Fréttablaðið - 30.01.2006, Blaðsíða 18

30. janúar 2006 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI:
Trausti Hafliðason FULLTRÚI RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI:
550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá
blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Súr
hvalur
sá besti í bænum
Nesvegur 100 s:5576922
Arnarbakka 4-6 s:5621070
-Þú getur alltaf treyst á prinsinn-
Hlíðasmári 8 • S:5547200 • www.hafid.is
Mikið úrval fiskrétta
Nýr ritstjóri
Ákvörðun útgefenda Blaðsins að ráða
Ásgeir Sverrisson, fréttastjóra erlendra
frétta á Morgunblaðinu, ritstjóra kom
á óvart. Í fjölmiðlaheiminum og líklega
víðar áttu menn von á því að eitthvert
þekkt andlit yrði fyrir valinu, einhver
sem lesa hefur mátt um í Séð og heyrt.
En þetta er ánægjuleg ákvörðun. Ásgeir
er þungavigtarmaður í íslenskri
blaðamannastétt eftir
nærri tveggja áratuga
starfsferil. Æskufjör
er gott en reynsla er
dýrmætari. Gaman
verður að sjá hverjar
áherslur hans
verða og hvert
hann vill fara
með Blaðið.
Það hefur verið
útbreidd skoðun að Blaðið hafi ekki
nógu margt að segja og það hefur
hrapað í lesendakönnunum. Maður
með reynslu og þekkingu Ásgeirs á að
geta breytt þessu og gert þennan nýja
fjölmiðil að frískum keppinaut hinna
eldri miðla á markaðnum.
Skammtaðar fréttir
„Fjölmiðlar segja okkur ekki sannleikann
er þeir skammta í okkur fréttir“, segir
Jónas Kristjánsson, fyrrverandi ritstjóri,
í pistli á vefsíðu sinni jonas.is. Hann
skrifar: „Þegar þeir sögðu á netinu frá
ást hálfrar þjóðarinnar á orkuverum, vil
ég ekki bara vita hvaða álit fólk á Aust-
urlandi hefur á Landsvirkjun. Ég vil líka
vita um álit annars fólks, en fæ það ekki.
Ég fæ að vita um prósentur, sem styðja
vatnsafl og áliðnað, en fæ ekki á netinu
að vita um prósentur hinna, sem gera
það ekki. 48% styðja ekki frekari álver
og 43% styðja ekki frekari vatnsorkuver.
Það eru háar tölur, en sáust ekki í morg-
un á netsíðum fjölmiðlanna.“
Kanínur í Lesbók
Kanínur njóta mikilla vinsælda hér á
landi sem gæludýr. En hitt er óljóst
hvers vegna risastórar teikningar af
þeim skreyta hvert tölublað Lesbókar
Morgunblaðsins á fætur öðru. Það
gæti kannski gengið einu sinni við eina
grein en þegar allt blaðið er undirlagt
slíkum teikningum er líklegt að fleiri
en einn lesandi verði hissa. Getur verið
að þarna búi einhver djúp merking að
baki sem venjulegir lesendur ná ekki en
gáfumennir í kringum blaðið séu með á
hreinu? Kannski eitthvað rosalega svalt?
gm@frettabladid.is
Ég held að það hafi verið í Mogg-
anum - kannski á vísindavef HÍ - að
ég rakst á spurningu til íslensku-
fræðinga um það hvort maður eigi
að tala um að „gúgla“ eitthvað eða
„gúgla“ einhverju - en þessa snið-
ugu sögn notar almenningur um
það þegar leitarvélin Google er
notuð á Netinu til að finna vefsíð-
ur um hvaðeina. Fyrir svörum varð
forstöðumaður Orðabókar Háskól-
ans, og virtist stödd á einhverju allt
öðru grasafjalli íslenskrar tungu
en spyrjandinn, því hún ómakaði
sig ekki við að svara spurningunni
heldur vísaði henni nánast á bug.
Í stað þess að segja spyrjanda að
betur myndi fara hér á þolfalli og
nota fágætt tækifæri til að útskýra
fyrir áhugasömu ungmenni muninn
á eðli þolfalls og þágufalls þá talaði
málfræðingurinn af sínum grasa-
fjallstindi um að hún kannaðist
ekki við þessa sögn, sem þar með
væri ekki til. Í stað þess að velta
vöngum með spyrjanda og nota
þar með fágætt tækifæri til að taka
þátt í hinni eilífu sköpun íslenskrar
tungu þá lét málfræðingurinn á sér
skilja að þeirri sköpun sé nú lokið,
ekki sé rúm fyrir fleiri orð, búið sé
að loka málinu: sögnin „að gúgla“
er ekki í seðlasafni Orðabókarinn-
ar og þar með er hún ekki til. For-
stöðumaðurinn benti fyrirspyrj-
anda á það að betur fari á því að
tala um „að leita á Google“.
Þetta er eins og einhver komi í
búð og biðji um Kristal að drekka en
fái þau svör að sá drykkur sé ekki
til og hafi aldrei verið til og skuli
ekki vera til: hins vegar eigum við
hérna Jolly Cola handa þér...
Spurningin sýnir tvennt: annars
vegar fágæta hæfni íslenskunnar
til að búa til snaggaralega sögn
um hvers kyns athæfi í nútíman-
um, þrátt fyrir allan barlóminn
um nafnorðastílinn; og hins vegar
óöryggi í meðferð beyginga, óvissu
um virkni fallanna sem við sáum
síðast í því hvernig sögnin „að spá“
tók skyndilega að stjórna þágufalli
með þeirri afleiðingu að sögnin
„að pæla“ nánast hvarf úr málinu
á einni nóttu. Og loks sýnir spurn-
ingin ískyggilegt sambandsleysi
þeirra sem rannsaka málið við
málnotkun nútímafólks; tilhneig-
ingu til að líta svo á að Orðabók-
in sé lokuð bók, íslenskan sé best
geymd í glerskápum á minjasafni
undir vökulu auga og sólahrings-
vöktun Securitas.
Páll Valsson skar upp herör um
daginn til varnar íslenskunni sem
lifandi máli; og heill og heiður
honum. Undirtektir voru ýmislegar
svo sem vænta mátti, en það sem þó
skipti mestu var að menntamála-
ráðherra fagnaði þessum umræð-
um og virtist jafnvel deila þessum
áhyggjum, samkvæmt viðtali við
Moggann. Það eru tíðindi og brýnt
að halda við þessum áhuga ráðherr-
ans, því margt er undir Þorgerði
Katrínu komið í þessu máli.
Við megum sennilega vænta
þess að í kjölfarið verði íslensku-
deild Háskóla Íslands stórefld en
um nokkurt árabil hefur deildin
búið við slíkt fjársvelti að eðlileg
endurnýjun hefur ekki orðið þar á
prófessorahópnum þar; við verð-
um að vona að fjárveitingarnar til
þeirra stofnana sem við tunguna
fást einskorðist ekki við reisa flott-
ar húsabyggingar, eins og hefur
því miður svo oft hent landsmenn
þegar þeir hafa viljað sýna mynd-
arskap að það liggur við að maður
sé að verða andvígur húsum.
Áhyggjur ráðherrans af framtíð
íslenskrar tungu verða vonandi til
þess að veitt verði stórauknu fé til
þess að búa til íslenskt leikið sjón-
varpsefni. Svo heppilega vildi til
að um svipaðar mundir og þessar
umræður urðu um framtíð íslensk-
unnar þá sýndi Anna Th. Rögn-
valdsdóttir fram á það með mynda-
flokknum um alla liti hafsins að
hægt er að búa til sannfærandi leik-
ið efni í íslensku sjónvarpi, þegar
vel og fagmannlega er að öllu stað-
ið: við þurfum bara að venjast því
svolítið að heyra fólk tala íslensku
í sjónvarpi um eitthvað annað en
júróvisjónkeppnina og leikararnir
þurfa bara að reyna að venja sig af
því að tala svona mikið með þind-
inni eða hvað það nú er sem veldur
þessari ábúðarmiklu séríslensku
leikaraframsögn.
Vilji er allt sem þarf. Smám
saman hætta leikararnir að tala
svona hátt og smám saman vex upp
stétt manna sem lærir að skrifa
sögur úr lífi okkar fyrir þenn-
an miðil og smám saman hverfa
bábiljur um að íslenska henti ekki
í sjónvarpi: ef hún hentar í öllum
þessum auglýsingum þá hentar hún
í sögum sem ekki eru bara búnar
til í því skyni að selja okkur eitt-
hvað drasl. Vilji er allt sem þarf: og
milljarðarnir frá Þorgerði Katrínu.
Gleymi hún sér þá vænti ég þess að
þingmenn minni hana á skyldur
stjórnarinnar við íslenska tungu og
menningu. Nú er að hamra járnið
frá Páli og Önnu. ■
Nú er að hamra járnið
Í DAG
ÍSLENSK TUNGA
GUÐMUNDUR ANDRI
THORSSON
...við þurfum bara að venjast
því svolítið að heyra fólk tala
íslensku í sjónvarpi um eitthvað
annað en júróvisjónkeppnina...
Sá gríðarlegi tekjuafgangur ríkis-
sjóðs sem nú blasir við í ljósi ofsa-
gróða margra íslenskra stórfyrir-
tækja á árinu 2005 er fagnaðarefni.
Þar nægir að nefna fyrirtæki á borð
við Landsbankann, Baug og KB
banka, en skattgreiðslur þessara
fyrirtækja einna og sér vegna skatt-
ársins 2005 nema vel á annan tug
milljarða umfram það sem reikna
hefði mátt með að óbreyttu, miðað
við árið 2004. Eru þá ótalin fjölmörg
önnur fyrirtæki sem eiga eftir að
skila gríðarlegi tekjuaukningu
umfram væntingar til ríkissjóðs í
formi skatta og annarra gjalda.
Þetta vekur upp spurningar um
það með hvaða hætti ríkisstjórnin
telur sanngjarnt að ráðstafa þess-
um umframtekjum. Það lá fyrir
áður en fyrstu uppgjör stórfyrir-
tækjanna tóku að berast , að tekju-
markmiðum tengdum fjárlögum
upp á 310 milljarða króna vegna
yfirstandandi árs yrði auðveldlega
náð og að umtalsverður tekjuaf-
gangur ríkissjóðs yrði staðreynd.
Sá tekjuafgangur verður skv. þessu
hins vegar margfaldur miðað við
fyrri væntingar.
Þrennt skal hér lagt til í þágu
almennra þegna þessa lands: Að
leiðrétta tafarlaust, með hækkun
skattleysismarka, hina skammar-
legu aðför að kjörum hinna lægst
launuðu sem viðgengist hefur frá
árinu 1994. Í þessum hópi eru fjöl-
mennastir þeir sem skópu forsendur
þessa vellauðuga íslenska samfélags
nútímans, hinir öldruðu. Þá bæri að
verðlauna fyrirdrjúgt framlag en
ekki refsa með þeim hætti sem svo
smánarlega hefur verið gert. Til að
halda í við þau skattleysismörk sem
giltu hér árið 1994 þyrfti að lag-
færa árlegan hlut hvers einstakl-
ings í þessum
hópi um a.m.k.
kr. 115.000 á
ári miðað við
n ú g i l d a n d i
skat t leys is -
mörk. Það
þýðir reyndar
ekki nema um
þrjá og hálfan
milljarð á ári,
sem er brota-
brot af þeim umframtekjum sem
nú blasa við umsjónarmönnum rík-
issjóðs miðað við gildandi fjárlög.
Að afnema úrelt og óþörf stimp-
ilgjöld vegna fasteignakaupa. Að
lækka virðisaukaskatt, einkum á
nauðsynjavöru.
Þeir yrðu menn að meiri sem
fyrir slíkum breytingum stæðu á
mestu uppgangstímum Íslandssög-
unnar. ■
EFST Í HUGA
JAKOBS FRÍMANNS MAGNÚSSONAR
Í
dag ýtir Fréttablaðið úr vör nýjum verðlaunum með því að
spyrja ykkur, lesendur góðir, hvort þið hafið orðið vitni að
góðverki? Ef svo er viljum við biðja ykkur um að deila því
með okkur og senda tilnefningar til blaðsins með nöfnum þess
fólks sem þið teljið að hafi á einhvern hátt látið sérstaklega gott
af sér leiða og með því bætt íslenskt samfélag. Þeir sem skara
fram úr í þeim hópi munu hljóta Samfélagsverðlaun Fréttablaðs-
ins sem verða afhent í fyrsta skipti við hátíðlega athöfn þann 23.
febrúar.
Það hefur verið sagt um fjölmiðla að þeir geri ekki annað en
að spegla það samfélag sem þeir eru hluti af. Þetta er vissulega
rétt, en þar með er ekki sagt að fjölmiðlar geti skotið sér undan
ábyrgð á því hvernig mynd þeir bregða upp af umhverfi sínu;
hvort áherslan sé úr hófi á hið neikvæða og skelfilega í lífinu
frekar en hið góða og jákvæða.
Árni Snævarr, upplýsingafulltrúi Sameinuðu þjóðanna,
vakti athygli á því í grein hér í blaðinu fyrir skömmu að þrátt
fyrir „blóði drifnar“ fréttir af ástandi heimsins sýndi ný ítar-
leg rannsókn Human Security Report 2005 að árið 2004 voru
skráð átök á heimsvísu 40 prósent færri en rúmlega áratugi fyrr
og að fjöldamorðum hefði fækkað um 80 prósent frá því í byrj-
un níunda áratugarins. Sem sagt, að þrátt fyrir hina nöturlegu
heimsmynd sem birtist í fjölmiðlum er staðreyndin sú að heimur
batnandi fer.
Ef við lítum okkur nær er svipaða sögu að segja um þá mynd
sem við íslenskir fjölmiðlamenn bregðum upp af okkar nánasta
umhverfi. Þrátt fyrir að skýrslur og tölfræði lögreglunnar segi
okkur að alvarlegum ofbeldisbrotum og glæpum almennt fari
stöðugt fækkandi virðist einhver óskilgreindur ótti stigmagnast
í samfélaginu. Nýleg skoðanakönnun sýnir til dæmis að allt að
80 prósent Reykvíkinga eru hræddir við að vera á ferð í mið-
bænum eftir að skyggja tekur. Sem íbúi í miðbænum til margra
ára get ég fullyrt að sá háski sem á að vera þar viðvarandi er
stórkostlega ýktur, enda sýndi sama könnun að því fjær sem
fólk bjó frá miðbænum og því sjaldnar sem það kom þangað, því
meira óttaðist það hann. Á hverju byggist þá hræðslan? Tæplega
öðru en þeim veruleika sem fjölmiðlar kjósa að sýna. Og það er
mikið alvörumál, því ótti skerðir lífsgæði fólks.
Í grein sinni vitnaði Árni Snævarr í orð Gareth Evans, for-
seta International Crisis Group og fyrrverandi utanríkisráð-
herra Ástralíu, sem fangaði þennan veruleika fjölmiðlanna í
hnotskurn þegar hann sagði „að bestu fréttirnar séu þær sem
komist ekki í kvöldfréttirnar, sögur um hunda sem ekki gelta.
Eða hvenær má sjá fyrirsögnina: „Stríð braust ekki út,“ á síðum
dagblaðanna?“
Í Fréttablaðinu í gær var einmitt frétt af þeirri ætt, en hún
fékk ekki mikið pláss heldur lét lítið yfir sér í eindálki á blað-
síðu 6 undir fyrirsögninni „Helmingi færri brjóta af sér nú“ en
þar sagði frá því að hegningarlagabrotum hefur fækkað um 55
prósent í Hafnarfirði á þremur árum. Vissulega mjög ánægjuleg
tíðindi sem segja okkur að Hafnarfjörður sé betri bær en áður
til að búa sér heimili.
Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins eru lóð á vogarskálar
jákvæðari frétta. Við vitum að sögur af hetjum hvunndagsins
eru þarna úti. Nú er komið að ykkur, lesendur góðir, að koma
þeim á framfæri við okkur. ■
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Samfélagsverðlaun Fréttablaðsins eru ný
verðlaun sem verða veitt árlega hér eftir.
Upplýsingar óskast
um góðverk