greinilegt misgengi, sem
liggur á norö-austursvæðinu til
norðurs og suðurs.
Það er álitið að orsök jarð-
skjálftanna i siðustu viku sé
frekar hreyfingar á Kyrrahafs-
botninum en Indlandsmegin. Það
eina, sem stendur milli Kina og
hreyfingasvæöisins er Ryukyu-
eyjaklasinn, sem nær frá suður-
strönd Japans og I átt til
Formósu. Frægasta eyjan i
þessum klasa er Okinawa.
Efnahagsleg áhrif
jarðskjálftans
Að sögn nokkurra franskra
ferðalanga, sem staddir voru i
Tangshan á meðan á jarðskjálft-
anum stóð, þá er borgin 100% i
rústum.
Mikilvægi Tangshan er aðal-
lega tvenns konar. Annars vegar
er borgin framleiðsluborg og hins
vegar, sem er engu litilvægara,
þá er Tangshan þjónustuborg og
samgönguborg.
1 Tangshan er mikill námu-
gröftur, stálvinnsla og sements-
framleiðsla. En þar er einnig
viðgeröamiðstöð fyrir kinversku
járnbrautirnar. Þó aö japanskir
sérfræðingar um kinversk mál-
efni vilji draga úr áhrifum
skjálftanna, þá verður ekki annaö
séð, en að kinverskt efnahagslif
komi til með að biða verulega
hnekki af náttúruhamförunum.
Hér er ekki einungis um að ræða
timabundna stöðvun á fram-
leiðslunni, heldur alla meiri hátt-
ar röskun á fjárfestingaráætlun-
um. Þá má heldur ekki gleyma,
að 25% af útflutningi Kina fer
gegnum Tientsin, en Tangshan
tengir þá stóru borg við höfuð-
borgina Peking.
Það er þvi ekki úr vegi, að taka
undir orð Mao Tse-tungs for-
manns, þegar hann talaði um
„mjög alvarlega eyöileggingu og
tap.”
Tekið saman af MÓL.
Fólkið, sem hefur sýnt ótrúlega rósemi, býr nú I tjöldum á götunni.