Tíminn - 15.04.1977, Blaðsíða 11

Föstudagur 15. aprfl 1977
11
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Auglýs-
ingastjóri: Steingrfmur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur f
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur í Aðalstræti 7, sfmi 26500 — afgreiðslusfmi 12323 —
auglýsingasími 19523. Verðiiausasölu kr. 60.00. Áskriftar-
gjald kr. 1.100.00 á mánuði.
Blaöaprenth.f.
Viðræður við EBE
Þær fregnir bárust frá höfuðstöðvum Efnahags-
bandalags Evrópu nokkru fyrir páska, að
samþykkt hefði verið að Olav Gundelach færi til
Reykjavikur, ásamt brezkum ráðherra, og ræddi
við islenzku rikisstjórnina um veiðiréttindi fyrir
brezku togarana. Áherzla mun þó ekki hafa verið
lögð á, að þessum viðræðum yrði hraðað, þvi að is-
lenzkum stjórnvöldum hefur enn ekki borizt form-
leg beiðni um slikar viðræður. Af hálfu islenzku
rikisstjórnarinnar hefur hins vegar verið lýst yfir
þvi, að hún myndi ekki hafna slikum viðræðum, ef
farið væri fram á þær.
I tilefni af þessari yfirlýsingu rikisstjórnarinnar
hefur Þjóðviljinn reynt að vekja úlfaþyt, og reynt
að túlka þetta sem merki um undanlát af hálfu
stjórnarinnar. Slikt er þó hreinn útúrsnúningur.
Ólafur Jóhannesson viðskiptamálaráðherra hefur
áréttað bæði i viðtali við Timann og Þjóðviljann,
að eins og ástatt sé, hafi Islendingar ekkert aflögu
og þvi sé ekki um neitt að semja. Þetta virðast
ráðamenn Efnahagsbandalagsins ekki skilja
nægilega. Það er þvi siður en svo ástæða til að
hafna tækifæri sem slikar viðræður myndu gefa til
að útskýra þetta nánara fyrir þeim. Þá gæfist að-
staða til að lýsa þvi enn betur fyrir þeim, hvernig
ástand þorskstofnsins raunverulega er og hverrar
varúðar verður að gæta i þeim efnum. Það gæti
jafnvel verið gott fyrir Islendinga sjálfa að þetta
yrði enn einu sinni rifjað upp á áberandi hátt, þvi
að vafasamt er, hvort þeir eru ekki sjálfir að
ganga of nærriungþorskinum. Margir fróðir menn
telja t.d. að flotvarpan sé slikt drápstæki, að hana
ætti að banna, a.m.k. um skeið, þvi að hún leiki
ungþorskinn sérstaklega illa. Islendingar þurfa
þvi ekki aðeins að gá að séí i samskiþtum við aðra,
heldur einnig að ihuga enn betur, hvernig þeir
haga eigin veiðum.
Þótt Islendingar fylgi fast fram fiskverndar-
stefnunni, eiga þeir aldrei að neita viðræðum um
þessi mál. Þvert á móti eiga þeir að nota hvert
tækifæri til að útskýra málstað sinn. Það er svo
enn óútrætt við Efnahagsbandalagið, hvernig
haga skuli fiskvernd á mörkum fiskveiðilögsögu
þessara aðila. Aðeins hefur verið byrjað á viðræð-
um um þetta, en það er sameiginlegt hags-
munamál beggja, að þeim sé haldið áfram, en þær
þarfnast verulegs tima, þar sem taka þarf tillit til
ýmissa fræðilegra atriða, sem er að verulegu leyti
verkefni fiskifræðinga að fjalla um.
Hyggileg ákvörðun
Það er vafalitið hyggileg ákvörðun rikisstjómar
Spánar að leyfa starfsemi kommúnistaflokksins
og þátttöku hans i væntanlegum þingkosningum,
enda var það mat allra lýðræðisflokka Spánar,
að kommúnistar væru liklegir til að njóta meira
fylgis, ef þeir væm i banni. Reynslan frá Portúgal
sýnir, að það hefur ekki orðið kommúnistum til
framgangs að starfsemi þeirra hefur verið leyfi-
leg. Fróðlegt verður hins vegar að sjá, hvaða áhrif
þetta hefur á stefnu spánskra kommúnista. Meðan
þeir voru að berjast fyrir þvi að fá leyfið tóku þeir
að ýmsu leyti aðra afstöðu en portúgalskir
kommúnistar, t.d. til Nato og Rússa. Nú er að sjá,
hvort þetta helzt óbreytt eftir leyfisveitinguna.
Þ.Þ.
Joseph C. Harsch:
Brésnjef hefur
ástæðu til ótta
Því valda þjóðabrotin í Sovétríkjunum
i eftirfarandi grein rekur
Harsch sennilega mikilvæg-
ustu ástæðuna fyrir þvf, að
ráðamenn Sovétrfkjanna
hafa tekiö mannréttinda-
yfirlýsingu Carters miður
vei, en hún er sú, að innan
Sovétrikjanna búa fjöl-
mennir minnihlutaþjóð-
flokkar. Sovétmönnum hef-
ur hingaö til gengið furðu
vel sambúöin við þessa
þjóðflokka, m.a. með þvf að
veita þeim allmikla hlut-
deild I stjórn hinna einstöku
rfkja innan Sovétrfkjanna.
Samt getur sú hætta vofað
yfir, að þjóðernishreyfing
risi upp meðai þessara
þjóðahópa.
YFIRLÝSINGAR Carters
um mannréttindi hafa greini-
lega komið við kaun á Kreml-
búum. Leonld Brésnjef kann
ekki að meta þær. Hann hefur
látiö álit sitt I ljós I ómildum
orðum. Hann hefur rikari
ástæður til þess en almenning-
ur á Vesturlöndum gerir sér
grein fyrir.
Þær eru, svo vitnað sé i
timaritið Economist í London:
„Rússar eru á góðri leiö með
að verða minnihlutahópur I
Sovétríkjunum — til samans
eru þjóðabrotin að vaxa þeim
yfir höfuð”.
Þá er Carter talar um brot á
mannréttindum í Rússlandi,
hefur hann fyrst og fremst i
huga, eins og flestir þeir, sem
á mál hans hlýöa, þær tvær og
hálfa milljón Gyðinga sem I
Rússlandi búa, en heildar-
fjöldi Ibúa Sovétríkjanna er
um 275 milljónir manna.
Gyðingar eru næst minnsta
þjóðarbrotiö þar i landi. Fá-
mennastir eru Tadzhikar, 2.1
milljón.
Brésnjef óttast þá óánægju,
sem orðiö hefur vart meðal
þjóðernishópa, sem eru langt-
um fjölmennari en Gyöingar.
Ef Gyðingar væru þeir einu
sem létu á sér kræla, væri
Brésnjef ekki verulega illa
staddur. Hættan er sú, að
óánægja þeirra smiti út frá
sér, og verði gengið að kröfum
þeirra á einhvern hátt, gætu
aðrirhópar fyllzt óheppilegum
hugmyndum.
LIKLEGT er að frásagnir
erlendra aðila geri meira úr
óánægju sovézkra rikisborg-
ara en efni standi til.En jafnvel
þótt Rússar komist I minni-
hluta miðaö við aðra hópa
sameinaða, þá eru í Rússlandi
tvær aðrar þjóðir af slavnesk-
um uppruna, Okralnumenn,
sem telja um 40 rnilljónir, og
Hvltrússar, sem eru um 10
milljónir. Þessar þrjár slav-
nesku þjóðir eru til samans
rúmlega 180 milljónir, — stór
meirihluti I heildarlbúatölu
275 milljóna.
Slavar verða þvl vissulega I
meirihluta I Sovétrlkjunum
um ófyrirsjáanlega framtið.
En þar eru jafnframt tæpar
100 milljónir manna af öðru
bergi brotnir, sem halda fast I
eigin menningararfleifö og
trúarbrögð, og hafa mikil
áhrif I þeim löndum sem þeir
byggja. Eina svæðið þar sem
Rússar eru I meirihluta er
Stór-Rússland sjálft. Annars
staðar eru það Moldavar, Lit-
háir, Uzbekanar — og svo
mætti lengi telja. Engu aö slö-
ur eru Rússar allsstaðar I
helztu valdastööum.
Menn eru ekki á eitt sáttir I
rlki Brésnjefs. Gyðingar eru
að vlsu óánægöir, en þeir eru
aðeins brot af þeim hópi sem
illa unir hlutskipti slnu. Lithá-
ir, Lettar og Eistlendingar
telja til samans fimm milljón-
Brésnjef
ir. Þeir eru kristnir. Þeir hafa
mátt þola miskunnarlausar
tilraunir Rússa til þess að af-
má þjóðareinkenni þeirra,
aílt frá þvl lönd þeirra voru
innlimuð árið 1945. Þeir eru
þess mjög fýsandi að losna
undan þungum hrammi rúss-
neska bjarnarins.
Múhameðstrúarmennirnir I
Mið-Asíu eru ennþá fjölmenn-
ari, allt að þvl 40 milljónir.
Hvergi I Sovétrlkjunum er
viðkoman örari en meðal
þeirra. Þeir hafa ekki lotið
rússneskum yfirráðum nema I
rúmlega eitt hundrað ár. Sókn
Rússa inn I lönd þeirra i Mið-
Asiu hófst kringum 1840, og
lauk um 1890. Þessar þjóðir
hafa ekki gleymt fornri frægð.
Sú var tiö að forfeður þeirra
riktu yfir voldugum keisara-
dæmum. Þeir eiga harma að
hefna.
A ÝMSU hefur gengiö I
Bandarlkjunum varöandi
samruna hinna ýmsu þjóöar-
brota, þó eru Bandarikjamenn
sem ein þjóð, ef miðaö er við
Sovétmenn. 1 Bandarlkjunum
er enginn hagsmunahópur
sem mundi yfirgefa þau
eða stofna sjálfstætt riki, þótt
tækifæri gæfist. Að sönnu hafa
Ibúar Nantucket, Martha’s
Vinyard og Elisabetareyja
þaö á orði aö segja sig úr lög-
um við Samveldiö Massachu-
setts. En óánægja þeirra á
ekkert skylt viö stjórnmál,
heldur stendur deilan um
ferðamannatímabilið næsta
sumar. Ibúarnir minnast
heldur ekki á viðskilnað viö
Bandarikin I þessu hjali slnu.
'Hvergi vottar fyrir alvarlegri
biturð þjóðernisbrota, eða
áhuga á aöskilnaöarstefnu
innan Bandarikjanna. Þess
vegna reynist Bandarikja-
mönnum erfitt að skilja hinar
óllku aðstæður I Sovétrlkjun-
um.
Sovétmenn eru ekki steyptir
I eitt mót — þeir eru ekki ein
þjóð. Stjórnkerfinu þar eystra
er þannig háttað, að þar rlkir
stærsti þjóðernishópurinn yfir
ótal minni hópum. Rússar
njóta I öllu hins bezta.
Eru líkur til þess aö þjóöar-
brotin leysist upp? Enginn
getur svarað þvi. Moskvubúar
álita þá hugmynd hreina
óráösdrauma fjandmanna
sinna. Engu að siöur bregöast
þeir skjótt við ef einhvers
staöar örlar á þjóöernis-
hræringu, og kæfa hana I
fæðingu. Þeir llta ekki á nein-
ar þær yfirlýsingar Banda-
rlkjaforseta sem vináttuvott,
sem valdið geta ólgu meöal
hinna ýmsu þjóðarbrota.
Carter staöhæfir aö engin
tengsl séu milli afskipta hans
af mannréttindamálum, og
áhuga hans á samningum við
Sovétmenn um vopn og við-
skipti. En Kremlbúar geta
varla litið á þær staðhæfingar
sem fallið hafa, sem annað en
árás á stjórnmálaheiður
Sovétrlkjanna. Það virðist
óllklegt aö nokkrar framfarir
verði I samskiptum Banda-
ríkjamanna og Rússa meöan
stjórnvöld eystra álita Carter
vera aö reyna að koma af staö
vandræöum innanlands, vilj-
andi eða óviljandi. Þeir eiga
sinn Akkilesarhæl.
(H.Þ.þýddi)